Biz ne istesek te, bárin keler urpaq úshin jasaımyz. Memlekettik saıasattyń bolashaq aldyndaǵy jaýapkershiligin tereń sezinemiz. Bul ustanymnan eshqashan aınymaımyz. Eń ǵajaıyp erlikter Otanǵa sheksiz súıispenshilikten týyndaıtyny sózsiz. Shyn otansúıgishtik degenimiz – jalań uran tastaý emes, elińe, halqyńa qyzmet etý.
Qasym-Jomart TOQAEV.
2001 JYLDYŃ BASTY OQIǴALARY
- Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdigine – 10 jyl!
- Semeı ıadrolyq polıgonynyń jabylýynyń 10 jyldyǵy.
- Rım Papasy Ioann Pavel İİ-niń Qazaqstanǵa memlekettik sapary.
Alǵysóz ornyna: Táýelsizdigimizdiń onynshy jyly Qazaq Eli úshin syrtqy saıasatta dıplomatıalyq qarym-qatynastyń keń óris alǵan kezeńi boldy. Sondaı-aq derbes damýdyń on jylynda talaı kedergilerdi qajyrly erik-jigermen jeńe bilgen el bıligi osy jyly AQSH-ta jasalǵan teraktilerdiń saldarynan ýshyǵyp ketken halyqaralyq jaǵdaıdy eskerip, ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge de basa nazar aýdardy. Elbasynyń qatysýymen ótken osy jyldyń enshisindegi qaısybir kezdesýler men alqaly jıyndardy zerdeler bolsaq, ulttyq ekonomıkany odan ári damytý men nyǵaıtý,memlekettik basqarýdyń tıimdiligin, halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq ál-aýqatyn arttyrý máseleleri kún tártibinen jyl boıy túsken emes. Jumyssyzdyqpen kúres, ınflásıany aýyzdyqtaý, qylmys pen korrýppsıaǵa jol bermeý,múgedekterdi, balalar men jastardy, áleýmettik turmysy nashar otbasylardy qamqorlyqqa alý,bilim berý men densaýlyq saqtaý salalaryn barynsha jaqsartý baǵyttaryna erekshe basymdyq berildi.
5 qańtar
Memleket basshysy Ortalyq Azıa ekonomıkalyq qoǵamdastyǵy memleketaralyq keńesiniń alqaly basqosýyna qatysty. Almatyda ótken birinshi samıtte Eýrazıalyq keńistikti qalyptastyrý baǵytyndaǵy Elbasy usynǵan joba qoldaý tapty.
20-22 aqpan
Bul kúnderi Nursultan Nazarbaev jumys saparymen Malaızıa Federasıasynda boldy. Kýala–Lýmpýrde Malaızıa Premer-mınıstri M.Mohamadpen ótken ekijaqty kezdesýlerde yntymaqtastyq máseleleri talqylandy.
1 naýryz
Memleket basshysy Úkimet múshelerimen keńes ótkizdi. 2001 jylǵy 1 shildeden bastap elimizde qosymsha qun salyǵy men áleýmettik salyq stavkalarynyń tómendeıtini jarıa etildi. Jeke tulǵalardan alynatyn salyq tabys mólsherine ekshelip esepteletin boldy.
19 naýryz
Memleket basshysynyń Jarlyǵymen «Astananyń gúldenýi – Qazaqstannyń kórkeıýi» atty elimizdiń Bas qalasyn áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵynan damytýdyń memlekettik baǵdarlamasy bekitildi.
30 naýryz
Prezıdent usynysymen «Bolashaq» halyqaralyq stıpendıattarynyń Qaýymdastyǵy quryldy.
2-4 sáýir
Nursultan Nazarbaev Norvegıa Koróldiginde resmı saparmen boldy. Osy eldiń premer-mınıstri Iens Stolpenbergpen kezdesýde jańa tehnologıa, keme qurylysy,munaı men gazdy tasymaldaý men tranzıtti damytý salalary aıasynda keleli ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi.
26 sáýir
Ystambul qalasynda Túrki tildes memleketter basshylarynyń VII samıti ótti. Alqaly jıynǵa qatysqan Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Azıadaǵy beıbitshilik pen turaqtylyq hartıasyn ázirleýdi usyndy.
6 mamyr
Qazaq ǵaryshkeri Talǵat Musabaev, ekıpaj músheleri – bort-ınjener Iýrıı Batýrın, tuńǵysh ǵaryshker-týrıst Dennıs Tıto bar «Soıýz – TM-32» korabli Jerge oralǵan kún. Ǵaryshkerler osy kúni Astanada memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń qabyldaýynda boldy.
9 mamyr
Nur-Sultan qalasynda «Otan qorǵaýshylar» memorıaldyq kesheni ashyldy.
11 mamyr
Elordada qaharman qolbasshy, qazaqtyń sońǵy hany – Kenesary Qasymulynyń eńseli eskertkishi ashyldy. Músinshileri – Nurlan Dalbaı men belgili sáýletshi Shota Ýálıhanov. Eskertkishtiń jalpy bıiktigi – 11 metr (qoladan quıylǵan beıneniń bıiktigi – 6 metr, granıt tuǵyrdyń bıiktigi – 5 metr).
18 mamyr
Elordadaǵy L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıtetiniń bas ǵımaratyna kók túrkiler kósemi Kúltegin eskertkishiniń ǵylymı kóshirmesi qoıyldy. Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 10 jyldyǵyna arnalǵan «Baıyrǵy túrki órkenıeti: jazba eskertkishter» taqyryby boıynsha halyqaralyq ǵylymı-teorıalyq konferensıa ótti.
1 maýsym
Belarýs astanasy – Mınsk qalasynda EýrAzEQ memleketteri kóshbasshylary keńesiniń basqosýy ótti. Tóraǵa bolyp Nursultan Nazarbaev saılandy.
9 maýsym
Memleket basshysynyń Jarlyǵymen Elordada «Atameken» Qazaqstan kartasy» etnografıalyq-memorıaldyq kesheni» ashyldy. Aspan astyndaǵy murajaı Qazaqstannyń kishireıtilgen kartasy ispettes. Mundaı keshender dúnıe júziniń 17 elinde ǵana bar. Ulybrıtanıa, Ispanıa, Germanıa, Belgıa, Avstrıa, Shveısarıa sıaqty birqatar álem elderindegi osygndaı murajaılyq qurylymdar úlgisimen jasalǵan qazaqstandyq «Atamekende» 14 oblys, 2 qala – Nur-Sultan men Almaty qalalarynyń maketteri qoıylǵan.
15 maýsym
Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Shanhaı qalasynda «Shanhaı bestigine» múshe memleketter basshylarynyń kezekti samıti ótti. Tarıhqa júginsek, «Shekara aımaǵyndaǵy áskerı saladaǵy senim sharalaryn nyǵaıtý týraly kelisim» (Shanhaı q., QHR, 1996 jyl) jáne «Shekara aımaǵyndaǵy áskerı kúshterdi ózara qysqartý týraly kelisim» (Máskeý q., RF, 1997 jyl) negizinde «Shanhaı bestigi» degen termın paıda bolǵan edi. 2001 jyly bestiktiń sapyna altynshy múshe bolyp Ózbekstan qosylǵannan keıin Uıymnyń ataýy Shanhaı yntymaqtastyq uıymy dep ózgertildi. Ózbekstandy «Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna» qabyldaý týraly birlesken Málimdemege qol qoıyldy. Samıtte uıymnyń atyn «Shanhaı yntymaqtastyq uıymy» dep ózgertý jóninde usynys qabyldanyp, SHYU úkimetaralyq halyqaralyq uıym retinde qalyptasty. Uıym barsha eýrazıalyq aımaqta qaýipsizdikti qamtamasyz etý men turaqtylyqty saqtaýdy kózdeıtin Eýrazıa memleketteriniń kóptarapty qaýymdastyǵy.
Qazirgi ýaqytta Uıymǵa segiz múshe-memleket bar: Úndistan Respýblıkasy, Qazaqstan Respýblıkasy, Qytaı Halyq Respýblıkasy, Qyrǵyz Respýblıkasy, Pákistan Islam Respýblıkasy, Reseı Federasıasy, Tájikstan Respýblıkasy jáne Ózbekstan Respýblıkasy; tórt memleket SHYU janyndaǵy baıqaýshy mártebesine ıe memleketter, olar – Aýǵanstan Islam Respýblıkasy, Belarýs Respýblıkasy, Iran Islam Respýblıkasy, Mońǵolıa Respýblıkasy; altaýy – SHYU suhbat boıynsha áriptes mártebesine ıe memleketter, olar – Ázerbaıjan Respýblıkasy, Armenıa Respýblıkasy, Kambodja Koróldigi, Nepal Federatıvti Demokratıalyq Respýblıkasy, Túrkıa Respýblıkasy, Shrı-Lanka Demokratıalyq Sosıalısik Respýblıkasy.
Búginde SHYU (baıqaýshy jáne suhbat boıynsha áriptes mártebesine ıe memlekettermen birge) 3 mıllıardtan astam turǵyndy nemese dúnıe júzi halqynyń 50 paıyzǵa jýyǵyn quraıdy. Uıymǵa BUU Qaýipsizdik Keńesiniń eki turaqty múshesi jáne ıadrolyq qarýǵa ıe eki memleket – Qytaı men Reseı, álemde halqy kóp eki el – Qytaı men Úndistan, sonymen qatar BRIKS-ke múshe bes eldiń úsheýi – Reseı, Úndistan, Qytaı jáne álemde qýat kózin mol tutynatyn eki el – Úndistan men Qytaı kiredi.
SHYU-ǵa tán erekshelik – Uıym mártebesi boıynsha NATO sıaqty áskerı blokqa jatpaıtyn, ASEAN syndy qaýipsizdik boıynsha turaqty ashyq keńes emes aralyq ustanymy bar ujym. SHYU birikpeý, beıbitshilikti qamtamasyz etý jáne úshinshi taraptarǵa baǵyttalmaǵan saıasatty qarastyratyn «Qaýipsizdiktiń jańa tujyrymdamasyn» qoldaıdy.
26 maýsym
Nur-Sultanda «SOS Qazaqstan balalar qalashyǵy» ashyldy.
29 maýsym
Nursultan Nazarbaev «Astana – jańa qala» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵyn qurý týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.
27 tamyz
Prezıdent Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 10 jyldyǵyna oraı «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl» merekelik medali taǵaıyndaldy. Medaldiń syrtqy betiniń joǵarǵy jaǵyna - «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl» jazýy, al tómengi bóliginde «10 let Nezavısımostı Respýblıkı Kazahstan» degen jazý bar.
29 tamyz
Almatyda Semeı ıadrolyq polıgonynyń jabylǵanyna 10 jyl tolýyna baılanysty «HHİ ǵasyr ıadrolyq qarýdan tazarǵan dúnıeni qalaıdy» atty halyqaralyq konferensıa bastaldy. Iadrolyq qarýsyzdaný máselelerine arnalǵan konferensıada Elbasy: «Bizdiń konferensıamyz izgilikti maqsatty – HHİ ǵasyrdy adamzattyń ıadrolyq qaterden qutylatyn ǵasyryna aınaldyrý maqsatyn kózdeıdi. Bizdiń daýysymyz búkil álemge estilýi tıis, estiledi de!» dedi.
7 qyrkúıek
Aqtaý qalasynda Qazaqstan jastarynyń 1-shi Kongresi ótti.
22-25 qyrkúıek
Memleket basshysy Qazaqstanǵa memlekettik saparmen kelgen Rım Papasy Ioann Pavel İİ-men kezdesti. Uly Qazaq Eline alǵash ret kelgen Vatıkan memleketiniń basshysy ystyq yqylaspen qarsy alǵan qaýymǵa alǵys aıtyp, qazaq topyraǵyn súıdi. Shapaǵatty Ákeı sapar barysynda «Otan-Ana» eskertkishiniń aldynda 20 myńǵa jýyq adamǵa ýaǵyz aıtty. Qazaqstan men Ortalyq Azıa katolıkteri úshin Qasıetti messa ótkizdi. «Saǵan Qudaıdyń raqymy jaýsyn, sen kelshekte qaryshtap damıtyn el bolasyń, Qazaqstan!» dep, aq tilegin bildirdi.
17 qazan
Elordada «Qazaqstan jáne Nazarbaev: ózgerister qısyny» kitabynyń tanystyrý rásimi bolyp ótti.
29 qarasha
Reseı astanasy – Máskeý qalasynda Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtınmen kezdesti. Taraptar Reseıdiń Baıqońyr ǵarysh aılaǵyn jaldaý aqysyn tóleý jónindegi kelisimge qol qoıdy.
8 jeltoqsan
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen AQSH Prezıdenti Dj.Býsh uzaq merzimdi strategıalyq seriktestikti nyǵaıtý týraly málimdemege qol qoıdy.
17-22 jeltoqsan
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Ispanıa Koróldigine, sodan soń AQSH-qa, odan keıin sońǵy kúni Ulybrıtanıa Birikken Koróldigi men Soltústik Irlandıaǵa jumys saparymen baryp qaıtty.
16 jeltoqsan
Elordada Qazaqstan Táýelsizdiginiń 10 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty jınalys bolyp ótti. Jıynda Prezıdent Nursultan Nazarbaev sóz sóıledi.
30 jeltoqsan
Memleket basshysynyń Jarlyǵymen Qazaqstan halqynyń densaýlyǵyn jaqsartý, densaýlyq saqtaý júıesin qoldaý jáne salamatty ómir saltyn nasıhattaý maqsatynda «2002 jyl – Densaýlyq saqtaý jyly» bolyp jarıalandy.
QAZAQSTAN RESPÝBLIKASYNYŃ 50 HALYQARALYQ BASTAMALARYNAN:
- 2001 jyly «Túrki bastamasy». QR Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń Ystambulda ótken Túrkitildes memleketter samıtinde sóılegen sózinde «Azıadaǵy beıbitshilik jáne turaqtylyq hartıasyn» ázirleý, Ekstremızm jáne terorızmge qarsy is-qımyl jasaýdyń Transulttyq paktisin jasasý jáne túrkitildes memleketterdiń «Aqsaqaldar alqasyn» qurý usynyldy.
- Osy jyly 15 maýsymda Shanhaı bestigi mehanızmi negizinde Shanhaı yntymaqtastyq uıymyn qurý týraly deklarasıa.
STATISIKA:
2001 jyly Prezıdent respýblıka óńirlerine 17 ret, shet elderge 19 ret resmı saparǵa shyqty. Bir jyl ishinde barlyǵy 143 Zań qabyldanyp, 192 Jarlyqqa qol qoıyldy.
JYL TÚIİNİ: 2001 jyl Qazaq Eli úshin áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń turaqtanǵan jyly boldy. Óz Táýelsizdiginiń 10 jyldyq mereıtoıyn elimiz aıtarlyqtaı ilgerileýshilik traektorıasymen qarsy aldy. Bul rette osy jyl bederinde ǵana jıyrmaǵa jýyq jańa nysan: Batys Qazaqstan oblysynda «Qarashyǵanaq gaz óńdeý kesheni – Aqsaı» jáne Pavlodar oblysynda «Aqsý-Degeleń» temir joldary, Soltústik Qazaqstanda «NAN» kombaın qurastyrý sehy, Jambyl oblysynda «Qazfosfat» fosfor zaýyty,Temirtaýda «ystyq sınk jáne aıýmınıı sehy, Aqtaýda parom termınaly jáne t.b ashylǵanyn aıta ketken jón. Al, Qazaqstan men Reseı qarym-qatynastarynda taýar aınalymy 1 mlrd.dollarǵa jetti. Munyń ózi aldaǵy jyldarǵa ekonomıkalyq ósim dınamıkasyn qalyptastyrýǵa yqpal etken faktorlar ekenin atap ótti sarapshylar.