Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan men Reseıdiń XVII Óńiraralyq yntymaqtastyq forýmyna qatysty 

Qazaqstan Prezıdenti jıynǵa qatysýshylar aldynda sóılegen sózinde forým ekijaqty qatynastardyń, ásirese, óńirlerdiń ózara baılanystarynyń quramdas ári mańyzdy bóligine aınalǵanyn aıtty. Memleket basshysy indettiń taralýyna baılanysty kúrdeli kezeńde Qazaqstanǵa kórsetken kómegi úshin Vladımır Pýtınge rızashylyǵyn bildirdi.

– Reseı alǵashqylardyń biri bolyp dári-dármek jetkizdi, synama júıelerin qaıtarymsyz usyndy, Qazaqstan azamattaryn evakýasıalaýǵa aıtarlyqtaı kómek kórsetti. Birneshe apta boıy reseılik dárigerler qazaqstandyq áriptesterimen epıdemıologıalyq ahýaly kúrdeli óńirlerde ıyq tirese eńbek etti jáne tájirıbeleri men bilimderin bólise otyryp, ózderiniń kásibı mindetterin abyroımen atqardy. Ózara ýaǵdalastyqtardy oryndaý barysynda reseılik «Spýtnık V»  vaksınasyn Qaraǵandy farmasevtıkalyq kesheniniń bazasynda óndirýdiń iske qosylýy osy kezeńdegi yntymaqtastyǵymyzdyń mańyzdy sáti boldy. Munyń bári Reseı men Qazaqstannyń strategıalyq seriktes ári odaqtas ekenin naqtylaı tústi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdenttiń aıtýynsha, Qazaqstanda 7500-den astam reseılik jáne 3500-ge jýyq birlesken kásiporyn tabysty jumys istep jatyr. Yntymaqtastyq ornatqan ýaqyttan beri forým aıasynda 200-ge jýyq kelisim men shartqa qol qoıyldy. Osy kezeńde taýar aınalymy 3,5 esege ósip, 19 mıllıard dollarǵa jetti. Reseıden tartylǵan tikeleı ınvestısıanyń kólemi sońǵy 15 jylda 16 mıllıard dollardan asty. Óz kezeginde Reseıge salynǵan qazaqstandyq ınvestısıanyń kólemi 4,5 mıllıard dollarǵa jýyqtady. Elderimiz arasyndaǵy is-qımyldar ekonomıkanyń barlyq salasy: ónerkásip, aýyl sharýashylyǵy jáne ınfraqurylym baǵyttary boıynsha júrgizilýde.

– Bıyl biz munaı tasymaldaıtyn Kaspıı qubyr jelisi konsorsıýmy – iri halyqaralyq jobanyń 25 jyldyǵyn atap ótemiz. Bul kásiporyn qurylǵan ýaqyttan beri álemdik naryqqa 745 mıllıon tonnadan astam munaı tasymaldady. Munaı óndirý isiniń artýyna jáne jańa ken oryndarynyń ıgerilýine, sonyń ishinde munaı óndirý jónindegi birlesken jobalardyń ázirlenýine baılanysty munaı qubyrlarynyń ótkizý múmkindigin aldyn ala kúsheıtý, osy kúrdeli halyqaralyq jobany basqarýdyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý mańyzdy. Bizdiń kásiporyndarymyz Teńiz, Qarashyǵanaq sıaqty álemdik deńgeıdegi ken oryndaryn birlese ıgerýde. Kaspııdiń qazaqstandyq bóliginde Jeńis, ál-Farabı teńiz jobalary júzege asyrylýda. Bul jobalardyń jalpy quny - 6,5 mıllıard dollar. Budan bólek biz Qalamqas-teńiz – Hazar iri ken oryndaryn ıgerýge kirisemiz. Reseımen aradaǵy strategıalyq seriktes anyqtaldy. Ol «Lýkoıl» kompanıasy. Jobanyń jalpy quny 5 mıllıard dollarǵa jýyq. Biz teńiz jobalaryn júzege asyryp jatqan ınvestorlar úshin qolaıly jaǵdaı jasadyq, – dedi Memleket basshysy.

Onyń aıtýynsha, Qazaqstan Úkimeti ınvestısıaǵa qatysty jańa mehanızm – úzdik modeldi kelisim ázirlegen. Atalǵan qujat ınvestısıanyń zańdyq turǵydan qorǵalýyn jáne turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi, sondaı-aq jeńildikterdiń jańartylǵan toptamasyn qamtıdy.

Qasym-Jomart Toqaev Óndiristik kooperasıa salasyndaǵy birlesken is-qımyl jónindegi baǵdarlamalardyń sátti júzege asyrylyp jatqanyn atap ótip, reseılik seriktesterdi jańa jobalardy iske asyrýǵa shaqyrdy. Qazirgi ýaqytta 3 joba iske qosyldy. Olar: «Kıroves» markaly traktoryn, «Hyundai» avtomobılin jáne GAZ avtokólikterine arnalǵan qosalqy bólshekterdi shyǵarý jobasy. Sáýirde qýattylyǵy jylyna 3,5 mıllıon dana dóńgelek shyǵaratyn zaýyttyń qurylysy bastaldy.

– Memleketterimizdegi porttardyń qýattylyǵynyń áleýeti zor. Qazirgi jaǵdaıda negizgi eksporttaýshylar qalyptasqan baǵyttarǵa balama joldar qarastyrýda. Sondyqtan Qazaqstan men Reseıdiń teńiz porttary arqyly mýltımodaldi transkaspıı baǵytyn damytý óte ózekti bolyp otyr. Biz Reseıdiń Soltústik teńiz jolyna qatysty úlken josparlary men jobalary týraly bilemiz. İs júzinde Qazaqstan men Reseı birlese otyryp, eksporttaýshylarǵa Eýropadaǵy jáne basqa da aımaqtardaǵy kólik toraptarymen baılanystyratyn balama tranzıtti baǵyttar jelisin usyna alady, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Memleket basshysy eki eldiń shekarasy arqyly ótetin júk tasymaldaýshylardyń máselelerine arnaıy toqtaldy.

– Qazaqstan men Reseı shekarasynda 30 avtokólik beketi bar. Onyń tek beseýi ǵana baqylaý-tekserý keshenderimen jabdyqtalǵan. Ókinishke qaraı, olar sát saıyn isten shyǵyp jatady. Bul rette Saratov, Orynbor, Chelábınsk, Kýrgan, Túmen jáne basqa da oblystarmen shekaradaǵy ótkizý beketteri týraly aıtyp otyrmyn. Reseıdiń Shekara qyzmeti atalǵan máseleni qamtamasyz etý úshin kólikterdiń júk bólimderinde «tehnologıalyq ótý» sıaqty jańa talaptar engizdi. Sol tekserý aımaǵynda júrgizýshilerdi júkterin túsirýge májbúrleıdi. Bul kóbinese taýarlardyń buzylýyna ákep soqtyrady. Osydan keıin tasymaldaýshylar kóliginiń 2/3 bóligine ǵana júk tıeýge májbúr bolady. Nátıjesinde kólikterdiń shyǵyny artyp, taýar baǵasy ósedi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.  

Prezıdent ótkizý pýnktterin komersıalyq tranzıt qaýipsizdigi men jyldamdyq máselelerin sheshe alatyn zamanaýı tekserý keshenderimen jabdyqtaýdy usyndy. Qasym-Jomart Toqaev búgingi forýmnyń taqyryby ekologıa men «jasyl ekonomıkalyq» ósim salasyndaǵy yntymaqtastyq ekenin atap ótip, atalǵan máseleniń mańyzdy ári shuǵyl sıpat alyp otyrǵanyn aıtty.

– Qazaqstan men Reseıdiń ekologıalyq máseleleri uqsas. Bul – aýanyń, sýdyń, topyraqtyń lastanýy, radıasıa men óndiristik qaldyqtardyń jınalyp qalýy. Oǵan qosa, kórshi otyrǵan soń kóptegen máseleler eki jaqqa da ortaq. Ony sheshý úshin úkimetter ekologıa, bıologıalyq ártúrlilikti saqtaý, transshekaralyq sý nysandaryn birlesip paıdalaný jáne qorǵaý salalaryndaǵy 7 kelisimge qol qoıdy. Kelisimder júıeli túrde júzege asyrylyp jatyr. Alaıda, ekologıalyq ahýaldyń nasharlaýy toqtaıtyn emes. Sondyqtan atalǵan máselelerdi sheshý halyqaralyq deńgeıde birlesken áreketterdi kúsheıtýdi talap etedi, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdenttiń pikirinshe, ekonomıkany kómirteginen aryltý máselesin eki el úkimetteri birlesip pysyqtap, tájirıbe almasýy qajet. Sondaı-aq onyń ekonomıkaǵa tıgizetin keri áserin jeńildetý maqsatynda halyqaralyq kelisimderge, ásirese DSU aıasynda engiziletin normalarǵa qatysty ortaq ustanymǵa kelýi kerek.

Qasym-Jomart Toqaev Jaıyq ózeniniń óte qatty tartylýy jáne ondaǵy ekologıalyq jaǵdaıdyń nasharlaýy Qazaqstannyń ǵana emes, sondaı-aq Reseıdiń de shekaralas aımaqtaryndaǵy turǵyndar úshin asa qaýipti ekenin aıtty.

– Vladımır Vladımırovıch, 2019 jyly Omby qalasyndaǵy kezdesýimizdiń qorytyndysy boıynsha Jaıyq ózeni baseıniniń ekojúıesin saqtaý jónindegi yntymaqtastyq baǵdarlamasy qabyldandy. Sol úshin Sizge alǵysymdy bildiremin. Úkimetterimizge atalǵan baǵdarlamanyń sapaly iske asyrylýy jaıynda, sondaı-aq bir jylda atqarylǵan jumystar jóninde baıandama ázirleýdi tapsyrýdy usynamyn. Shaǵyn ózenderdegi bógetterdiń qurylysy men olardy paıdalaný tıimdiligine qatysty máselege, sondaı-aq jańa toǵandar qurylysyn uıymdastyrýǵa erekshe mán bergen jón, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.

Kaspıı ıtbalyqtarynyń popýlásıasyn saqtaý maqsatynda teńizdiń soltústiginde memlekettik rezervattar qurý múmkindigin, sondaı-aq kıikterdiń maýsymdyq qonys aýdarýy kezinde eki eldiń shekarasynan erkin ótý jolyn qamtamasyz etý máselelerin qarastyrý usynyldy.

Memleket basshysy Qazaqstan men Reseıdiń «jasyl» ekonomıka salasy boıynsha yntymaqtastyǵy belsendi túrde artyp jatqanyn atap ótti. Elderimizdiń jańartylatyn jáne balamaly energıa kózderin damytý jónindegi áleýeti zor.

– Qazaqstan jel energıasy boıynsha bir jylda saǵatyna úsh trıllıon kılovatqa jýyq qýat óndirýge qaýqarly. Elimiz – «jasyl» sýtegin eksporttaý áleýeti joǵary álemdegi segiz memlekettiń biri. Balamaly energetıka salasyndaǵy jobalardy iske asyrý úshin óndiristik jáne ǵylymı ınfraqurylymdy qalyptastyrý kerek, sondaı-aq joǵary bilikti mamandar qajet. Osyǵan oraı biz energetıka salasynda Joǵary tehnologıalyq ınovasıalar jónindegi quzyretter ortalyǵyn ashamyz. Reseıdiń myqty ǵylymı bazasy men tıisti kadrlyq áleýeti bar. Sondyqtan Reseı mamandaryn ózara tıimdi yntymaqtastyq ornatýǵa shaqyramyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Forým aıasynda kıikterdi qorǵaý jáne olardyń sanyn kóbeıtý, Kaspıı ıtbalyǵyn qorǵaý, sondaı-aq óńirler men kásipkerler arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtý jóninde 13 qujatqa qol qoıyldy.

– Forýmnyń dástúrli ónerkásiptik-ekonomıkalyq kún tártibine ekologıa jáne jasyl ekonomıkany damytý máselesin sátti engize alǵanymyz qýantady. Bul sán qýý emes, shyn máninde, qajettilik ári elderimizdiń bolashaǵy. Osy saladaǵy jobalarymyz ekijaqty yntymaqtastyqtyń damýyna tyń serpin beretinine senimdimin, – dedi Memleket basshysy.

Plenarlyq otyrys aıasynda Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın, Qazaqstan men Reseıdiń salalyq mınıstrlikteri men óńir basshylary sóz sóıledi.

Forým qorytyndysy boıynsha tómendegi qujattarǵa qol qoıyldy:

• Qazaqstan Respýblıkasy Ekologıa, geologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi men Reseı Federasıasy Tabıǵı resýrstar jáne ekologıa mınıstrligi arasyndaǵy Kıikterdiń shekara mańyndaǵy popýlásıasyn qorǵaý, ósirý jáne paıdalaný týraly kelisim (Saiga tatarica tatarica);


• Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti men Reseı Federasıasy Úkimeti arasyndaǵy qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy yntymaqtastyq jónindegi kelisimdi iske asyrý aıasynda 2021-2026 jyldarǵa arnalǵan Kaspıı ıtbalyǵynyń popýlásıasyn saqtaý jónindegi Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy birlesken is-qımyldar jospary;


• Aqmola oblysy ákimdigi men Chelábınsk oblysy Úkimeti arasyndaǵy Saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, áleýmettik, mádenı jáne gýmanıtarlyq yntymaqtastyq týraly kelisim;


• Aqmola oblysy ákimdigi men Omby oblysy Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, áleýmettik, mádenı jáne gýmanıtarlyq salalar boıynsha halyqaralyq jáne syrtqy ekonomıkalyq baılanystardy iske asyrý týraly kelisim; 


• Batys Qazaqstan oblysynyń ákimdigi men Samara oblysynyń Úkimeti arasyndaǵy 2021-2023 jyldarǵa arnalǵan saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq jáne mádenı yntymaqtastyq jónindegi 2018 jylǵy 5 qarashadaǵy kelisimdi iske asyrý jónindegi is-sharalar jospary;


• Pavlodar oblysy ákimdigi men Kýrgan oblysy Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq, áleýmettik-gýmanıtarlyq jáne basqa da salalardaǵy yntymaqtastyq týraly kelisim; 

• Jambyl oblysy ákimdigi men Lenıngrad oblysy Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq jáne áleýmettik-gýmanıtarlyq salalardaǵy yntymaqtastyq týraly kelisim.

KOMERSIALYQ QUJATTAR:

• «PASTA&NOODLES» JSHS pen «MEREKE» JSHQ SÚ arasyndaǵy kelisimshart;


•  «Araltuz» AQ pen «Salına Treıd» JSHQ arasyndaǵy kelisimshart;


•  «Kentaý transformator zaýyty» AQ pen «TransEnergo» JSHQ arasyndaǵy kelisimshart;


• «Tehnonıkol» kompanıasy men «KAZAKH INVEST» UK AQ arasyndaǵy Investısıalar jónindegi kelisimge qol qoıýǵa yqpal etý jobasyn iske asyrý týraly memorandým;


• «Velfarm» JSHQ jáne «ROKA» JSHS arasyndaǵy yntymaqtastyq týraly kelisim;


• «Qorǵas-SHyǵys qaqpasy» EEA pen «Týloma Salmon Qazaqstan» JSHS arasyndaǵy jol kartasy.