Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń referendým qorytyndysy boıynsha Qazaqstan halqyna jasaǵan úndeýi jarıalandy.
Qurmetti otandastar!
Keshe elimizde aıryqsha máni bar tarıhı oqıǵa boldy. Memleketimiz damýdyń jańa kezeńine qadam basty. Ata zańymyzǵa usynylǵan ózgeristerdi azamattardyń basym kópshiligi qoldady. Referendým joǵary deńgeıde ótti. Muny halyqaralyq jáne otandyq baıqaýshylar da aıtyp jatyr. Konstıtýsıalyq reformalar qoǵamda qyzý talqylandy. Daýys berý barysy demokratıa talaptaryna saı ótti. Eshqandaı májbúrlik bolǵan joq. Referendým nátıjesi saıası jańǵyrýdyń anyq sımvolyna aınaldy. Azamattarymyz zor jaýapkershilik tanytty jáne otansúıgishtik qasıetin pash etti. Biz Jańa, Ádiletti Qazaqstandy qurý jolyndaǵy birligimiz bekem ekenin kórsettik. Konstıtýsıalyq túzetýler memlekettigimizdiń tuǵyrnamasyn túbegeıli ózgertedi. Búkil qoǵamnyń damýyna tyń serpin beredi. Referendýmǵa belsene qatysyp, qoldaý bildirgen barsha halqymyzǵa zor rızashylyǵymdy bildiremin. Sondaı-aq, konstıtýsıalyq ózgeristerdiń mán-mańyzyn túsindirýge atsalysqan azamattarǵa, túrli qoǵamdyq uıymdarǵa alǵys aıtamyn.
* * *
Referendým elimizdiń tarıhyndaǵy mańyzdy beles boldy. Ultymyzdyń shynaıy ózgeristerge degen daıyndyǵy men uıymshyldyǵyn kórsetti. Daýys berýge azamattarymyzdyń belsendi qatysýy qoǵamymyzdyń kemeldigi men jaýapkershiligin bildiredi. Saılaý ýchaskesine kelip, elimizdi jańǵyrtý bastamasyn qoldaǵandardyń bárine alǵys aıtamyn.
Sizder naǵyz patrıotızmniń úlgisin kórsetip, Qazaqstannyń dáıekti damýyna zor úles qostyńyzdar. Elimiz úshin osy betburysty sátte zańdy quqyqtaryn paıdalanyp, ózderiniń ustanymdaryn aıtqan búkil azamatqa rızashylyǵymdy bildiremin.
Ata zańǵa ózgerister engizý reformalarymyzdyń sońǵy satysyn emes, endi bastalǵanyn bildiredi. Biz elimizdi jan-jaqty jańǵyrtýdy jalǵastyramyz. Jańartylǵan Konstıtýsıa negizinde bıliktiń barlyq ınstıtýty qyzmetiniń meılinshe tıimdi modelin qalyptastyramyz. Olardyń arasyndaǵy úılesim men tepe-teńdik mehanızmin nyǵaıtamyz. Dáıekti saıası jańǵyrý ulttyq ekonomıkany damytýǵa, ulttyq kásipkerlikti nyǵaıtýǵa yqpal etedi.
Endi bizdiń aldymyzda ashyq ári ádiletti ekonomıka quryp, zańnamaǵa reforma júrgizý mindeti tur. Qoldan jasalǵan monopolıalardy túbegeıli joıyp, sybaılas jemqorlyqqa tosqaýyl qoıý mańyzdy. Biz kásipkerlerdiń bastamalaryna qoldaý kórsetip, jekemenshikti saqtap, básekelestikti kúsheıtýimiz kerek.
Aldymyzda ekonomıkany shynaıy ártaraptandyrý boıynsha aýqymdy jumystar tur. Joǵary ónimdi aýyl sharýashylyǵy men qýatty kólik-logıstıka júıesin damytý, barlyq salada sıfrlyq ekojúıe qalyptastyrý úshin sharalar qabyldaý qajet. Elimizdiń ornyqty damýynyń negizgi qozǵaýshy kúshi eńbek, bilim jáne azamattyq belsendilik bolýǵa tıis. Tek sonda ǵana ózin-ózi qamtamasyz etetin orta tap pen tıimdi ekonomıka qalyptastyra alamyz. Bundaı ekonomıka kiristi ádiletti bólýge, sapaly jumys ornyn ashýǵa, turmys sapasyn turaqty arttyrýǵa jáne barlyq azamattardyń tolyqqandy jetilýine múmkindik beredi.
Memlekettik apparatty jańǵyrtyp, búrokratıadan barynsha aryltý úshin júıeli jumys jalǵasady. Biz qoǵamnyń barlyq ókilderiniń talap-tilekterine jaýap beretin ozyq memleket qurýymyz kerek. Basqarý júıesiniń tıimdiligi jumystyń barysymen emes, túpki nátıjemen ólshenetin bolady. Memlekettik apparat bıznespen, úkimettik emes uıymdarmen jáne azamattarmen tyǵyz jumys isteýge basa nazar aýdarýǵa tıis. Sol arqyly el múddesine saı tıimdi sheshimder qabyldanyp, halyqqa kórsetiletin qyzmet sapasy jaqsara túsedi. Memlekettik qyzmetkerler barynsha ashyq jumys júrgizip, halyqqa shynaıy esep berýi kerek.
Memlekettik qyzmet degenimiz – jeke bastyń baq-dáýletin arttyratyn jer emes. Bul – týǵan halqyńnyń aldynda aıryqsha jaýapkershilik arqalaý degen sóz.
Konstıtýsıalyq reforma búkil quqyq salasyn jańǵyrtýǵa jol ashady. Parlament pen Úkimet Konstıtýsıaǵa engizilgen ózgeristerge saı Zańnamaǵa tıisti ózgertýler engizýi qajet. Qazaqstanda tıimdi quqyq qorǵaý jáne sot júıesin qurýǵa múmkindik beretin reformalar ázirlenýge tıis. Muny álemdik tájirıbeni eskere otyryp júzege asyrǵan jón.
Biz qoǵamnyń jáne bıznes ókilderiniń óz quqyqtary men zańdy múddelerin qorǵaýǵa suranysy arta túskenin kórip otyrmyz. Elimizge azamattar men kásipkerlerdi barynsha qorǵaıtyn quqyq júıesi qajet. Zańnamada memleketimizdiń turaqty damýyn tejeıtin eshbir kedergi qalmaýǵa tıis. Zaman talabyna saı kelmeıtin jáne kúmán týǵyzatyn normalardyń bári kúshin joıýǵa tıis.
Elimizdiń ekonomıkalyq resýrstaryn shaǵyn ǵana toptyń qolyna shoǵyrlandyryp, olarǵa artyqshylyq bergen zańnamany qaıta qaraý qajet.
Elden jylystatylǵan qarjyny jáne zańsyz jekeshelendirilgen aktıvterdi memlekettiń ıeligine qaıtarý jóninde Mekemearalyq komısıa quryldy. Bul úshin men arnaıy Jarlyqqa qol qoıdym.
Biz adam quqyǵy men bostandyǵyn qorǵaý júıesin keshendi túrde kúsheıtýge negizdelgen baǵdarymyzdy jalǵastyra beremiz. Quqyqtyq reforma aıasynda Konstıtýsıalyq sot qaıta qurylady. Onyń qaýlylaryna jedel áreket etý tetigin engizý qajet. Sonda azamattarymyz osy asa mańyzdy ınstıtýt qyzmetiniń paıdasyn sezine alady. Jańa, Ádiletti Qazaqstanda polıseılerdiń ozbyrlyǵyna, biliksiz prokýrorlar men birjaqty sýdıalarǵa jol berilmeıdi. Qoǵam quqyq qorǵaý jáne sot júıesiniń shyn máninde ózgergenin qalaıdy.
Men elimizdi damytýdyń osy jáne basqa da máseleleri boıynsha naqty sheshimderdi qyrkúıek aıynda ótetin Parlamenttiń kezekti sesıasynyń ashylýynda aıtamyn.
Qasterli Táýelsizdigimizdi, el birligin jáne qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtý – bizdiń negizgi mindetimiz. Bul reformalar qur ataq-abyroı úshin qolǵa alynǵan joq. Munyń bárin Jańa, Ádiletti Qazaqstan qurý úshin jasap jatyrmyz. Halqymyzda «Keńesip pishken ton kelte bolmaıdy» degen sóz bar. Babalarymyz mańyzdy máseleni alqaly jıynda sheshken. Men osy dástúrdi jańǵyrtyp, Ulttyq quryltaı qurý týraly bastama kóterdim. Oǵan qoǵamnyń túrli top ókilderi, bedeldi ári belsendi azamattar shaqyrylady. Quryltaıdyń alǵashqy otyrysy ult uıasy – Ulytaýda ótkiziledi. Osylaısha, azamattardyń memleket isine atsalysý múmkindigi arta túsedi. Shyn máninde, elimizdiń taǵdyry – árqaısymyzdyń qolymyzda.
Biz qoǵamdyq jáne jeke qundylyqtar júıesin túbirimen jańǵyrta bilýimiz kerek. Sonda ǵana barlyq salada túbegeıli ózgeris jasaı alamyz. Jańa Qazaqstannyń eń basty baılyǵy – halyq. Al, eń negizgi maqsaty – azamattardyń baqytty ómir súrýin qamtamasyz etý. Árbir azamatymyz saıası ózgerister men ekonomıkalyq ósimniń jemisin kórýi qajet. Qurǵaq ýáde men bos sóz eshqaıda aparmaıdy. Men úshin naqty is pen shynaıy ózgeris bárinen mańyzdy. Bul maqsatqa qol jetkizý úshin bar kúsh-jigerimdi salamyn.
Referendým qorytyndysy bizdiń memlekettigimizdiń tarıhynda múlde jańa dáýir bastalǵanyn kórsetedi. Halqymyz óz tańdaýyn bildirý arqyly túbegeıli betburys jasaýǵa umtylysyn kórsetti. Jasampaz el bolýǵa degen yqylas-yntasyn baıqatty.
Elimizdi damytý úshin áli de kóp jumys atqarýymyz kerek. Búkil el bolyp jumylsaq, kózdegen maqsatymyzǵa mindetti túrde jetemiz. Men buǵan kámil senemin. Búgin táýelsiz Qazaqstannyń damý tarıhynda jańa dáýirge jol ashyldy. Osy jolda birligimiz árdaıym bekem bolsyn!
Jańa Qazaqstandy bárimiz birge órkendeteıik, aǵaıyn!