Sıfrlandyrý– «zań jáne tártip» qaǵıdatyn engizýdiń eń tıimdi joly
Almaty – elimiz úshin mańyzdy qala. Onyń mańyzdylyǵy tek ekonomıkalyq kórsetkishtermen ǵana shektelmeıdi. Tutas saıası júıe men qoǵamdyq qaýipsizdik turǵysynan alyp qarasaq ta iri megapolıstegi jaǵdaı mańyzdy. Sondyqtan qoǵamdyq tártip pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýge jaýapty İİM men jergilikti jerdegi departamentter bul baǵytta jumysty kúsheıtýde. Bul, ásirese, Prezıdent usynǵan «Zań jáne tártip» qaǵıdatyn qoǵamdyq qarym-qatynasqa engizý aıasynda ózekti bola túsýde.
Oń dınamıka baıqalady
Elimizde jáne onyń ishinde Almaty qalasynda sońǵy jyldary qylmystyq quqyqbuzýshylyq sany azaıyp keledi. Sózimizge QR Bas prokýratýrasynyń resmı quqyqtyq statısıka portalyndaǵy aqparat dálel. Resmı aqparatqa súıensek, elimizde 2015 jyldan beri qylmystyq quqyqbuzýshylyq sany azaıǵan. Budan 10 jyl buryn 43 myń tirkelse, 2024 jyly 13 myńǵa azaıǵan. Árıne, munda sot úkimi shyqqan qylmystar kiredi.
Almaty qalasy boıynsha da krımınogendi jaǵdaıda oń dınamıka baıqalady. Degenmen, megapolıstegi jaǵdaı elimizdegi eń nashar kórsetkish ekenin aıta ketken jón. Buǵan baqylaýsyz ýrbanızasıa men áleýmettenýdiń nasharlyǵy sebep bolyp otyr.
Tómendegi kestede sońǵy úsh jylda sotqa deıingi tirkelgen qylmystyq quqyqbuzýshylyq faktileri boıynsha statısıkalyq málimet keltirilgen. Almaty respýblıkalyq mańyzy bar qala bolǵandyqtan ózi sıaqty qalalarmen salystyrdyq. Bul jaǵynan Almaty kósh bastap tur. Alaıda, sońǵy úsh jylda sotqa deıingi tirkelgen qylmys sany edáýir azaıǵan. 2022 jyly 35 myńǵa jýyq bolsa, 2024 jyly 24 myńǵa túsken.
|
Astana jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalar |
2022 j. |
2023 j. |
2024 j. |
|
Astana |
17 144 |
18 041 |
17 339 |
|
Almaty |
34 891 |
27 576 |
24 965 |
|
Shymkent |
9 791 |
6 533 |
6 052 |
Qylmystyq quqyqbuzýshylyqpen kúres baǵytynda Almaty qalasy jaqsy kórsetkish kórsetýde. Alaıda, bosańsýǵa bolmaıdy. Sebebi, «Zań jáne tártip» qaǵıdaty quqyqbuzýshylyqqa múldem tózbeýshilikti qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan.
Táýekelder de bar
Qylmystyq isterde oń dınamıka baıqalǵanymen, ákimshilik jáne jol qozǵalysy oqıǵalaryna kelgende teris kórsetkish tirkelgen. Árıne, bul quqyq qorǵaý organdarynyń jumysynyń álsizdigin bildirmeıdi. Sońǵy jyldary sıfrlandyrýdaǵy jetistikter ákimshilik quqyqbuzýshylyq pen jol-kólik oqıǵalarynyń aldyn alý men olardy tirkeýge oń áser etýde. Muny statısıkalyq málimetter kórsetip otyr.
Resmı statısıkaǵa súıensek, sońǵy úsh jylda respýblıka boıynsha ákimshilik quqyqbuzýshylyq sany artqan. Ásirese, Almaty qalasynda jaǵdaı kúrdeli. Byltyr 2023 jylmen salystyrǵanda, quqyqbuzýshylyq eki eseden astam ósken. Tómendegi kestede Astana, Almaty jáne Shymkent qalalary boıynsha statısıkalyq málimet keltirilgen. Kórip turǵanymyzdaı, Almaty kósh bastap tur. Bul qalada azamattar tarapynan quqyqtyq tártip saqtala bermeıtinin kórsetedi.
|
Astana jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalar |
2022 j. |
2023 j. |
2024 j. |
|
Astana |
1 481 645 |
1 400 036 |
1 774 421 |
|
Almaty |
1 584 494 |
2 038 962 |
4 487 973 |
|
Shymkent |
1 041 087 |
952 058 |
1 071 918 |
Azamattar ortaq ereje men zańdy saqtaýǵa
daǵdylanýy tıis
Ákimshilik quqyqbuzýshylyqtardyń basym kópshiligi jol-qozǵalys erejelerin buzýdan kórinis tapqany bárimizge belgili. Bul týraly qoǵamda túrli pikirler paıda boldy. Tipti, elimizge «shtrafstan» degen ataý da berildi. Biraq munda bir dúnıeni eskerý qajet. Zań buzylmasa eshkim de aıyppul tólemeıdi. Iá, zań únemi jaqsartýdy talap etetin dúnıe. Degenmen, ol bárine ortaq.
Tómendegi kestede aıyppuldardyń aqshalaı kólemi keltirilgen. Kórip turǵanymyzdaı, Almatyda byltyr 2023 jylmen salystyrǵanda eki ese kóp aıyppul salynǵan. Árıne, onyń bári jol-qozǵalys erejelerin saqtamaýdan salynǵan aıyppuldar emes. Dese de, basym bóligi sondaı.
|
Astana jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalar |
2022 j. (tg) |
2023 j. (tg) |
2024 j. (tg) |
|
Astana |
16,7 mlrd |
19,4 mlrd |
27,9 mlrd |
|
Almaty |
21,7 mlrd |
28,6 mlrd |
60,1 mlrd |
|
Shymkent |
11,5 mlrd |
13,6 mlrd |
13,9 mlrd |
Ákimshilik quqyqbuzýshylyq, onyń ishinde jol-qozǵalys erejelerin buzý qaladaǵy basty máselege aınalǵan. Memleket pen quqyq qorǵaý organdary bul baǵytta sıfrlandyrý prosesin jalǵastyra beredi. Sebebi, bul – «zań jáne tártip» qaǵıdatyn engizýdiń eń tıimdi joly osy. Sondyqtan azamattar ortaq ereje men zańdy saqtaýǵa daǵdylanýy tıis. Árıne, birinshi kezekte zań bárine ortaq bolýy qajet. Onsyz órkenıetti el qura almaımyz.