Májilis depýtaty Edil Jańbyrshın esep aıyrysýdy jáne fýnksıalardy memlekettik operatorǵa berýdiń rásimderin aıaqtaǵanǵa deıin ýtıl alymdaryna moratorıı jarıalaýdy usyndy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz bag kz silteme jasap.
Depýtat osy máselege qatysty Úkimet basshysy Álıhan Smaıylovqa depýtattyq saýal joldady.
Bıylǵy jyldyń 11 qańtaryndaǵy Májilistiń otyrysynda Memleket basshysy Úkimetke ýtıl alymdaryna qatysty esepteý tártibin qaıta qaraý jáne jeke mekeme ornyna memlekettik operatordy qarastyrýdy tapsyrǵan bolatyn. Ýtıl alymdarynyń shamadan tys baǵalanýy jáne jeke operatordyń ashyq emes qyzmeti - depýtattar tarapynan birneshe ret kóterilgen jáne turǵyndar úshin óte janǵa batatyn máselelerdiń biri. Qańtardyń basynda Mańǵystaýda ótken beıbit mıtıńilerde halyq osy ýtıl alymdaryn retteý jóninde de talap qoıǵan, - dedi ol.
Onyń sózinshe, sońǵy 5 jylda avtokólikter men aýylsharýashylyq tehnıkasyn satyp alýshylar jeke operatorǵa satyp alynatyn tehnıkanyń maqsaty men úlgisine qaraı 400 myńnan 13 mıllıon teńgege deıin ýtıl alymdaryn tólegen.
Mundaı zańdy «bopsalaýdyń» nátıjesi elimizde kólikterdiń qymbattaýyna ákeldi. 2015 jyldan 2021 jylǵa deıin jańa kólikterdiń baǵasy eki esege jýyq ósti. Osynyń saldarynan eski kólikterdiń de baǵasy ósip ketti. Kórshi eldermen baǵa aıyrmashylyǵy, elge sheteldik kólikterdiń belsendi túrde tirkeýsiz ákelinýine múmkindik berdi. Qazaqstanǵa sheteldik nómirleri bar 200 myńnan astam kólik kirgen, olardyń kópshiligi eskirgen, al keıbireýi tipti qylmystyq múlik. Sonymen qatar 2021 jyldyń maýsymynan bastap kabel men sym ónimderiniń qunyna da 5% ýtıl alymy qarastyrylǵan. Osy máselelerge qatysty Prezıdenttiń tapsyrmasyn halyq zor yqylaspen qabyldady. Biraq biz búgin tapsyrmalardyń basqasha atqarylyp jatqanyn kórip otyrmyz, - dep aıtty Edil Jańbyrshın óz saýalyndan.
Depýtat atap ótkendeı, ashyq normatıvtik-quqyqtyq aktiler portalynda jeke operatordyń quqyqtaryn memlekettik aksıonerlik qoǵam «Jasyl Damýǵa» dereý berýdi kózdeıtin qaýlynyń jobasy ornalastyryldy.
Bul Qaýly jobasyna sáıkes, bes jyl boıy jeke operatordyń aqshany belsendi túrde jınaý prosesiniń ashyqtyǵy umytylyp qalatyn sıaqty. Jalpy, ýtıl alymynan túsken qarjy týraly ár túrli sıfrlar aıtylyp jatyr. Jeke operatordyń buqaralyq aqparat quraldaryna bergen málimetine qarasaq, 2016 jyldan 2021 jyldyń qyrkúıek aıyna deıin túsken qarjy 600 mlrd-tan astam teńgeni qurap otyr. Bul qyrýar qarjy qaıda ketken? Ol jóninde tolyq derek joq. Biz táýelsiz aýdıt nátıjeleriniń ornyna Ekologıalyq kodeksten jeke operatordyń aqshany «ıdeıa boıynsha» nege jumsaý kerek ekendigi týraly aqparat alamyz, - dep túsindirdi Májilis depýtaty.
Ol baıandaǵandaı, ashyq kózderden alǵan málimetter boıynsha 300 mlrd teńgege jýyq avtokólik ónerkásibin jáne aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn óndirýshilerdi yntalandyrýǵa berilgen. 30 mlrd teńgege jýyq eski kólikterdi tapsyrǵan halyqqa tólengen, 29 mlrd teńgege jýyq eski tehnıkalardy jınaqtaýǵa jáne ýtılızasıalaýǵa jiberilgen, al 181 mlrd teńgege jýyq qarjynyń qaıda ketkeni belgisiz! Sonda búkil jınalǵan qarjynyń 10% ǵana ýtılge baǵyttalǵan ba?!
- Sonymen qatar jeke operator aktıvteriniń taǵdyry Qaýly jobasy boıynsha túsiniksiz. Óıtkeni Qaýly jobasynda tek jarǵylyq kapıtaldaǵy úlesti aýdarý týraly aıtylǵan, al aǵymdaǵy shottan aqshalardy aýdarý týraly bir aýyz sóz joq. Ýtıl alymy tólemin jańa operatordyń qabyldap bastaǵany týraly Ekologıa mınıstrliginiń tosyn málimdemesi de suraq týǵyzady. Óıtkeni Qaýly jobasy aǵymdaǵy jyldyń 1 aqpanyna deıin talqylanady jáne odan keıin onyń naqty qabyldanatyny belgisiz bolyp tur. Ýtıl alymynyń stavkasyn qaıta qaraý jónindegi másele de ashyq kúıinde qalyp otyr. Búgin áńgime bazalyq stavka tóńireginde, al alynatyn somalar, negizinen, koefısıentter arqyly manıpýlásıa jasalyp otyr. Nege halyqtan alynǵan ýtıl alymy esebinen kólik óndirisin damytamyz? Bıznestiń ózi ınvestısıa salmaı ma? Ýtıl alymy tek eski tehnıkalardy zalalsyzdandyrý úshin paıdalanylýy kerek emes pe? – dep surady Jańbyrshın.
Onyń sózinshe, qazir ýtıl alymyna baılanysty jumys toby qurylyp, talqylaý júrip jatyr. Biraq ártúrli taraptardyń parıteti saqtalmaǵan. Mınıstrlikter osy proseske kólik óndirýshilerdiń lobbısterin kóbirek tartyp jatyr.
Joǵaryda keltirilgen máselelerdi eskere otyryp, kelesi sharalardy iske asyrý qajet:
- jeke operatordyń qyzmetine qurylǵan ýaqytynan bastap shuǵyl táýelsiz aýdıt júrgizý jáne aýdıtti memlekettik operatorǵa qarajatty aýdarǵanǵa deıin jasaý;
- ótkizilgen jumystardyń nátıjelerin ashyq aqparat kózderinde jarıalaý;
- tekserý nátıjeleri boıynsha jeke operatordyń aktıvterin memlekettik operatorǵa tolyq kólemde berýdi qamtamasyz etý;
- esep aıyrysýdy jáne fýnksıalardy memlekettik operatorǵa berýdiń rásimderin aıaqtaǵanǵa deıin ýtıl jınaýǵa moratorıı jarıalaý;
- ýtıl alymy esebinen kólik jáne aýyl sharýashylyq tehnıka óndirýshilerin qoldaýǵa tyıym salý;
- jumys tobyna parıtettik jaǵdaıda barlyq taraptardy múshe qylý jáne oǵan Májilis depýtattaryn da tartý;
- memleketke ótken operatordy basqaratyn kadrlardy qaıta qaraý.