Bul nátıjelerdi Kazakhstan Women’s Health bilim berý jobasynyń aıasynda ótkizilgen Ayelder Dausy 2024 jyl saıynǵy áleýmettik saýalnamasy kórsetti. Bul týraly Gedeon Richter Kazakhstan ókilderi áıelder densaýlyǵyna arnalǵan is-shara barysynda málimdedi.
Saýalnamanyń maqsaty – Qazaqstandaǵy áıelderdiń densaýlyq saqtaý salasyna degen kózqarasyn anyqtaý boldy. Saýalnama nátıjesine sáıkes, áıelderdiń 72%-y óz betimen emdeletinin aıtqan. Al qalǵandary dárigerdiń reseptinsiz eshqashan dári qabyldamaıtynyn málimdegen.
Aýrýdyń alǵashqy belgileri baıqalǵan jaǵdaıda, áıelderdiń 51%-y sımptomdar ózdiginen joıylady dep kútedi jáne olar ketpese ǵana dárigerge júginedi. 29%-y alǵashqy belgiler paıda bolǵan sátte dereý mamanǵa barady. Al 17%-y jaǵdaıdyń aýyr ekenin sezgenshe kútýdi jón kóredi.
Sonymen qatar, bıylǵy saýalnama aýrý belgileri ózdiginen ketedi dep kútetin jáne dárigerge barýdy keıinge qaldyratyn áıelder sanynyń 11%-ǵa (62%-dan 51%-ǵa deıin) azaıǵanyn kórsetti. Al alǵashqy belgiler paıda bolǵan kezde dárigerge júginetinderdiń sany 9%-ǵa (20%-dan 29%-ǵa deıin) artty. Bul dınamıka qazaqstandyq áıelderdiń óz densaýlyǵyna sanaly túrde qamqorlyq jasaýǵa degen qyzyǵýshylyǵynyń artyp kele jatqanyn kórsetedi.
Saýalnamada 19% áıel gınekologqa barmaıtynyn nemese sırek baratynyn atap ótken, bul kórsetkish ótken jylmen salystyrǵanda 2%-ǵa ósken. Gınekologqa barmaıtyndardyń negizgi sebepteri ózgerissiz qalǵan: densaýlyqqa shaǵymynyń joqtyǵy – 47%, analızderdiń qymbattyǵy – 21%, bos ýaqyttyń bolmaýy – 18%. Al jyl saıyn profılaktıkalyq tekserýden ótetin áıelder sany nebári 2%-ǵa ósken.
Jalpy, saýalnama qazaqstandyq áıelderdiń áıelder aýrýlaryn emdeýdiń ártúrli ádisteri týraly habardar bolǵanyn jáne aldyn alý sharalaryn jıi qoldanatynyn kórsetti. Áıelderdiń densaýlyqqa degen kózqarastary birte-birte ózgerip, óz densaýlyqtaryna qamqorlyq jasaý deńgeıine aýysýda. Mysaly, ózin «tolyq saý» dep sanaıtyn áıelderdiń úlesi 2023 jylmen salystyrǵanda 5%-ǵa artyp, 11%-dy qurady.
Alaıda, «Meniń denim saý (birde-bir adam tolyq deni saý emes)» degen jaýapty tańdaǵan áıelderdiń úlesi 2023 jylǵy 46%-ben salystyrǵanda 38%-ǵa deıin tómendegen. Bul kórsetkish áıelderdiń óz densaýlyqtaryna shynaıy baǵa berip kele jatqanyn kórsetýi múmkin. Saýalnamaǵa elimizdiń ártúrli óńirlerinen 29 jasqa deıingi 2500 respondent qatysty.
Qazaqstandyq reprodýktıvti medısına qaýymdastyǵynyń prezıdenti, medısına ǵylymdarynyń doktory Vácheslav Lokshınniń aıtýynsha, qazaq áıelderi densaýlyqtyń ártúrli aspektilerine kóbirek mán bere bastaǵan.
– Áıelderimizdiń densaýlyqtaryna kóńil bóle bastaǵany bizdi qýantady. Bul jalpy densaýlyqqa oń áser etip, urpaqty bolý fýnksıasyna keri áser etetin jáne bedeýlikke ákeletin aýrýlardy erte anyqtaýǵa yqpal etedi. Qazaqstanda jyl saıyn 20 000-ǵa jýyq jup bedeýlikti emdeý úshin emhanalarǵa júginedi, olardyń jartysy dástúrli ádistermen emdeledi: dári-dármek nemese hırýrgıalyq aralasý. Shamamen 55%-y kómekshi reprodýktıvti tehnologıalardy qajet etedi, – dep atap ótti Lokshın.
Ol sondaı-aq bedeýliktiń aldyn alýǵa áser etetin birneshe mańyzdy faktorlardy atap ótti: salmaqty qalypqa keltirý, durys kontrasepsıany qoldaný, otbasyn josparlaý jáne jynystyq jolmen beriletin aýrýlardyń aldyn alý.
Bıylǵy saýalnama ózin «saýmyn» dep sanaıtyn áıelder úlesiniń 3%-ǵa tómendegenin kórsetti. Qazir bul kórsetkish respondentterdiń 49%-yn quraıdy.
Gedeon Richter Kazakhstan kompanıasynyń bas dırektory Pavel Hegaıdyń aıtýynsha, medısınalyq qyzmetter týraly aqparattandyrýdy arttyrý jáne densaýlyq saqtaý qyzmetterine qoljetimdilikti jaqsartý boıynsha jumystar jalǵasýda.
– Biz bilim berý baǵdarlamalarynyń nátıjelerin kórip otyrmyz jáne qazaqstandyq áıelder arasynda densaýlyqty saqtaý jáne ózin-ózi kútý mádenıetin qalyptastyrý baǵytyndaǵy jumysymyzdy jalǵastyrýdy josparlap otyrmyz. Bul bizdiń mısıamyz dep sanaımyz, – dedi Pavel Hegaı.
Aldyn alý sharalary – myqty densaýlyqtyń basty negizi. Kazakhstan Women’s Health áleýmettik jobasy da osy ıdeıany únemi nasıhattap keledi.
Qazaqstandyq jynystyq jáne reprodýktıvti densaýlyq qaýymdastyǵynyń dırektory, medısına ǵylymdarynyń doktory, akýsher-gınekolog Galına Grebennıkova áıelderge profılaktıkalyq tekserýlerden ótý qajettiligin basa aıtty:
– Jatyr moınynyń densaýlyǵyn baqylaý jáne kez kelgen ózgeristerdi boldyrmaý úshin jylyna keminde bir ret tolyq tekseristen ótý mańyzdy. Erte anyqtalǵan máselelerdi emdeý tıimdi ári jyldam bolady, – dep atap ótti Grebennıkova.
Sonymen qatar, saýalnama nátıjeleri áıelder arasynda kontrasepsıa ádisterine jáne jynystyq jolmen beriletin aýrýlardyń aldyn alýyna qyzyǵýshylyqtyń artqanyn kórsetti. Kontrasepsıa ádisteri týraly aqparat alý úshin gınekologqa júginetin áıelder sany ótken jylmen salystyrǵanda 10%-ǵa ósti (47%-dan 57%-ǵa deıin). Jynystyq jolmen beriletin aýrýlar týraly aqparat izdegen áıelder sany da 11%-ǵa artqan.
Ayelder Dausy 2024 zertteýiniń nátıjeleri qazaqstandyq áıelderdiń densaýlyqqa degen sanaly kózqarastarynyń birtindep artyp kele jatqanyn jáne otbasyn josparlaý máselelerine kóp kóńil bóle bastaǵanyn kórsetti. "Qazaqstan áıelderiniń densaýlyǵy" áleýmettik jobasy densaýlyq saqtaý mádenıetin tabysty túrde nasıhattap keledi, al senimdi jáne paıdaly aqparattyń bolýy bul jolda óte mańyzdy.