JASAMPAZDYQ JOLY: OTYZ JYLDYŃ OTYZ SÁTİ

Táýelsiz el bolý ony jarıalaýmen nemese memlekettiń irgetasyn qalaýmen shektelmeıdi. Táýelsizdik úshin naǵyz kúres kúndelikti eńbekpen, úzdiksiz ári dáıekti eldik saıasatpen máńgi jalǵasady. Biz qýatty táýelsiz memleketimizben ǵana ult retinde jer betinde saqtalamyz. Osy aınymas aqıqatty berik ustanýymyz qajet. «Táýelsizdik bárinen qymbat!» degen bir aýyz sóz máńgi uranymyz bolýǵa tıis.  

Qasym-Jomart TOQAEV.

2000 jyl – «Mádenıetti qoldaý jyly» dep jarıalandy. Bul jyly qasıetti  Túrkistan  qalasynyń 1500 jyldyq mereıtoıy IýNESKO deńgeıinde toılandy.

2000: JYLDYŃ  BASTY  OQIǴALARY

1. Mádenıetti qoldaý jyly


2. İ Eýrazıalyq   ekonomıkalyq   samıt


3. Myńjyldyq samıti


4. Eýrazıalyq ekonomıkalyq qaýymdastyqtyń qurylýy.


5. Túrkistan qalasynyń 1500 jyldyǵy.

 HH ǵasyr aıaqtalyp, HHİ ǵasyr bastalǵan shaq. Jańa  ǵasyrdyń  tabaldyryǵyn Qazaq Eli  kúrdeli áleýmettik-ekonomıkalyq,saıası reformalardy batyl eńserip, damýdyń qazaqstandyq modelin qalyptastyrǵan memleket retinde attady. 2000 jyly elimizde  ulttyq ekonomıkany sapalyq damý deńgeıine kóterý, onyń naryqtyq negizderin nyǵaıtý, memlekettiń ınvestısıalyq áleýet-ahýalyn arttyrý baǵyttarynda naqty qadamdar jasaldy. Sonyń nátıjesinde  syrtqy saıasatta kópvektorlyq baǵdar  qalyptasyp, el bıligi aımaqtyq qaýipsizdikti nyǵaıtý  men  aımaqtyq ıntegrasıany damytý máselesine basa nazar aýdardy. Jańa ǵasyrǵa qadam basqan alǵashqy jyly el bıligi ıkemdi makroekonomıkalyq saıasat júrgizý mindetin maqsat etti. Jalpy makroekonomıkalyq jáne qarjylyq turaqtylyqty saqtaýdyń negizgi kózi retinde  búdjet tapshylyǵyn qysqartýdy qamtamasyz etý basty nazarǵa alyndy.  Tájirıbe kórsetkendeı, daǵdarysty jaǵdaılar týyndaǵanda  tyǵyryqtan shyǵar jol retinde búdjettik rezerv qalyptastyrý qajettigi týyndady.Ekonomıkany saýyqtyrý úshin ony basqarýdyń tıimdiligin arttyrý, óndiristik sektordy nesıeleý, ekonomıkanyń shıkizattyq  baǵdaryn ózgertý  basty basymdyqtarǵa jatqyzyldy. El Prezıdenti   bul kezeńde alda turǵan mindetterdiń 5 basymdyǵyn atady. Olar: kedeıshilikpen jáne jumyssyzdyqpen kúres, shaǵyn jáne orta bıznesti damytý, jańa kásiporyndardy iske qosý jáne zaýyttardy qaıta jańǵyrtý, kólik joldary qurylysyn júrgizý, nashaqorlyqpen kúres. Osy oraıda Elbasy óziniń dástúrli  Qazaqstan halqyna Joldaýynda  demokratıalyq reformalardy tereńdete otyryp, quqyqtyq memlekettilik negizderin nyǵaıtýdy, azamattyq qoǵamdy damytýdy, qoǵamdaǵy  turaqtylyqty saqtaı otyryp, saıası júıeniń ınstıtýttaryn odan ári yryqtandyrýdy qadap aıtty. «2000 jyldyń 16 qazanynda men Qazaqstan halqyna «Erkin, tıimdi jáne qaýipsiz qoǵamǵa qadam» atty Joldaýymdy jarıaladym. 2000 jylǵy óndiris pen saýda aınalymynyń ósimi jóninde aıta kele, men 2001 jyly búdjettik mekeme qyzmetkerleriniń aılyǵy 30-40 prosentke kóbeıtiletinin habarladym, sonymen qatar kásipkerlerdi de jeke sektorlarda eńbek etetin qyzmetkerlerdiń jalaqysyn kóterýge shaqyrdym. Adamdar ómirdegi oń ózgeristerdi tolyq sezinetin jáne júrip jatqan reformanyń jemisin jeıtin ýaqyt jetti. Halyqtyń tabysyn naqty ulǵaıtýdy jáne adamdardyń turmys jaǵdaıyn jaqsartýdy kózdeıtin bul ustanym búkil qoǵam tarapynan qyzý qoldaý tapty», -  dep jazdy Elbasy óziniń «Táýelsizdik dáýiri» kitabynda bul kezeńdegi Joldaýy  týraly.

 Resmı statısıkaǵa júginsek, 2000 jyly elimizde  35 mln. tonna shıki munaı óndirilgen, eksport kólemi – 4,2 mlrd. AQSH dollaryn quraǵan. Ekonomıkalyq daǵdarys tizgindele bastaǵan mıllenıým kezeńinde  munaıdy satýdan túsetin tabystyń kólemi emes, onyń turaqty ósý dınamıkasy negizgi másele sanalatyn. Sarapshylar muny   «ekonomıkany entiktiretindeı» ózekti másele retinde qarastyrdy. «Qara altyn» molynan óndirile bastaǵan bul jyly kútpegen táýekelderge jol bermes úshin  el bıligi  utqyr qadamǵa baryp, Qazaqstannyń Ulttyq munaı qoryn qurdy.«Qazaqstanǵa munaı dollarynsyz, nemese, el aıtatyndaı «munaı ınesine» daǵdylanbaı-aq ómir súrýge úırený qajet. Óndiris tappaǵan aqshany áleýmettik salaǵa jumsaýǵa nemese jalaqyny jónsiz kóterýge áýestenbeý, ony áldebir  «qıyn kúnderge» saqtaý óte mańyzdy. 2000 jyly biz qurǵan Ulttyq qor, atap aıtqanda, osy maqsatty kózdeıdi jáne jónsiz joıympazdyq pen qunsyzdaný qysymyn tómendetýdiń negizgi quraly bolyp tabylady», - dep jazdy bul týraly Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan joly» atty kitabynda. Rasynda da, Ulttyq qordyń der kezinde qurylýy táýelsiz Qazaqstannyń qarqyndy damýyn jáne álemdik daǵda­rystan qysqa merzimde qınalmaı shyǵýyn qamtamasyz etti.

Mádenıetti, rýhanıatty  qoldaýǵa aıyryqsha mańyz berilgen bul jylda  mádenıet mekemeleriniń sapalyq negizine kóńil bólindi,  murajaılar, mádenıet úıleri men kitaphanalar qaıta ashyla bastady. Respýblıkalyq «Aqyndar aıtysy» konkýrsy jandandy.  Elimiz boıynsha 240-qa jýyq mádenıet úıi, 470-ke jýyq kitaphanalar kúrdeli jóndeýden ótkizildi. Nur-Sultanda  QR Prezıdentiniń  mádenı ortalyǵy, Qazaq ulttyq mýzyka akademıasy , Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy ulttyq opera jáne balet teatry, QR Memlekettik murajaıy ashyldy. Qazaq aýyz ádebıetiniń 100 tomdyǵy,  Qazaqstannyń tarıhı-mádenı eskertkishteriniń 10 tomdyǵy jaryq kórdi. Ahmet Baıtursynulynyń, Sultanmahmut Toraıǵyrulynyń, Beıbarys Sultan men kúı atasy - Qurmanǵazynyń, Abylaı hannyń eskertkishteri ashyldy.

25 qańtar

Elbasy  Máskeýde ótken  TMD memleketteri basshylary Keńesiniń kezekti basqosýyna qatysty. Halyqaralyq lańkestikke qarsy kúsh biriktire kúresý qajettigi jaıly, birtutas úılestirýshi ortalyqty qurý týraly  áńgime qozǵaldy.

23-25 aqpan

Memleket basshysy Avstrıa Respýblıkasynyń astanasy – Vena qalasynda  ótken Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymy turaqty keńesiniń  otyrysyna qatysyp,sóz sóıledi.

3  sáýir

Qazaqstan basshysy resmı saparmen Izraıl memleketine bardy.  Prezıdentter Nursultan Nazarbaev pen Ezer Veısman  memleketaralyq  qarym-qatynastyń  mańyzdy baǵyttarynda ortaq kelisimge qol jetkizdi.

7-11  sáýir

Ázirbaıjan astanasy – Baký qalasynda túrki tildes memleketterdiń samıti ótti. Bul alqaly basqosýǵa Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev qatysty.  Samıt qorytyndysynda memleketter basshylary Baký Deklarasıasyna qol qoıdy. Jıyn  barysynda  Kaspıı teńizi mártebesiniń ózekti máseleleri talqyǵa tústi, Dostyq jáne ózara yntymaqtastyq  týraly kelisimge qol qoıyldy. Sonymen qatar qaýipsizdik, ǵylym, densaýlyq saqtaý, mádenıet penı ádebıet jáne óner, sport   salalaryndaǵy baılanystarǵa da mańyz berildi. Taraptar terorızmmen, ekstremızmmen, zańsyz esirtki aınalymymen kúres  haqynda ortaq kelisimge keldi. Memleket basshylary bul baǵdarlarǵa qatysty sharalardy biraýyzdan qoldap,   Baký deklarasıasyna qol qoıdy.

15  sáýir

Elbasy Qazaqstanǵa jumys saparymen kelgen Amerıka Qurama Shtattarynyń  memlekettik hatshysy  M. Olbraıtty qabyldady. Ekijaqty kezdesýde  demokratıa, adam quqyǵy, qaýipsizdik jáne ekonomıkalyq yntymaqtastyq máseleleri tóńireginde pikir almasylyp, ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi.  Madlen Olbraıt Amerıka Qurama Shtattary Qazaq Elin Ortalyq Azıadaǵy basty áriptesi sanaıtynyn qadap aıtty.

20 sáýir

 N.Á.Nazarbaev  jumys saparymen Ózbekstanǵa baryp, Islam Kárimovpen kezdesti. Ekijaqty saýda-ekonomıkalyq qarym-qatynastar  máseleleri kelisildi. Tashkent basqosýynda Prezıdentter N.Nazarbaev, E.Rahmonov, A.Aqaev jáne I.Kárimov  dinı ekstremızm, lańkestik, transulttyq uıymdasqan qylmys jáne de turaqtylyq pen qaýipsizdiktiń basqa da qaýipterimen kúresýde birlesken qımyldar týraly shartqa qol qoıdy;

26  sáýir

Almatyda  álemniń  37  elinen 500-deı ókil  bas qosqan «Eýrazıa – 2000»   İ   Eýrazıalyq ekonomıkalyq samıti  bastaldy. Onyń jumysyna Nursultan Nazarbaev qatysyp,sóz sóıledi.

 23  mamyr

Memleket basshysy Belarýs astanasy – Mınsk qalasynda ótken Kedendik odaqtyń memleketaralyq keńesiniń kezekti basqosýyna qatysyp, osy sapar  aıasynda  Reseı Federasıasynyń Prezıdenti   V.Pýtınmen  kezdesti. Sondaı-aq osy jerde kelesi kúni bolǵan Ujymdyq qaýipsizdik keńesiniń kezekti sesıasynyń jumysyna qatysty.

18-20 maýsym

  - Nursultan Nazarbaev  Reseıge resmı saparmen baryp, V.V.Pýtınmen kezdesti. Qazaqstan Respýblıkasy jáne Reseı Federasıasy arasynda «Baıqońyr» kesheniniń qyzmetin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha yntymaqtastyqty odan ári damytý týraly birlesken Málimdemege jáne Memorandýmǵa qol qoıyldy.

26  maýsym

Elbasy resmı saparmen  Belgıaǵa bardy.  Qazaqstan Prezıdentiniń  Belgıa koroli  Albert İİ-men, NATO-nyń bas hatshysy lord Dj. Robertsonmen,Belgıa premer-mınıstri J.Deanmen,Eýropalyq komısıa prezıdenti R.Prodımen  júzdesýleri men pikir almasýlary joǵary deńgeıde ótti.

28  maýsym

Memleket basshysy resmı saparmen  Fransıada bolyp, osy eldiń prezıdenti Jak Shırakpen  kelissóz júrgizdi, Fransıa premer-mınıstri L. Jospenmen,ulttyq jınalys tóraǵasy R.Fornımen  kezdesti.

4  shilde

Elbasy  Atyraý oblysyndaǵy Shyǵys Qashaǵannan orasan kóp munaı qory tabylǵanyn  jarıa etti.

***

Dál osy kúni Memleket basshysy Qazaqstanǵa kelgen NATO-nyń Bas hatshysy  lord Dj.Robertsondy qabyldady. Ekijaqty kezdesýde  «Beıbitshilik úshin seriktestik» baǵdarlamasy aıasyndaǵy yntymaqtastyq máseleleri qaraldy.

5  shilde

Tájikstan Respýblıkasynyń  astanasy -  Dýshanbe qalasynda  «Shanhaı bestigi» memleketteri  basshylarynyń  samıti  ótti.

 2000  jyl, 23  tamyz

 Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev  «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq qoryn qurý týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.

30  tamyz

Astanadaǵy Kongres-hollda  Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýsıasynyń 5 jyldyǵy  qurmetine saltanatty jıyn ótti. Oǵan Memleket basshysy qatysyp,sóz sóıledi.

4 - 8 qyrkúıek

Elbasy  bul kúnderi AQSH-tyń Nú-Iork qalasynda  BUU  Bas Assambleıasynyń 55  sesıasy aıasynda  ótken  dúnıe júzi  memleketteri  men úkimetteri  basshylarynyń alqaly forýmy – myńjyldyq samıtine qatysyp, baıandama jasady. Baıandama taqyryby:  «Qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq – ǵalamdyq jáne aımaqtyq aspektiler» .  Osy sapar barysynda  Qazaqstan basshysy  jol-jónekeı  Ulybrıtanıa men Soltústik Irlandıa birikken koróldigine aıaldap, memleketaralyq yntymaqtastyqtyń ekijaqty máseleleri  talqylandy. 

 15 qyrkúıek – 1-qazan

Avstralıa memleketiniń iri qalasy Sıdneı óńirinde XXVII jazǵy Olımpıada oıyndary  ótti. Jıyrma segiz sport túrinen júldege 300 medaldiń komplektisi qoıyldy. Shamamen 199 el qatysqan Sıdneı Olımpıadasynda qazaqstandyqtar 3 al­tyn jáne 4 kúmis medaldy olja­lap, jal­py­komandalyq esepte 22-oryndy ıelendi. Álemdik dodada Qazaqstannyń Týy talaı márte joǵaryǵa kóterilip, boksshy Ermahan Ibraımov pen Bekzat Sattarhanov, jelaıaq qyz Olga Shıshıgınanyń arqasynda Qazaqstannyń Ánurany Sıdneı aspanynda shyrqaldy.

 9  qazan

 Qazaqstanǵa Reseı Federasıasynyń Prezıdenti V.Pýtın resmı saparmen keldi. Ekijaqty kelissózder aıasynda memleketter arasyndaǵy ekonomıkalyq yntymaqtastyq, Kaspıı teńiziniń quqyqtyq mártebesi, Astrahanda Qazaqstannyń, Oralda Reseı Federasıasynyń konsýldyqtaryn ashý  máseleleri talqylanyp, mańyzdy sheshimderge qol qoıyldy.

 10  qazan

Astanada Qazaqstan Respýblıkasy, Reseı Federasıasy, Belarýs Respýblıkasy, Qyrǵyz Respýblıkasy, Tájikstan Respýblıkasy  memleketteriniń basshylary bas qosty. Kedendik odaqtyń memleketaralyq keńesiniń  bul  otyrysynda  yntymaqtastyqtyń mańyzdy máseleleri qaraldy, memleketter arasynda Eýrazıalyq ekonomıkalyq Qaýymdastyqty (EýrAzEq) qurý týraly Shartqa qol qoıyldy.

 19  qazan

Memleket basshysy  Qazaqstanǵa  resmı saparmen kelgen Túrkıa Respýblıkasynyń prezıdenti Ahmet Nejdet Sezerdi qabyldap, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq máseleleri talqylandy.

20  qazan

Kıeli  Túrkistannyń 1500 jyldyǵy. Mereıtoıdyń alǵashqy kúngi ǵylymı-praktıkalyq konferensıasyna memleket basshysy Nursultan Nazarbaev qatysyp,sóz sóıledi. Qasıetti  Túrkistan mereıtoıy IýNESKO deńgeıinde toılandy, saltanatty rásimge birqatar túrki memleketteriniń basshylary da qatysty.

 24  qazan

Qazaqstan Respýblıkasy  Parlamenti  palatalarynyń birlesken otyrysynda Elbasy  óziniń  dástúrli Qazaqstan halqyna Joldaýyn jarıa etti. Joldaýda qoǵamdy demokratıalandyrýdyń ózekti máseleleri, eldiń áleýmettik- ekonomıkalyq damýynyń bolashaǵy, ulttyq qaýipsizdik ,halyqtyń ál-aýqaty máseleleri qamtylyp, memleket damýynyń naqty mindetteri men maqsattary  belgilendi.  

30  qazan

Memleket basshysy  resmı saparmen Ispanıaǵa baryp, osy eldiń Úkimeti Tóraǵasy Hose Marıa Aznarmen jáne isker toptar  ókilderimen kezdesti. Ekijaqty kezdesýler qorytyndysynda mańyzdy qujattarǵa - Halyqaralyq avtomobıl qatynasy týraly kelisimge  jáne  2000-2003 jyldarǵa arnalǵan bilim jáne mádenıet salasyndaǵy yntymaqtastyq baǵdarlamasyna qol qoıyldy.

1  qarasha

Elbasy  Qazaqstanǵa  saparmen kelgen Saýdıa bekzadasy Sultan bın Abdýl Ázız Ál Saýdty qabyldady. Qazaqstan Prezıdenti Saýdıa koroli Fahdtyń Astanada Parlament Senatynyń  ǵımaratyn salý úshin  qaıtarymsyz 15 mıllıon dollar bólý  nıetine rızashylyǵyn bildirdi. Taǵy bir erekshe aıta keterlik jaıt, saýdıalyq tarap  Astana men Qaraǵandy  avtokólik jolyn qalpyna keltirýge 12 mıllıon dollar bólýge yqylastaryn bildirdi, sondaı-aq  1875-1876 jyldary Mekkege barǵan Qunanbaı qajynyń óz qarajatyna turǵyzǵan ǵımaratyn   qalpyna keltirýge járdemdesý jónindegi ótinish te aıtyldy.

6  qarasha

 Elbasy Qazaqstanǵa jumys saparymen kelgen  Pákstan  Islam  Respýblıkasynyń atqarýshy bıliginiń basshysy  P.Mýsharrafpen kezdesti.

15-16 qarasha

Qazaqstan Prezıdenti  Nursultan Nazarbaevtyń Ulybrıtanıa men  Soltústik Irlandıa Birikken koróldigine resmı sapary aıasynda kópvektorly  memleketaralyq  yntymaqtastyq salasynda mańyzdy ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi. Ulybrıtanıa patshaıymy Elızaveta II   Nursultan Nazarbaevty   álemdik deńgeıde   ıadrolyq qarýdy taratpaýǵa, sondaı-aq Qazaqstanda zańdylyq pen demokratıany ornatýǵa,  saıası jáne ekonomıkalyq turaqtylyqty qamtamasyz etýge   sińirgen zor  eńbegi úshin «Áýlıe Mıhaıl men áýlıe Georgııdiń Úlken Kresi» ordenimen marapattady.

 8  jeltoqsan

 Almatyda  Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy  Shetel ınvestorlary Keńesiniń  IV  otyrysy ótti. Onyń jumysyna memleket basshysy tóraǵalyq etti.

15  jeltoqsan

  Ońtústik astanada  Qazaqstan halqy Assambleıasynyń VII  sesıasy ótip, onyń  jumysyna  Elbasy qatysyp, sóz sóıledi.

30  jeltoqsan

Elbasy Jarlyǵymen «Mádenıetti qoldaý jyly» dep jarıalanǵan 2000 jylda atqarylǵan   ıgi   isterdiń biri  -  Almatydaǵy   Abaı atyndaǵy memlekettik akademıalyq opera jáne balet teatry kúrdeli jóndeýden keıin qaıta ashyldy.

STATISIKA:

  2000  jyly Prezıdent respýblıka óńirlerine 20   ret, shet elderge 27 ret resmı  saparǵa shyqty.  Bir jyl ishinde barlyǵy  100  Zań qabyldanyp,  188  Jarlyqqa qol qoıyldy.

 Jyl  túıini:

    Joǵaryda biz aıtqan 2000 jylǵy dástúrli Joldaýynda: «Jıyrma birinshi ǵasyrdaǵy Qazaqstan – álemdik ekonomıkalyq jáne saıası keńistiktiń bir bóligi. Men bul ǵasyr Qazaqstannyń tarıhyndaǵy eń ǵajap ǵasyr bolady dep senemin. Bul ǵasyr bizdiń tarıhymyzǵa jasampaz iske toly, beıbit ótken ǵasyr bolyp enedi dep senemin. Laıym, osy nıet qabyl bolǵaı!», – dep atap ótti Prezıdent .

2000 jyl elimiz úshin   memlekettik damýdyń jańa bıiktikterine, jańa  maqsattaryna  umtylýynyń ótpeli kezeńi boldy dep sıpattaıdy sarapshylar.

 Jańa júzjyldyqtyń betashar jyly Qazaq Eli óziniń damý jolyn maqsat-múddesine saı  aıqyndap ala aldy, uzaqmerzimdi strategıalyq  qadamdarynyń basymdyqtaryn naqtylady. Bul jyldaǵy el bıliginiń  álemdik qaýymdastyqpen qarym-qatynasyna kóz júgirtsek, dıplomatıalyq ,ıntegrasıalyq tyń úrdisterdi baıqaý qıyn emes. Qazaqstandyq joldyń órshildikpen óriler  bul úrdisteri aldaǵy jyldarda óz jemisin beretin bolady.

« ...Biz asa mándi tarıhı paryzymyzdy óteı bildik. San ǵasyrlyq syndardan qaıyspaı,azattyqty ańsaǵan halqymyz haqynda ádilettilikti qalpyna keltirip,bostandyqqa jetip,jańa myńjyldyqqa álemdik qoǵamdastyqtyń terezesi teń múshesi bolyp,qadam basqaly otyrmyz. Biz asa mándi azamattyq paryzymyzdy óteı bildik.Ózimizdiń arǵy-bergi babalarymyzdyń san urpaǵy armandap,sol jolda jan aıamaı kúresken táýelsiz memleketimizdi qalpyna keltirdik»,–dedi  Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqyn Jańa jylmen quttyqtaýynda.

QAZAQSTAN RESPÝBLIKASYNYŃ 50 HALYQARALYQ BASTAMALARYNAN:

2000 jyly  Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń bastamasy boıynsha Eýrazıalyq ekonomıkalyq qoǵamdastyq (EýrAzEQ) quryldy.