Qazaqstanda sybaılas jemqorlyqpen kúres jónindegi táýelsiz organ - Antıkor endi derbes qurylym retinde jumys istemeıdi. Prezıdent jarlyǵymen ol Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń quramyna kirdi. Bul sheshim nege qabyldandy, kútiletin yqtımal ózgerister qandaı jáne qoǵam úshin qandaı qaýipter men úmitter bar? Saıası sarapshy pikirimen Aqshamnews.kz tilshisi materıal usynady.
Antıkor tarıhy men UQK-ge qosylý sebebi
Qazaqstannyń Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi 1990-jyldary qurylǵan qarjy polısıasynan tamyr tartady. Táýelsizdik alǵan jyldary jemqorlyqtyń qaýipti deńgeıge jetýi arnaıy basqarmalardy qurýǵa negiz boldy. Keıingi jyldary agenttik birneshe márte qaıta qurylyp, túrli memlekettik organdarmen biriktirilip otyrdy.
2024 jyldyń 30 maýsymynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Antıkordy taratyp, ony Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń (UQK) quramyna qosý týraly jarlyqqa qol qoıdy. Resmı túsiniktemede bul sheshim "memlekettik basqarý júıesiniń tıimdiligin arttyrýǵa" baǵyttalǵany aıtylǵanymen, naqty sebepter ashyp kórsetilgen joq. Sarapshylardyń pikirinshe, fýnksıalardyń qaıtalanýy, baqylaýdyń álsizdigi men jemqorlyqpen kúrestiń tıimdiligin kúsheıtý qajettiligi - negizgi faktorlar bolýy múmkin.
UQK aıasynda jemqorlyqpen kúres: kúsheıtý me, táýekel me?
Bul ózgeris qoǵamda qos pikir týdyrdy. Depýtat Konstantın Avershınniń aıtýynsha, Antıkor bir kezderi UQK júıesinde bolǵan, al keıingi bóliný vedomstvolar arasynda fýnksıalardyń qaıtalanýyn týdyrdy. Onyń pikirinshe, UQK-niń tehnıkalyq jáne uıymdastyrýshylyq múmkindigi jemqorlyqqa qarsy jumysty tıimdi atqarýǵa jol ashady.
Al krımınolog Hakım Kýshkalıev te bul tásildi qoldaıdy: memleket úshin jemqorlyq kúrdeli ári qaýip tóndiretin másele. Sondyqtan UQK-niń resýrstary men kadrlyq áleýeti máseleni sheshýge sep bolýy tıis. Transparency International uıymynyń reıtıńi boıynsha (jemqorlyq statısıkasy - esk.) Qazaqstan 180 eldiń ishinde 88-orynda tur, bul eldegi joǵary jemqorlyq deńgeıin kórsetedi.
Degenmen táýelsiz sarapshylar bul qurylymdyq ózgeriste táýekelder bar ekenin eskertedi. Qoǵam tarapynan ashyq baqylaý álsireýi múmkin degen kúmán bar. Sebebi arnaıy qyzmettiń qupıalylyǵy jemqorlyq isterin anyqtaý prosesin jarıalyqtan alystatýy yqtımal.
Sarapshy Shámshıev: "UQK-ge qosylý - jemqorlyqpen kúrestiń jańa deńgeıi"
Perdehan Shámshıev
saıası sarapshy
Saıası sarapshy Perdehan Shámshıevtiń aıtýynsha, agenttik óz ókilettigi sheńberinde belsendi jumys atqardy. Bul týraly prezıdenttiń eks-tóraǵasy Asqat Jumaǵalıǵa alǵys bildirýinen ańǵarýǵa bolady. Degenmen jańa model "Zań men tártip" qaǵıdasyn múltiksiz oryndaýdy talap etedi.
"Endi jemqorlyq ulttyq qaýipsizdikke tónetin qater. UQK-ge qosý arqyly bul jumys barynsha táýelsiz júrgizilýi múmkin. Biraq faktilerdi anyqtaý prosesi jabyq bolady, al qorytyndy esep qoǵamǵa ashyq usynylady", — deıdi sarapshy.
Onyń pikirinshe, jańa dırektor Nurjan Qusaıynovtyń taǵaıyndalýynda da saıası astar joq. Ol UQK tóraǵasy Ermek Saǵymbaevtyń jetekshiligimen jumys isteıdi.
Jańa basshy - Nurjan Qusaıynov: ol kim?
8 shildede Nurjan Maratuly Qusaıynov UQK Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl qyzmetiniń basshysy bolyp taǵaıyndaldy. Alaıda ashyq derekkózderde Qusaıynov týraly aqparat az. 2019 jyly ol UQK Ekonomıkalyq qaýipsizdik qyzmeti besinshi departamenti basshysynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan. 2024 jyldyń mamyr aıynda oǵan ulttyq qaýipsizdik general-maıory sheni berildi.
Qusaıynovtyń basty mindeti - jemqorlyqpen kúres qyzmetin jańa qurylym aıasynda uıymdastyryp, burynǵy Antıkordyń qyzmetkerlerin tıimdi ornalastyrý bolmaq. Sarapshylardyń boljaýynsha, endi UQK-niń quzyreti keńeıip, qoǵamda jemqorlyqqa qarsy áreket ulttyq qaýipsizdik deńgeıinde qarastyrylady.