Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev «Jasandy ıntellekt dáýirindegi Qazaqstan: ózekti máseleler jáne ony túbegeıli sıfrlyq ózgerister arqyly sheshý» atty Qazaqstan halqyna Joldaýyn jarıalady. Joldaýda áleýmettik, ekonomıkalyq ári saıası baǵyttaǵy qordalanǵan máseleler qaýzalyp, naqty sheshý joldary usynyldy.
Birinshiden, strategıalyq mańyzy bar sý reformasy máselesi kóterildi. Qazaqstanda sýdy esepke alý tehnologıasy ábden eskirgen. Tipti sýdy bólip taratatyn oryndarda búgingi zaman talabyna saı qurylǵylar joqtyń qasy. Sondyqtan Prezıdent bul salany ulttyq sıfrlyq jańǵyrý jumysyndaǵy basty baǵyttardyń biri retinde atap ótti. Toqaevtyń sózinshe, elimizdegi sý resýrstarynyń biryńǵaı sıfrlyq platformasyn jasap, jasandy ıntellekt negizinde gıdrogeologıa monıtorıńine qatysty másele tolyq sheshimin tabady.
Ekinshi másele – salyqtan túsken qarajattyń halyq ıgiligine jumsalýy. Joldaýda memlekettiń adal jumys isteıtin salyq tóleýshilerdiń múddesin qorǵaıtyny aıtyldy. Iaǵnı, adamdardyń adal eńbeginen túsken salyq elimizdiń damýyna jumsalýy Memleket basshysynyń tikeleı baqylaýynda bolady degen sóz. Úshinshiden, ekonomıkany ártaraptandyrý máselesi jolǵa qoıyldy. İshki, syrtqy naryqta básekege qabiletti, tereń óńdelgen ónim shyǵarýǵa basymdyq berý asa mańyzdy. Máselen, jer qoınaýyna qatysty málimettiń bárin jasandy ıntellekt tehnologıasyn engizý arqyly júıelep, sıfrlandyrý jumystary júrgizilýi tıis. Joldaý barysynda Prezıdent óziniń Senatqa on jyl basshylyq etkenin aıta otyryp, elimizde kóp uzamaı bir palataly Parlament qurý týraly bastama kóterdi. Bul – qazaq jurty úshin kútpegen usynys bolǵany anyq. «Depýtattar naǵyz memleketshil azamat retinde bul máselege zor jaýapkershilikpen ári túsinistikpen qaraıdy dep oılaımyn», – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent atap ótkendeı, qazirgi tańda 100 myńǵa jýyq stýdentti tehnologıalyq jobalarǵa tartýdy kózdeıtin Al-Sana baǵdarlamasy júzege asyrylyp jatyr. Degenmen, jasandy ıntellektimen jumys isteý quziretin qalyptastyrýdy mektep qabyrǵasynan bastap qolǵa alý qajet.
Ǵylym-bilimge umtylǵan jastardy qoldaý da nazardan tys qalmady. Qazaqstannyń ár azamaty – memleketshil, otanshyl, halqy – tatý, ishki ahýaly – turaqty bolsa ǵana biz barlyq qıyndyqty eńserip ótemiz. «Órkenıetti ári ozyq eldiń zańy – ádil, bıligi – bilikti, al azamattary sanaly jáne belsendi bolary haq». Biz Ádiletti jáne Qýatty Qazaqstandy qurý jolynda taǵy bir mańyzdy qadam jasaýǵa bet burdyq. Joldaýda aıtylǵandaı, aldaǵy 3 jylda sıfrly elge aınalatyn Qazaqstannyń beıbitshiligi men egemendigi máńgi bolǵaı!
Qanat ÁÝESBAI, jýrnalıs,
Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ, Jýrnalısıka fakúltetiniń dekany:
Álemdik úrdistermen qatar qadam basý – durys baǵyt
– Joldaýda Prezıdent óte aýqymdy mindet qoıdy: 3 jyldyń ishinde Qazaqstan sıfrlyq memleketke aınalýy tıis. Bul – jáı ǵana dabyra maqsat emes, el damýynyń jańa deńgeıin
aıqyndaǵan naqty baǵdar. Búginde sıfrlyq tehnologıalar ekonomıkada da, kúndelikti turmystyq úderiske de dendep endi. Sondyqtan durys baǵyt – artta qalmaý, kerisinshe, álemdik úrdistermen qatar qadam basý. Óte mańyzdy ári sımvolıkalyq usynys ta aıtyldy – jasandy ıntellekt pen sıfrlyq damýǵa arnalǵan jeke mınıstrlik qurý. Mundaı organ kúshti bir arnaǵa toǵystyrý, mamandardy biriktirý jáne naqty jumys júıesin qurý úshin qajet. Óıtkeni sıfrlandyrý degenimiz – tek elektrondy memlekettik qyzmetter men onlaın-servıs qana emes, bul – medısınadaǵy jasandy ıntellekt, ónerkásiptegi avtomattandyrý, bilim berýdegi jańa tásilder. Eger osynyń bári ortalyqtandyrylyp úılestirilse, nátıje áldeqaıda aıqyn bolady.
Qazirdiń ózinde biz sıfrlyq transformasıanyń alǵashqy jemisin sezinip otyrmyz. Memlekettik qyzmetterdiń basym bóligi onlaın qoljetimdi, artyq kezek pen qaǵazbastylyq azaıyp otyr. Jańa júıelerdiń arqasynda mıllıardtaǵan teńge kóleńkeden shyǵaryldy, ıaǵnı bul qarajat el ıgiligine jumys isteı bastady. Bul jaı ǵana abstraktili sandar emes, búdjet pen qoǵam úshin naqty paıda.
Sıfrlandyrý taqyryby, ásirese, jastar úshin asa mańyzdy. Búgingi jasóspirimder men stýdentter jańa dúnıeni tez qabyldaıdy, IT salasynda eńbek etkisi keledi, óz jobalaryn iske qosýǵa umtylady. Al memleket olarǵa osyǵan qajetti quraldardy berýi tıis. Bul turǵyda startap ekojúıesin damytý, mektepterge jasandy ıntellekt boıynsha sabaq engizý, jas mamandardy qoldaý baǵdarlamalaryn iske asyrý – artyqshylyq emes, shynaıy qajettilik. Alaıda tehnologıalar ózdiginen barlyq máseleni sheshe almaıdy. Eń bastysy – sıfrlyq saýattylyq. Jańa servıster paıdaly bolý úshin adamdar olardy qoldana bilýi kerek. Bul tek jastarǵa ǵana emes, eresek býynǵa da, memlekettik qyzmetshilerge de, muǵalimder men dárigerlerge de qatysty. Eger árkim zamanaýı quraldardy erkin meńgerse, sıfrlandyrý shyn máninde jalpyǵa ortaq sıpatqa ıe bolady.
Prezıdenttiń Joldaýy – aıqyn, naqty baǵdar berdi: biz jyldam qımyldaýymyz kerek. Úsh jyl – asa uzaq ýaqyt emes, sondyqtan árbir mınıstrlik, árbir qurylym jáne búkil qoǵam bul mindetti shyn máninde mańyzdy dep qabyldaýy qajet. Áıtpese jahandyq úderisterden shet qalýymyz múmkin. Prezıdent tujyrymdaǵandaı, durys uıymdastyrýdyń arqasynda maqsatqa jetemiz. Bul oraıda Qazaqstan ınovasıalardy jyldam ıgerip, engize alatynyn áldeqashan dáleldedi. Endigi maqsat – qarqynnan taımaý jáne alǵa batyl qadam jasaý.
Ádemi SEMBINOVA,
áleýmettanýshy:
Strategıalyq mańyzy zor qujat
– Memleket basshysynyń Joldaýy – el damýynyń jańa baǵytyn aıqyndaıtyn strategıalyq mańyzy zor qujat. Jańa tehnologıalardy ıgerý, saıası júıeni jetildirý jáne qalyptastyrý, ekonomıkany, áleýmettik salany, ári bilim berýdi jańǵyrtý máseleleri qamtyldy. Joldaýda mynadaı baǵyttar aıqyndaldy:
1. Jasandy ıntellekt dáýirindegi Qazaqstan. Prezıdent jańa tehnologıalardyń qoǵam ómirine enip kele jatqanyn jáne budan qalys qalmaý kerek ekenin aıtty. Otandyq kásipkerler jasandy ıntellektini tıimdi paıdalanbasa, tabysty bıznes seriktestigin qura almaıtynyn da tilge tıek etti.
2. Saıası júıeni jańǵyrtý. Parlamenttiń qurylymyn qaıta qaraý. Bir palataly júıege ótý týraly usynys jasaldy. Mundaı qadam saıası júıeni yqshamdap, tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
3. Ekonomıkalyq jańǵyrtý jáne ınvestısıa tartý. Investısıalyq ahýaldy jaqsartýdy, artyq búrokratıany qysqartýdy tapsyrdy.
4. Qarjy jáne bank sektorynyń jarnamasy. Bilim berý jáne ǵylymdy damytý. Prezıdent úsh aýysymdy mektepterdiń máselesin tolyq sheshýdi tapsyrdy. Elimizge kásibı bilikti jumyskerler qajet.
5. Jastar jáne kadr saıasaty. Jas mamandardyń kásibı damýyna qoldaý kórsetip, 800 myń oqý ornynyń qurylýy jóninde aıtyldy. Bul shara eńbek naryǵynyń qajettiligin ótep, kadr tapshylyǵyn azaıtady.
6. Áleýmettik ádilettilik jáne qoǵamnyń turaqtylyǵy. Joldaýda halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý, áleýmettik teńsizdikti azaıtý máseleleri de nazardan tys qalmady.
Prezıdenttiń bul Joldaýy Qazaqstandy jańa tarıhı kezeńge bastaıtyn, eldiń strategıalyq basymdyqtaryn aıqyndaǵan qujat. Jańa bastamalar eldiń damýyna zor serpin bereri sózsiz.