«Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy» AQ (ERDO) derekteri boıynsha, 2021 jyly Elektrondyq eńbek bırjasynda (EEB) 1 mln 119,3 myń bos jumys orny jáne 616,8 myń túıindeme ornalastyrylǵan, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Sońǵy toqsanda jumys berýshiler bos jumys oryndarynyń kóbirek sanyn ornalastyrǵany atap ótildi. Al jumys izdeýshiler, kerisinshe, 2021 jyldyń alǵashqy 3 aıynda jańa nemese qosymsha jumysqa belsendi qyzyǵýshylyq tanytty.
2021 jyly jumys berýshiler jarıalaıtyn bos jumys oryndarynyń toqsandyq dınamıkada ósý úrdisi baıqaldy. Máselen, eger birinshi toqsanda EEB-da bos jumys oryndarynyń eń az sany ornalastyrylyp, ol 190,6 myń bolsa, tórtinshi toqsanda olar 1,8 ese nemese 335,2 myńǵa artty. Aılyq bóliniste eń az suranys qańtar-naýryz aılarynda, kásiporyndar aıyna 66 myńnan aspaıtyn bos jumys oryndaryn ornalastyrǵan kezde boldy. Jumys týraly habarlandyrýlardyń eń joǵary sany qyrkúıek pen qazanda sáıkesinshe 137,9 myń jáne 139,6 myń bos oryn boldy. Mundaı dınamıka, bir jaǵynan, jyl basyndaǵy dástúrli tynysh ýaqytpen túsindiriledi, bul aldaǵy jylǵa josparlardyń qalyptasýymen jáne jobalardyń jaıbaraqat bastalýymen baılanysty, ekinshi jaǵynan, kúzgi-qysqy kezeńdegi kompanıalardyń jandanýymen, jyl sońyna deıin jumystar men mindetterdi sátti aıaqtaý úshin qosymsha resýrstardy qosý qajet bolǵan kezde baıqalatyn jaıt.
«Talapkerlerdiń belsendiligi týraly aıtatyn bolsaq, kerisinshe, dınamıka oryn alǵanyn atap ótken jón. Máselen, túıindemeniń eń kóp sany birinshi toqsanda EEB-ǵa ornalastyryldy – 179,1 myń, jyl sońyna qaraı 41%-ǵa tómendep, tórtinshi toqsanda 105,2 myń túıindeme qurady. Bir aılyq kezeńde izdenýshilerdiń jańa jumysqa eń úlken qyzyǵýshylyǵy qańtar men sáýirde tıisinshe 66,2 myń jáne 69,2 myń túıindeme ornalastyrýmen baıqaldy. Óz kezeginde EEB-ǵa eń az usynys jeltoqsanda tirkeldi –21,2 myń túıindeme.
Bul tendensıalar jańa jyldyń bastalýymen adamdar jańa múmkindikter izdeı bastaıdy jáne jyldyń basynan bastap jańa jumys tabýǵa tyrysady, al jyldyń sońy jumys izdeý úshin tartymdy emes, bul jumys izdeýshilerdiń bir bóliginiń enjar rejımge aýysýymen kórinedi, sonymen qatar olar jobalardyń aıaqtalýymen jáne sáıkesinshe jumys berýshilerdiń olardy jaldaý qajettiliginiń bolmaýymen baılanysty», – dedi ERDO Basqarýshy dırektory Aleksandra Molchanovskaıa.
Óńirler bólinisinde eńbek resýrstaryna eń kóp qajettilik Nur-Sultan jáne Almaty qalalarynda baıqaldy, onda 2021 jyl ishinde tıisinshe 117,9 myń jáne 109,8 myń bos jumys orny ornalastyryldy. Bul eki megapolıstiń qarqyndy ekonomıkalyq damýy jaǵdaıynda qısyndy. Nátıjesinde Nur-Sultan jáne Almaty qalalaryna EEB-ǵa jyldyq suranystyń 20%-y keldi. Eń az bos jumys oryndary Soltústik Qazaqstan (31,1 myń), Mańǵystaý (34,2 myń) jáne Qyzylorda (34,6 myń) oblystarynda jarıalanǵan.
Sonymen birge, jumys kúshiniń usynysy negizinen ońtústik oblystarda kóbirek boldy, bul, árıne, olardyń demografıalyq jaǵdaıymen túsindiriledi. Máselen, 2021 jyly ornalastyrylǵan túıindemelerdiń sany boıynsha Túrkistan oblysy kóshbasshy boldy, onda izdenýshilerdiń úlesi barlyq usynystyń 11,4% - yn nemese 70,5 myń túıindemeni qurady. Sondaı-aq túıindemeniń edáýir bóligi Almaty jáne Jambyl oblystarynda ornalastyryldy (tıisinshe 52,9 myń jáne 52,5 myń túıindeme). Sonymen qatar, eń az jumys Aqmola (16,7 myń túıindeme) jáne Soltústik Qazaqstan (17,2 myń) oblystarynda izdeldi.
Sandyq esepteýde usynys nomınaldy túrde Mańǵystaý jáne Jambyl oblystaryndaǵy suranysty qamtydy, onda jarıalanǵan 100 bos orynǵa 96-97 túıindeme keldi. Shartty tapshylyq Nur-Sultan qalasynda jáne Qostanaı oblysynda baıqaldy, onda bos oryndar sany túıindeme sanynan 4 ese asyp tústi (100 bos orynǵa 24-27 túıindeme). Túıindemesi kóp óńir Qyzylorda oblysy boldy, munda bir jyl ishinde 100 bos orynǵa 131 túıindeme keldi.
«Jumys berýshilerge keletin bolsaq, jalpy qurylymda jumys kúshine suranystyń 82%-yn zańdy tulǵalar jáne 18%-yn jeke kásipkerler qalyptastyrǵan. Sonymen qatar, kóptegen aımaqtarda jaǵdaı respýblıkalyq jaǵdaıǵa uqsas. Alaıda, ońtústik óńirler – Almaty, Jambyl oblystary men Shymkent qalasyn atap ótý kerek. Onda JK-dan jarıalanǵan bos jumys oryndarynyń úlesi el boıynsha ortasha deńgeıden asyp, óńirdegi barlyq bos jumys oryndarynyń 23% -33%-yna jetti. Sonymen qatar, jumys istep turǵan zańdy tulǵalardan bos jumys oryndarynyń úlesi Atyraý, Batys Qazaqstan jáne Qaraǵandy oblystarynda joǵary boldy – 93-96%», – dep habarlady Aleksandra Molchanovskaıa.
Sonymen qatar 2021 jyly barlyq óńirlerde jumys berýshiler negizinen bilikti jumysshylardy izdedi – olar barlyq bos oryndardyń 71% qurady. Bul rette negizgi suranys ózge de qyzmetter kórsetý, bilim berý jáne densaýlyq saqtaý salalarynda qalyptasty. Sonymen qatar, biliksiz eńbekke salystyrmaly túrde joǵary suranys Túrkistan (óńir suranysynyń 58%), Almaty (44%), Qyzylorda (43%) jáne Aqtóbe (42%) oblystarynda tirkelgen.
Óz kezeginde, ótken jyly EEB-da joǵary suranysqa ıe mamandyqtardy kúzetshiler, avtokólik júrgizýshileri, medbıkeler/meıirgerler, tárbıeshiler bastady, olarǵa jyl boıy suranys joǵary boldy. Bul jaǵdaı halyqtyń turaqty demografıalyq ósýine jáne tıisti áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymyn damytý qajettiligine baılanysty qısyndy bolyp tabylady. Sondaı-aq, jyl ishindegi jıyntyq kólemde saýalnama júrgizý boıynsha ıntervúerlerdi atap ótken jón, olarǵa eń kóp suranys shilde-qazan aılarynda – Ulttyq halyq sanaǵyn ótkizý kezeńinde boldy. Sonymen qatar, jumys izdeýshiler arasynda kóbinese sol avtomobıl júrgizýshileri, medbıkeler/meıirgerler, býhgalterler men mal ósirýshiler túıindemelerin ornalastyrdy.
Eger izdenýshiler pýlynyń jynysy men jas qurylymyn qarastyratyn bolsaq, onda ótken jyly olardyń kópshiligin Respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda belsendi jumys izdegen áıel adamdar qurady: Nur-Sultan (qaladaǵy usynystyń 63%-y), Almaty (60%) jáne Shymkent (59%), olardyń basym kópshiligi 35 jasqa deıingi jas áıelder. Bul rette barlyq túıindemelerdiń úshten bir bóligi Aqtóbe (29%), Qyzylorda (29%), Mańǵystaý (28%), Qaraǵandy (27%) oblystary men Nur-Sultan (28%) jáne Shymkent (27%) qalalarynda 16-25 jas aralyǵyndaǵy jas izdenýshilerden boldy.
«Osylaısha, EEB málimetteri boıynsha, 2021 jyly qazaqstandyq eńbek naryǵyndaǵy suranys pen usynystyń dınamıkasy keri boldy – halyqtyń jumys izdeýiniń shyńy birinshi toqsanǵa bir jyl ishinde ornalastyrylǵan bos oryndardyń eń az sanymen keldi, al bos oryndar sanynyń ósýi kezeńinde izdenýshiler túıindemeleri sanynyń tómendeýi baıqaldy. Óz kezeginde, eldiń soltústigi izdenýshiler tarapynan az jumys izdeýmen de, «jumys qolyna» degen qajettiliktiń tómendigimen de sıpattalady. Al halyq tyǵyz ornalasqan ońtústik aımaqtarda azamattar kóbine jumyspen qamtýdy qajet etedi», – dep qorytyndylaıdy Aleksandra Molchanovskaıa.