Interneti bar smartfon bala úshin de, eresek úshin de qaýipti. Sıfrlyq álemnen habary bar (eresek) adam ózin qorǵar, al úıdegi balalar qorǵalǵan ba?
Sońǵy kezde ınternette balalarǵa qatysy bar alaıaqtyq oqıǵalar kóbeıip bara jatqanǵa uqsaıdy. Osyǵan baılanysty elimizdiń bas banki ata-analar men pedagogter qaýymyna ún qatyp, balalardy onlaın-qaýipten qorǵaý sharalaryn kúsheıtýge shaqyryp otyr.
Alaıaqtar, ádette, baılanysqa shyqqanda ózin tanys adam nemese memlekettik qyzmetker, ıa bolmasa, belgili bir uıymnyń ókili retinde tanystyryp, senimge kirýge tyrysady. Sondaǵy aram oıy — siz ben bizdiń nemese balamyzdyń jeke basyna qatysty málimetti, bank kartasynyń derekterin, qupıasózin (parolin) jáne basqa da ózine kerek aqparatty urlaý.
Alaıaqtar jıi qoldanatyn tásil — fıshıng pen spýfıng.
Fıshıng. Bul tásildi qoldanatyn alaıaqtar ótirik saıtqa silteme jiberip, bank kartasynyń derekteri men paról/kodty tergizýge umtylady.
Spýfıng. Bul tásildi qoldanatyn alaıaqtar ózin belgili bir uıymnyń (bank, klınıka, quqyq qorǵaý organdary, komýnaldyq mekeme) ókili retinde kórsetip, aldaý arqyly aqparat alýǵa tyrysady.
Qaýiptiń taǵy bir túri bar, ol — balamen ınternette sóılesetin «vırtýaldy tanystar». Olardyń da bar kókseıtini — aqsha urlaý, paıda tabý, qurylǵyny búldiretin/buzatyn, vırýs taratatyn silteme taratý.
Ne isteý kerek?
Ulttyq bank ata-analar men pedagogterge mynadaı keńes beredi:
balalarǵa ınternette barynsha saq bolýdy, qaýipsizdik erejelerin úıretý kerek
ár bala óziniń, ata-anasynyń derekterin eshkimge berýge bolmaıtynyn túsinýi kerek
balanyń smartfonyna «ata-ana baqylaýy» fýnksıasyn qosyp, antıvırýs pen qaýipsiz rejımdi ornatyp qoıǵan jón
senimdi qupıasóz qoıyp, qos faktorly aýtentıfıkasıany (qosymsha kodpen rastaýdy) iske qosyp qoıyńyz
balanyń onlaın-tólemderin baqylap turǵan durys
onlaın-saýda jasaý úshin mindetti túrde ata-ananyń ruqsaty qajet ekenin túsindirip qoıyńyz.
Ulttyq bank kámeletke tolmaǵan balanyń sıfrlyq keńistiktegi qaýipsizdigin qamtamasyz etý — tek ata-ananyń ǵana emes, pedagog pen balanyń ózine de júkteletin ortaq mindet ekenin eske salady. Eger alaıaqtyqqa qatysty qosymsha suraqtar týyndaıtyn bolsa, 1477 (tegin) nómirine habarlasyp, Ulttyq banktiń Baılanys ortalyǵynan keńes alýǵa bolady.