Surapyl soǵys, kúrmelengen taǵdyr, Bresten Berlınge deıin kerzi etigimen qonyshynan qan keshken jaýynger, dúnıege beıbitshilik syılaǵan jaýynger... Osy taqyryp jaıynda az aıtylyp, az jazylyp jatqan joq. Bolashaqta da, jazyla bermek. Sebebi, Uly Otan soǵysynda ómir men ólimniń arasynda júrip erlik kórsetkenderdiń esimderi máńgilikke el jadynda qalady.
Maıdan jolyn áıgili Stalıngrad shaıqasynan bastap, Berlınde Jeńis týyn tigýge atsalysqan, sodan keıin Máskeýdegi Jeńis paradyna qatysqan aıbyndy sarbaz, erjúrek jaýynger Ómirbaı aqsaqaldyń talaıly taǵdyry qıynshylyq pen qaıshylyqqa toly boldy. Bul aıtqandarymyzdyń aıqyn belgileri retinde ol kisiniń apaıtósinde 1-shi jáne 2-shi dárejeli «Uly Otan soǵysy», «Qyzyl Tý» ordenderi, «Berlındi azat etkeni úshin», «Pragany azat etkeni úshin» jáne basqa da medaldary samsap tur.
1941 jyldyń 12-jeltoqsany kúni Ońtústik Qazaqstan oblysy, Tólebı aýdanynyń Tóńkeris aýylynan 18 ben 20-nyń arasyndaǵy 77 jigit maıdanǵa attanǵan. Aıagóz qalasyndaǵy úsh aılyq daıyndyqtan soń, Máskeýdiń irgesindegi Nogınskıı qalasyna kelip jettik. Sol jerde birneshe polkke bóledi. Munda qart jaýynger tankige qarsy ıstrebıteldi-artıllerıalyq 179-shy polkte zeńbirek atýshynyń kómekshisi retinde taǵy da daıyndyqtan ótedi. 1942 jylǵy qazan aıynyń 27-sinde Stalıngrad túbine jetip, bir jetiden soń alǵy shepke ornalasady. Bul kez Stalıngrad túbindegi feldmarshal fon Paýlústiń qandybalaqtarynyń qorshaýǵa túsip, maıdandaǵy ústemdik Keńes jaýyngerleriniń qolyna aýysa bastaǵan tus bolatyn. Alda áli de talaı qandy aıqastar kútip turdy. Aýyl-selolar, qalalar syndy eldi mekender birtindep azat etile bastady. Ólispeı berispeýge nusqaý alǵan fashıser jantalasa qarsylasyp jatty. Sondaı urystardyń birinde komandırdiń jaralanyp, saptan shyǵyp qalǵanyn baıqaǵan Ómirbaı Sahov dereý abyrjymastan, basqarýdy qolyna alyp, sarbazdardy urysqa bastap, tabandylyq pen shapshań sheshim qabyldaıdy.
Sondaı erekshe atap aıtatyn oqıǵanyń biri - áıgili kómirli óńir Donbasstyń mańyndaǵy Slavánka degen qystaq úshin bolǵan urys. Kezinde aýdan ortalyǵy bolǵan bul qalashyqqa fashıser myqtap bekingendikten, ol úshin aıqas eresen boldy. Nemis qanypezerleri bir kúnde 12 márte shabýyl jasaıdy. Sol kezderi túrimen de, atymen de jaýyngerlerdi úreıge bólegen «Jolbarys» atty tanki jaıaý áskerine qosylyp shabýyldaǵanda, mundaı shaıqastyń qanshalyqty surapyl bolǵandyǵyn elestetýdiń ózi tóbe quıqańdy shymyrlatary sózsiz.
Ár urystyń óziniń taktıkasy bolady. Birde okoptyń qasynda zeńbirekterin daıyndap, jaýdyń shabýylyn kútip otyrǵan. Ormannyń arasynan jaý «Jolbarystarynyń» tumsyǵy shyǵa bastaıdy. Nemis halqy da urys aılasyna ábden tóselgen ǵoı. Birden basa kóktep alǵa umtylmaıdy. Keıde alǵa jyljyp, sodan keıin qaıta artqa sheginedi. Bálkim atýǵa yńǵaıly araqashyqtyqty tańdap otyr. Araqashyqtyq demekshi, soǵys taktıkasynda araqashyqtyq mindetti túrde esepke alyndy. Qyzýqandylyqqa salynyp, zeńbiregińnen atqan oǵyń darymaı qalýy da múmkin. Al oq tıgen kúnniń ózinde tankige esh zıany bolmaıdy. Ol qarsy oq atsa, zeńbiregińmen birge kúl-talqan etedi. Onyń ústine tankide pýlemet bar. Ony da esepke alynýy tıis. Soǵys barysynda munyń barlyǵyn zerttep, ábden ákki bolyp qalǵan komandırler tanki jaqyndaǵan kezde «At!» dep buıryq beredi. Atylǵan oq aldaǵy múmkindikti anyqtap beredi. Tımeı qalsa, onda tankiniń astynda taptalyp qaldyń deı ber.
Sondaı surapyl shaıqastarda Keńes jaýyngerleriniń Otan aldyndaǵy paryzdaryn tereń túsingen patrıotızmi júrekterine rýh berip, jaýdyń betin qaıtaryp qana qoımaı, ordaly jylannyń ordasyn kúıretip, Jeńis týyn óz ordasynyń tóbesine qadaýǵa kúsh bergeni aqıqat.
Soǵystan keıin beıbit ómirdegi eńbek maıdanynda da osynaý Jeńis nátıjesin jalǵastyra berý jolynda aıanbaı eńbek etti. «Etken eńbek eleýsiz qalmaıdy» degen, 1964 jyly Almatyda ótken, Ybyraı Jaqaev, Dinmuhammed Qonaev, Jazylbek Qýanyshbaev, Sabyr Nıazbekov syndy el súıgen, elin súıgen nar tulǵaly azamattar qatysqan kolhozshylardyń sezine «Keńes» kolhozynyń atynan delegat bolyp barady. Al, 1976 jyly KSRO Joǵary Prezıdıýmynyń Jarlyǵymen «Eńbek Qyzyl Tý» ordeni tósinde jarqyrady. Budan ózge túrli mereıtoılyq medaldardy aıtpaǵanda, KSRO Joǵary Prezıdıýmynyń 1982 jylǵy sheshimimen «Eńbek ardageri» medalin ıelenýi – el ıgiligi úshin az ter tókpegendiginiń jarqyn dáleli desek, artyq aıtqandyq emes. Beıbit ómirdegi eńbek maıdany da typ-tynysh, jumysqa baryp-kelý ǵana emes. Keńes dáýiri tusynda da túrli áperbaqan basshylardyń bolǵany jasyrmaımyz. Ondaılar qol astyndaǵy kolhoz-sovhozdardyń halqyn, jerin óz menshigindeı kórip, astamsyp, oılaryna kelgenin isteýge tyrysyp baǵatyn. Bir aýyldyń jerin ekinshisine telip, bir sharýashylyqtyń jaılaýyn, ıakı qystaýyn ekinshisine tıesili etip, jurtty tasqyaıaqtaı qaǵystyryp, eshbir josparsyz, óndiris pen sharýashylyqqa esh paıdasy joq áreketterimen el ishin alataıdaı búldire jazdaǵan áreketteri de bolǵan. Mine, Ómirbaı aqsaqal sondaı óresiz basshylardyń halyqqa jasaǵan kópe-kórineý bassyzdyqtaryna taısalmaı qarsy shyǵyp, orynsyz áreketterin joǵarǵy, quzyrly basshylar aldynda taımaı dáleldep shyǵyp, búlingen jurttyń túsinistikpen, tatý ómir súrip, eńbek etýine de óz hal-qaderinshe eńbek sińirgen jan. Tipti, bertindegi, seksenniń seńgirine aıaq basqan shaǵynda da aýyl halqynyń tirshiligine beı-jaı qarap jata almaı, sol kezdegi oblys ákimi Bolat Jylqyshıevke kirip, aýyl arasyndaǵy jol qatynasynyń qıyndap turǵanyn, asfált tósetip berýge járdemdesýin suraıdy. «Áp» degendegi alǵashqy bir-eki jylda 5-6 shaqyrym jol jóndeledi. Sátine qaraı atqarylyp, búginde aýyldar arasyn jalǵaıtyn 12 shaqyrym jol tolyǵymen jóndeldi. Jalǵyz jol ǵana emes, halyqtyń aýyz sý máselesi jáne taǵy da basqa muń-muqtajdaryn basshy oryndarǵa jetkizip, «asarymdy – asadym, jasarymdy - jasadym» dep jatyp almaı, buqaranyń ómirine sáýle túsirer tirlikter jasady.
Ómekeń zaıyby Nesipkúl Aǵybaıqyzy ekeýi 13 bala tárbıelep ósirip, sol balalarynan, Qudaı taǵala kóp kórmesin, 40-tan asa nemere, 12 shóbere súıdi. Urpaqtarynyń aldy joǵary bilimdi, ár mamandary bolsa, shóbereleri kúni keshe jaryq dúnıe esigin jańadan ashyp jatyr. Ósken, óngen báıterek, shyń basynda jaıqalǵan shynar, ıakı teńizge quıǵan darıa desek te, qaı-qaı teńeýdiń de uǵymyna tolyq syıyp tur.