2025 jylǵy kúzdiń basty ekonomıkalyq taqyryptarynyń biri - elimizde et baǵasynyń kúrt qymbattaýy. Saýda sórelerindegi baǵa sharyqtap tur, al etke degen suranys azaıar emes. Bul jaǵdaıǵa ne sebep? Baǵa taǵy óse me, álde turaqtala ma? Aqshamnews.kz tilshisi sala mamandarynyń pikirlerin saraptap kórdi.
Et baǵasynyń qymbattaýyna ne sebep?
Aýyl sharýashylyǵy vıse-mınıstri Azat Sultanov 2 qyrkúıekte ettiń qymbattaý sebebin túsindirip ótti. Onyń aıtýynsha, et eksporty eki ese artqan, bul ishki naryqtaǵy usynysqa áser etip, baǵanyń kóterilýine sebep bolǵan.
«Qazir ishki naryqta 50 myń tonnadaı et qory bar. Bul birneshe aıǵa jetedi. Ázirge tapshylyq joq. Biraq eksporttyq suranys pen syrtqy qysym baǵaǵa áser etip jatyr», - dedi ol.
Sonymen qatar, mal ósirýshilerdiń negizgi shyǵyndary - jem-shóp, sý, dárileý quny aıtarlyqtaı ósken. Vıse-mınıstrdiń málimetinshe, jaıylymda mal baqqan sharýalar úshin ettiń ózindik quny 1800–1900 teńge shamasynda. Al naryqtaǵy bólshek baǵa 3500 teńgeden joǵary.
Sarapshylar ne deıdi?
Sala sarapshylary baǵanyń ósýin tek eksportpen baılanystyrmaıdy. Qazaqstannyń «Et odaǵynyń» atqarýshy dırektory Asqar Jubatyrovtyń aıtýynsha, negizgi sebep - mal basynyń kúrt azaıýy.
«Sońǵy bes jylda mal sharýashylyǵy tabysty sala bolýdan qaldy. Buryn mal kóp boldy, naryq tar edi. 2019 jyly eksportqa shekteý qoıylǵannan keıin jaǵdaı qıyndap, fermerler shyǵynǵa batty. Saldarynan mal basy azaıdy, usynys qysqardy, al suranys artty», - deıdi ol.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń ózi iri qara mal sany 2 mıllıonǵa, ıaǵnı 25%-ǵa azaıǵanyn rastap otyr.
Baǵa ár óńirde ártúrli
Et baǵasy aımaqqa qaraı qubylyp tur. Mysaly:
- Almaty: sıyr eti – 4000-6000 teńge, qoı eti – 4000-4500 teńge, jylqy eti – 4500-5000 teńge
- Aqtaý: sıyr eti – 3800-4000 teńge
- Shymkent: sıyr eti 2700 teńgeden bastalady
- CQO: sıyr eti - 2000-2500 teńge, jylqy eti - 2500 teńgeden bastalady.
- Aýyldyq jerler: tirideı maldyń kelisin 1900-2000 teńgege satqan jaǵdaılar da.
Almaty turǵyny Elmıra esimdi azamatsha qyrkúıek aıynda jylqy etin 4000 teńgeden alǵanyn aıtady. Qazir qalada sıyr etiniń ortasha baǵasy 6000 teńgeden asyp ketken.
Fermer tabys kórmeı, deldal ǵana paıda taýyp otyr
Sharýalar et baǵasynyń qymbattaýy ózderine tabys ákelmegenin aıtady. Mal baǵyp, jem-shóbin daıyndap, eńbek etken aýyl adamdary malyn arzanǵa satýǵa májbúr. Sebebi naryqty baqylap otyrǵan - deldaldar men saýdagerler.
«Ettiń kóterme baǵasy 3200-3500 teńge. Biraq tutynýshyǵa jetkenshe baǵa eki eselenip ketedi», - dep túsindiredi mınıstrlik.
Alda - soǵym naýqany: baǵa taǵy ósýi múmkin
Soǵym maýsymy taıap keledi. Sýyq óńirlerde bul naýqan jeltoqsanǵa qaraı júrse, ońtústikte qarashadan-aq soıys bastalady. Iaǵnı, et baǵasy budan beter qymbattaı túsýi ábden múmkin. Sebebi, baǵada turaqtylyq joq deıdi. Azyn-aýlaq mal ósirip, kúzde onyń paıdasyn kórip otyrǵan Oljas esimdi sharýa qazir jylqyǵa qaraǵanda sıyrdyń baǵasy joǵary ekenin aıtady. Bir taıdyń ortasha baǵasy 400 myń teńge bolsa, sıyrlardyń baǵasy jarty mıllıonnan asyp ketse kerek. Osyǵan qarap-aq, et baǵasyn boljammen baǵamdaı berse bolady, - deıdi ol.
Sharyqtaǵan et baǵasy endi arzandaı ma?
Mamandardyń pikirinshe, et baǵasynyń turaqtalýy keminde 3–4 jyl ýaqytty qajet etedi. Ol úshin:
- İri qara mal basyn qalpyna keltirý,
- Fermerlerge qoljetimdi qarjylandyrý tetikterin engizý,
- Deldaldardyń aralasýyn azaıtý qajet.
Al ázirge et baǵasynyń tómendeýi emes, birtindep qymbattaı berýi yqtımal.