«Belgili bir erejemiz joq, sondyqtan bizge qalaı júrsek te bolady» deı me eken, qujatty qajet etpeıtin mıkromobıldi kólikter endi Abaı dańǵyly sekildi kóligi kóp joldardy ózderine turaq ete bastapty.
– Jol qatelikti kótermeıtinin nege eskermeı baramyz? Samokattardyń «qylyǵy» halyqtyń júıkesine ábden tıip bitti. Qarańyzshy endi, myna bir samokatty ıesi Abaı dańǵylynyń (Seıfýllın kóshesi men Masanshy kósheleriniń ortasy) boıyna, «A» jolaǵy bar, tek qana qoǵamdyq kólikter júretin jolǵa qaldyryp ketipti. Sonda bul kólikterge eshkim baqylaý jasamaı ma? Nege ony paıdalanǵandar qalaǵan jerine tastap kete beredi? Kólik aǵyny bir toqtamaıtyn mynadaı kóshelerge olar úlken qaýip tóndirmeı me? Jaqynda dál osy samokattarǵa arnalyp ereje shyǵady dep edi. Ol qashan júzege asady?» – deıdi almatylyq Gúlim Baǵdatova.
«Qujatty qajet etpeıtin kólik ıeleri jaıaý júrginshiler júretin trotýarlardy da «basyp» alǵan. Qatelespesem, ótken jyly eshqandaı lısenzıasyz júrip-turatyn transport ıelerine avtomobıl jolymen júrýge tyıym salynǵan sıaqty edi... Óz basym qazir kóshede júrýden qaldym. Óıtkeni, samokattar kez kelgen jerde qaǵyp ketýi múmkin», – deıdi Shynar Nurdáýletqyzy esimdi oqyrmanymyz.
Ras, Almatyda samokat mingender burynǵydan da kóbeıdi. Áý basta olar velojolaqtarmen ǵana júretin. Keıinnen erkindikke boı aldyrdy ma, olar mynadaı úlken kóshelermen júıtkıtindi shyǵardy. Jalpy, halyq eshqandaı erejege baǵynbaıtyn mundaı kólikterdi adam ómirine qaýipti dep sanaıdy. Óıtkeni, keıingi kezderi megapolıste moped, elektrsamokat, monodóńgelek sekildi kólik quraldarynan bolatyn jol apattary jıileı bastaǵan. Bul týraly qoǵamdyq kólikterge qatysty jıyndardyń birinde Almaty qalalyq polısıa departamenti ákimshilik polısıa basqarmasynyń bastyǵy Nurlan Amanbek «Almatyda jeke mobıldilik quraldary, ıaǵnı, moped, elektrsamokat, monodóńgelek sekildi kólik quraldarynan bolatyn jol apattary artyp keledi. Sebebi, olardyń qozǵalysyn baqylap otyrǵan eshkim joq, bul quraldardy basqarýshylarǵa eshqandaı shekteýler joq, ıaǵnı olarmen qaıda júrgisi kelse júre beredi. Osyǵan oraı, aldaǵy ýaqytta Almatyda kóliktiń osy túrleriniń júrý tártibi, olardyń júrgizýshilerin ákimshilik jaýapqa tartý týraly sharalar qabyldanatyn bolady», – degen edi. Samokatqa baılanysty máseleni ótken jyly Cenattyń jalpy otyrystarynyń birinde depýtat Nurtóre Júsip te kótergen bolatyn. Senator búgingi tańda Qazaqstannyń barlyq iri qalalarynda jyldam júretin skýtermen betpe-bet soqtyǵysyp qalýǵa bolatynyn aıta kelip: «Elektrsamokattar, samokattar, gıroskýterler qazir azamattardyń ómirine qaýip tóndiretin jaǵdaıǵa tap boldy. Qalaı bolǵanda da, jyldamdyǵy avtomobıldiń jyldamdyǵyna proporsıonaldy elektrsamokattar kólik quraldarynyń kez kelgen sanatyna jatpaıdy. Sondyqtan elektrsamokattaryn ákelý men qaýipsiz paıdalanýdy quqyqtyq retteý qajet dep sanaımyz», – dep dabyl qaqqany esimizde.
Elektrsamokatqa qatysty standart engizildi
Jalpy, halyqtyń narazylyǵyn týdyrǵan balamaly kólikter, ıaǵnı samokattarǵa qatysty másele elimizde bes jyldan beri sheshimin tappaı kele jatqan-dy. Osyǵan oraı, jaqynda İshki ister mınıstrligi Qazaqstannyń standarttaý ınstıtýtymen birge jańa standart ázirlep shyǵardy. Ereje 1 shilde kúni kúshine endi. Iaǵnı qos dóńgelekti kólik quralyn satyp alarda janyndaǵy aqparatqa toly qujatyn talap etý kerek. Onda júrý jyldamdyǵynan bastap barlyq erejesi jazylady.
Kúnine kem degende 700 myńdaı kólik qozǵalatyn alyp shaharǵa mundaı kólikter qajet shyǵar, biraq onyń da ózine tán erejesi, tártibi bolýy mindetti.
Ekologıalyq kólik qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Ánýar Júsipov bul kólikterdi jaı ýaqyt ótkizýge arnalǵan qurylǵy dep qabyldaıtynyn aıtady. «Bul kádimgi kólik túri. Samokattarǵa suranys tańǵy jáne keshki ýaqyttarda artatynyn baıqap otyrmyz. Demek, adamdar oqýǵa ne jumysqa baryp-kelý úshin samokatty kólik retinde paıdalanady. Qazir Almatyda táýligine 40–50 myń sapar osy kólik túrimen jasalady», – deıdi ol.
Kıksherıng kompanıanyń negizin qalaýshy Meırambek Ábilqasovtyń aıtýynsha, Almatyda 200 myńnan astam belsendi qoldanýshy tirkelgen. «Búginde qalanyń árbir onynshy turǵyny bizdiń kólikti paıdalanady. Kólikti orta eseppen 8–10 mınýt qoldanady. Iaǵnı olar samokatty qoǵamdyq kólik retinde qabyldaıdy. Keptelisi kóp alyp shaharǵa mundaı mıkrokólik qajet-aq bolatyn. Sondyqtan jurt oǵan tez úırenip ketti. Demek, jol erejesine ózgeris engizetin ýaqyt keldi. Óıtkeni, standart bar. Endi sonyń negizinde Jol qozǵalysy zańy, Jol qozǵalysynyń erejesi jáne Ákimshilik kodeks ózgertiledi», – deıdi ol.
Jasyratyny joq, bul taqyrypqa qala turǵyndarynan áleýmettik jelide de, redaksıamyzǵa da habarlasyp shaǵym aıtatyndar kóp. Óıtkeni, elektrli samokat tizgindegender asqan jyldamdyqpen júrýdi, jol erejelerin jıi buzýdy áli toqtatqan joq. Al mundaı júgensizdikke qala turǵyndary úzildi-kesildi qarsy. Sondyqtan bul kólikter qatań baqylaýdy qajet etip-aq tur.
Shetel tájirıbesi
Eýropada mundaı balamaly kólikter úırenshikti transport túrine aınalyp úlgergen. Olarǵa tipti, memlekettik jáne aımaqtyq dárejedegi zańdar da qarastyrylǵan. Máselen, Fransıada samokattardyń júrý jyldamdyǵy saǵatyna 25 shaqyrymǵa deıin shekteldi. Al Lıtvada temir tulpardan bas tartyp, ekologıalyq taza velosıped, skýter nemese samokatqa aýysqandarǵa arnaıy sýbsıdıa bólinedi eken.
Los-Andjeleste bılik balamaly kólikterge arnap birshama shekteýler men rettegish erejeler engizgen. Máselen, olarda samokatty paıdalaný úshin júrgizýshi kýáliginiń bolýy talap etiledi jáne jaıaý júrginshiler jolymen júrýge tyıym salynǵan. Qaýipsizdik úshin basyna shlem kıip, jyldamdyqty shektep júrý sekildi erejelerge baǵynady.
Kerek keńes
Samokatty paıdalanatyndar mynany eskergen jón. Birinshiden, bul kólikti eki adam bolyp tebýge bolmaıdy. Eger jaıaý júrginshiler jolymen júrseńiz, aldyńyzdan adam shyqsa, baıaýlap, sıgnal berýińiz kerek. Al samokatty óndirýshi bul talaptardy kólikke beriletin pasporttyń ishinde atap ótýi kerek. Iaǵnı samokattyń qaýipsiz bolýy úshin akýmýlátordyń kólemi qansha ekenin, samokatqa túsetin maksımaldy salmaq, jas ereksheligi, adamnyń boıy qansha bolýy kerek, róldi qalaı ustaý qajet ekendigi jóninde aqparat bolýy shart.
Esińizde bolsyn
Jyldamdyǵy saǵatyna 50 shaqyrymnan asatyn samokat tizgindeý úshin júrgizýshi kýáligi qajet.
Bilgenińiz jón
Standart boıynsha elektrsamokatqa eki ne úsh dońǵalaǵy bar, otyrǵyshy joq, jyldamdyǵy saǵatyna 25 shaqyrymnan aspaıtyn, jeke-dara qozǵalysqa arnalǵan elektrli kólik quraldary jatady. Samokattyń dekasy, róli, aldy-artynda shamy, dabyl qaqqyshy, tejegishi bolýy kerek.
-
Derek
-
Almatyda 200 myńnan astam belsendi qoldanýshy tirkelgen.
-
Qala turǵyndary bul kólikpen táýligine 40–50 myń sapar jasaıdy eken.
-
Samokatty orta eseppen 8–10 mınýt qana qoldanady.
Memorandým
P.S. Maqala jaryq kórgennen keıin kóp uzamaı Almaty qalasynyń ákimdigi men elektrli samokattardy jalǵa beretin operatorlar megapolıste qural qoldanysyn retteý maqsatynda yntamaqtastyq pen ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
Memorandým aıasynda elektrli samokattarmen jaıaý júrginshiler jolaǵynda, saıabaqtarda jáne buqaralyq is-sharalar ótetin qoǵamdyq oryndarda júrýge tyıym salynady.
Qala aýmaǵynda elektrli samokattardyń jyldamdyǵy – 25 km/saǵ bolyp bekitildi. Sondaı-aq, elektrli samokattardy tek 16 jasqa tolǵan tulǵalar ǵana jalǵa ala alady.