Qoǵamda beıbit sherý ótkizýdiń álippesin qalyptastyratyn ýaqyt jetti.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń Qazaqstan halqyna alǵashqy Joldaýynda qoǵamdaǵy ahýalǵa erekshe mańyz berip, quziretti organdarǵa jurtshylyqqa beıbit mıtıńilerdi ótkizýge ruqsat berýdi mindettegeni belgili. «Eger beıbit aksıalar zańdy buzýdy, azamattardyń tynyshtyǵyna kedergi keltirýdi kózdemese, túsinistik tanytyp, olardy ótkizýge ruqsat berý kerek. Qala syrtynda emes, arnaıy jerlerde ótkize alatyndaı aımaq bolýy qajet. Konstıtýsıaǵa qaıshy kez kelgen is-áreketterge shaqyrtýlar, buzaqylyq aksıalar zańǵa sáıkes toqtatylady»,– degen edi Prezıdent.
Árkim óziniń quqyǵyn da, jaýapkershiligin de túsingeni abzal
Sarapshylar qoǵamdy demokratıalandyrýdyń batyl qadamy dep baǵalaǵan – Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń ekinshi otyrysynda da «Beıbit jıyndar» týraly zańnyń jobasy jaıly sóz qozǵalǵan edi. Memleket basshysy mıtıńilerdi uıymdastyrý prınsıpterin engizýge kirisý kerektigin málimdedi. «Qoǵamnyń sana-sezimine mıtıń mádenıetin qalyptastyratyn ýaqyt keldi» dedi. Ol qoǵamǵa da, memleketke de óz pozısıasyn kópshilik aldynda aıtatyndarǵa adekvat qaraıtyn kez kelgenin atap ótti. Munyń barlyǵyn májbúrli emes, sanaly túrde isteý kerek. Biraq mıtıńilerdiń quqyq qana emes, jaýapkershilik ekenin de túsiný qajet.
2020 jyly Májilis pen Senattyń talqysynan ótip, maquldanǵan «Beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» Zańǵa Qasym-Jomart Toqaev sol jylǵy 25 mamyrda qol qoıdy. Osylaısha, Qazaqstanda beıbit jıyndar ótkizý týraly múlde jańa Zań kúshine endi.
Elimizdegi beıbit sherý ótkizýge qatysty bul úrdister qoǵamdyq ortada da talqyǵa túsip, túrli oı-pikirler aıtylýda. Bizdiń redaksıamyzǵa oqyrmandarymyzdan osy máselege oraı kóptegen qońyraýlar men hattar, talap-tilekter túsýde. Olardy «Beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» jańa zań erejeleriniń oryndalýy, qoǵam qaýipsizdigine «shyǵyn keltirmegen» sherýge qatysýshylardyń jaǵdaıy alańdatady. Kúni keshe ǵana, 13 aqpanda beıbit sherýge shyqqandardyń taǵdyry jaıly da bilgisi keledi.
Oqyrmandarymyzdyń kóńilin kúpti qylǵan osy jáne basqa da saýaldarǵa oraı biz tıisti quziretti organdarǵa habarlasqan edik. Jaýap kóp kúttirgen joq. Sizderdiń nazarlaryńyzǵa qolymyzǵa tıgen sol resmı aqparatty usynamyz.
Jańa zań belsendiler úshin eleýli shekteýler týǵyzbaıdy
Almaty qalasynyń ákimdigi habarlaǵandaı, "Beıbit jınalystar týraly" zańnyń jańa nusqasy qabyldanǵannan keıin saıası aksıalardyń sany edáýir arta túsken. Aldyn ala qorytyndylarǵa nazar aýdarsaq, 2018-2019 jyldary ruqsat etilgen 5 jáne 30 beıbit jınalys boldy. 2020 jyldyń maýsymynan 2021 jyldyń maýsymyna deıin, ıaǵnı jańa zań kúshine engen kezde 552 kelisilgen beıbit jınalys ótti. Osy 552 beıbit jıynnyń 493-i Almaty qalasynda ótkizildi, onyń ishinde 44 mıtıń, 446 pıket, 2 sherý jáne 1 demonstrasıa uıymdastyryldy.
Tipti, tolyq emes statısıkaǵa súıensek, beıbit jınalystardyń ártúrli formada ótkizilýine kelisim berýge bıliktiń daıyn ekendigi baıqalady. Qańtarda bolǵan qaıǵyly oqıǵalardan keıin de Almatyda ákimderdi saılaý, taza aýa úshin, saıası partıalardy tirkeý úshin baǵdarlarynda 4 iri mıtıń ótti. Sondaı-aq, 8 naýryzda áıelder quqyǵyn qorǵaýǵa arnalǵan jappaı is-shara ótedi dep kútilýde.
Bul aksıalardyń barlyǵy beıbit jınalystar týraly Zańǵa sáıkes ótkizilýimen erekshelenedi, ıaǵnı belsendiler ákimdikke óz nıetteri týraly habarlap, qala ortalyǵyna ǵana jınalyp qoıǵan joq, sonymen qatar quqyq qorǵaý organdary mıtıńke jınalǵan adamdardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etip, arandatýshylyqqa jol bermedi.
Zańda prosedýralardyń belgili bir sany qamtylǵan, bul elimizde beıbit jınalystar mádenıetiniń birte-birte qalyptasýy úshin qajet. Jańa mıtıńiler, pıketter, sherýler men demonstrasıalar sanyna qaraıtyn bolsaq, baıqaǵanymyzdaı, jańa zań aıasy belsendiler úshin eleýli shekteýler týǵyzbaıdy, sonymen qatar memleketke de kóshelerde arandatýshylyq men tártipsizdikterdiń aldyn alý múmkindikterin beredi.
13 aqpandaǵy mıtıńti uıymdastyrýshylar nege jazalandy?
Almaty qalalyq polısıa Departametiniń málimetterine súıensek, 13 aqpanda Qazaqstandaǵy qańtar oqıǵalarynyń qurbandaryna arnalǵan mıtıńti uıymdastyrýshylar qarapaıym bir sebepke baılanysty jazalandy: olar memleket usynǵan erejelerdi paıdalanbaýdy jón kórdi. Eń bastysy, olar zań quqyqtarymyzdy buzady, dep esepteı otyryp, tipti ákimdikpen kelisýge de tyryspady. Nátıjesi bárine belgili:
● B.Ábilov pen M.A.Turymbetov quqyq buzýshylyq jasaǵany úshin kináli dep tanyldy, olarǵa 50 AEK (153 150 teńge) mólsherinde aıyppul salyndy.
● A.Tileýjanova 15 táýlikke ákimshilik qamaýǵa alyndy.
Mańyzdysy sol, olarǵa bul sanksıalar ákimdiktiń qalaýymen qoldanylǵan joq, olardyń isteri sotta sheshildi, sot barysynda zań buzýshylyqtyń barlyq aspektileri qaraldy. Jaza quqyq buzýshynyń qoǵamdaǵy jaǵdaıyna qaramastan qoldanyldy, óıtkeni zań aldynda tanymal kásipker bolsyn, opozısıalyq saıasatker bolsyn, bári birdeı jaýapty.
Ókinishke oraı, qoldanystaǵy zańdardy elemeý azamattyq ustanym retinde usynylady. Belsendilerdiń belgili bir toptary beıbit jınalystardy alǵa tartyp, memleketti bopsalaýdan tartynbaıdy jáne ákim ózderimen júzdesýge shyqpasa alańnan ketpeımiz dep te bopsalaýǵa qumar.
Múmkin, Ábilov pen Mamaı ózderine Áltaev pen Naýryzbaevqa qaraǵanda kóbirek nárselerge ruqsat etilgen dep esepteýleri yqtımal. Alaıda, bul jaǵdaıda jazanyń saıası nemese jeke sıpaty bolmaıdy, bul zańdy elemeı, ózderin basqalardan artyq qoıatyndar men júgensiz ketkenderdi zańǵa baǵynýǵa májbúrleý sharasy ǵana.
TÚIİN:
Beıbit sherý qaǵıdattaryna súıensek, eger buǵan deıin qoldanysta bolǵan zańda mıtıń ótkizý úshin ruqsat alý prosedýrasy kózdelse, jańa zańǵa oraı mıtıń ótkizý týraly tek habar berse jetkilikti. Sonymen qatar, iri qalalardyń ortalyqtarynda beıbit jıyndarǵa, onyń ishinde, narazylyq aksıalaryn ótkizýge arnaıy oryndar belgilengen. Memleket basshysy atap ótkendeı, bul bizdiń qoǵamdy demokratıalandyrý jolyndaǵy óte mańyzdy qadam. Jıyn ótkizgisi keletinder jańa zańǵa baǵynýǵa mindetti. Azamattardyń bılikke qatysty óz oıyn bildirý, synı pikir aıtý quqyǵynan eshkim aıyra almaıdy. Bul olardyń konstıtýsıalyq quqyǵy da jáne úlken jaýapkershiligi de, sondyqtan kez kelgen beıbit jıyn bolsyn, narazylyq aksıasy bolsyn, qatań túrde zań aıasynda oryndalýy kerek.