Búgin, 18 shildede halyq jazýshysy, Alash jurtynyń ardaqty azamaty, kórnekti aqyn Israıl Saparbaı 85 jasqa qaraǵan shaǵynda dúnıeden ótti. Aqyn artynan qaı qazaqtyń bolmasyn jadynan óshpeıtin, áýezdi ánder men syrly jyrlar qaldyryp ketti. Aqshamnews.kz tilshisi Israıl Saparbaıdyń shyǵarmashylyǵyndaǵy tanymal ánderdi nazarlaryńyzǵa usynady.
"Mahabbat degen qandaı-dy..."
Dál osy tirkes estilgen boıda áýeni de birden eske túsedi. Birinshi tarmaǵynan-aq, áýenge elitip qosyla shyrqaı ketemiz. El aýzynda júrgen "Mahabbat - máńgi ertegi" ániniń sózin aqyn Israıl Saparbaı jazǵan.
Ánniń áýeniniń avtory - Baýyrjan Turǵaraev. Kompozıtor ándi ataýymen birge Israıl atamyzǵa ákelip, ádemi sóz jazyp berýin suraǵan. Ándi birden unatqan aqyn bir otyrǵanda áýenine baılana ketip, "Mahabbat degen qandaıdy, Qarasań kóziń talmaıdy, Saǵynǵan janǵa jete almaı, Qanshama gúlder, qanshama gúlder sarǵaıdy" dep jazyp beredi.
Ándi alǵashqylardyń biri bolyp áıgili ánshi Sáken Qalymov oryndady. Keıinnen Nur-Muqasan toby da óz repertýaryna qosty. Qazir ony jastar arasynda keńinen tanymal etken ánshi Qazybek Quraıysh aıtyp júr.
"Saǵynysh sazy"
Bul án - Israıl Saparbaıdyń avtorlyq týyndysy. Sózin de, áýenin de ózi jazǵan. Sol sebepti de aqyn úshin erekshe týyndy boldy. Sebebi bul án - ǵashyqtyqtan týǵan edi.
"Saǵynysh sazy" jastyq shaǵymnyń kýási bolǵan, túrli taǵdyrǵa toly án boldy. 25-30 jas aralyǵynda jazǵan ánim. Otbasym, qyzym bar kez. Biraq aqynnyń júregi jasyratyny joq taǵy bireýge alyp-ushyp soqty. Bir jıynǵa barǵanymda mıkrofonmen án aıtqan jas qyzdy kórip, unatyp qaldym. Tanysyp, bilisip kórdik. Biraq men Ystyqkólge demalýǵa ketetin boldym. Sol demalysyma jol tartyp, kóldiń jaǵasynda baıaý júrip otyryp, "Saǵynysh sazy" ániniń sózi de áýeni de birden aýzyma túsip, mahabbattan týǵan edi" deıdi Israıl Saparbaı buǵan deıingi suhbattarynyń birinde.
Keıin bul ándi Sáken Maıǵazıev pen Altynaı Jorabaeva oryndady.
"Egiz-lebiz"
"Arnaý" tobynyń repertýaryndaǵy bul ándi bilmeıtin jan joq shyǵar. "Kelshi janyma, áldeqaıda ushpaı" delinetin qaıyrmasy bar ádemi ánniń de sózin Israıl atamyz jazǵan eken. Al áýeniniń avtory kompozıtor Jumaǵul Qydyrálıev. Bul ándi "Arnaý" dýetinen bólek Tolqyn Zabırova da oryndaǵan.
"Saǵyndym seni"
Syrly da, muńǵa toly tarıhy bar saǵynysh týraly taǵy bir án. Bul ándi jurt Ajar Túzelbekqyzymen oryndaýymen alǵash tanyǵan bolatyn. Israıl Saparbaı sózin jazǵan ánniń muńly tarıhy mynadaı:
Narynqoldyq aqyn Orazaly Dosbosynovty bilmeıtin jan joq shyǵar. Aıtys óneriniń maıtalmanyna aınalǵan aqyn, Ońtústiktiń arýy, ánshi Ajar Túzelbekqyzymen otaý qurady. Aıtys óneriniń shyńyn baǵyndyryp kele jatqan shaǵynda, 2004 jyly Orazaly Dosbosynov jol apatynan qaza tabady. Aqynnyń qazasy barsha qazaq jurtynyń qabyrǵasyn qaıystyrdy. Ásirese jary Ajarǵa óte aýyr tıedi. Birneshe jyl boıy qaıǵydan qusa bolyp, Orazalyny jibere almaı “Saǵyndym seni” ánin jaryqqa shyǵarady. Ánniń sózin jazǵan Israıl Saparbaı, ániniń avtory Roza Álqoja. Atalmysh ánnen soń Ajar da, Orazaly sekildi jol apatynan ajal qushady.
"Men qazaq qyzdaryna qaıran qalam..."
Janary jany jazdaı jaırańdaǵan.
"Qyz ósse eldiń kórki" – degen sózdi
Qapysyz qalaı aıtqan qaıran babam, –
dep qazaq qyzynyń beınesin sózben kórkemdegen Israıl Saparbaıdyń týyndysy qazaq óleńderi ishindegi shoqtyǵy bıik shyǵarmalardyń biri de biregeıi. Syrǵa baı óleńniń ádemi ánmen tolyǵyp, úılesim tapqany nur ústine nur boldy. Alaıda osy óleńge Ramazan Taımannyń kompozıtorlyǵymen jazylǵan ánniń shyǵý tarıhy jeltoqsan oqıǵasynyń qurbany bolǵan Lázzat Asanovanyń rýhyna arnalǵanyn biri bilse, biri bilmeıdi.
Bul ándi alǵashqylardyń biri bolyp ánshi Janar Aıjanova oryndady. Al el jadynda bul ánniń úni Nurlan Ónerbaevtyń qońyr daýsymen jattalyp qaldy.
"Qoshtasýdyń qıyny-aı..."
Sazger Altynbek Qorazbaevtyń áýenine, Israıl Saparbaıdyń sózine jazylǵan bul ándi de bilmeıtin jan joq shyǵar. Sezimge toly mahabbattyń ádemi úndestigi seziletin ǵajap ándi el Meırambek Bespaevtyń oryndaýymen tanıdy. Al keıingi býynǵa bul án Tóreǵalı Tóreáli men Móldir Áýelbekovanyń dýetimen tanymal.
Bul Israıl Saparbaıdyń el aýzynda júrgen esti ánderiniń bir bóligi ǵana. Budan bólek onyń "Bir tamshy kózdiń jasyndaı", "Alaqannan ushqan aqqýym", "Sen bolmasań", "Juldyzym", "Aq qanat aq qusym" degen syndy tanymal ánderi kóp.
Eske salaıyq, buǵan deıin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Israıl Saparbaıdyń otbasyna kóńil aıtý jedelhatyn joldaǵan bolatyn