Memleket basshylarynyń dıplomatıasy qytaı-qazaq qatynastarynyń senimdi damýyna baǵyt-baǵdar berip otyr. 2022 jyldyń qyrkúıeginde Qytaı tóraǵasy Sı Szınpın Kovıd-19 pandemıasynan keıingi alǵashqy shetel saparynyń alǵashqy aıaldamasy retinde Qazaqstandy tańdady. Sońǵy jyldary siz Qytaıǵa kóptegen saparlar jasadyńyz nemese mańyzdy sharalarǵa qatysý úshin Qytaıǵa bardyńyz. Siz Qytaı Tóraǵasy Sı Szınpınmen qytaı tilinde jıi sóıleskensiz. Onymen jıi qandaı taqyryptardy talqylaǵanyńyzdy aıta alasyz ba?Sı Szınpınmen baılanystaryńyzdan qandaı epızodtar erekshe esińizde qaldy? Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy qarym-qatynastyń damý bolashaǵyn qalaı baǵalaısyz?
Qasym-Jomart Toqaev: Qazaqstan Qytaı Halyq Respýblıkasymen tyǵyz seriktestigin joǵary baǵalaıdy. Bizdiń qarym-qatynasymyz berik dostyq, ortaq tarıh pen tatý kórshilikke negizdelgen.
2022 jyldyń qyrkúıeginde meniń dosym Qytaı Tóraǵasy Sı Szınpınmen birge onyń Qazaqstanǵa memlekettik sapary barysynda biz ekijaqty yntymaqtastyqtyń jańa "altyn 30 jyldyǵyn" bastadyq.
Qytaı basshysynyń pandemıadan keıingi alǵashqy sheteldik saparynyń Astanada bolǵany qýantady. Bul Beıjińniń syrtqy saıasatyndaǵy Qazaqstanmen qarym-qatynastyń basymdylyǵyn taǵy da rastaıdy.
Óz kezeginde men sońǵy jyldary Qytaıǵa úsh ret bardym, onyń ishinde Ortalyq Azıa – Qytaı samıti (2023 jylǵy mamyr, Sıan), "Bir beldeý, bir jol" úshinshi joǵary deńgeıdegi forýmy sıaqty mańyzdy is-sharalarǵa qatysý úshin". (2023 j. qazan, Beıjiń) jáne Boao Azıa forýmy (2024 j. naýryz, Haınan).
Árıne, jeke baılanystardy damytý bizdiń yntymaqtastyǵymyzdy tereńdetýge jáne eki memleket arasyndaǵy qarym-qatynasta jańa kókjıekter ashýǵa mańyzdy serpin beredi. Osy jyldar ishinde aramyzda qalyptasqan shynaıy dostyq jáne senimdi qarym-qatynastar jańa uly maqsattarǵa qol jetkizýge yqpal etedi.
Qurmetti Tóraǵa Sı Szınpınmen kezdesýlerimizdi úlken jylylyqpen eske alamyn. Ashyq jáne senimdi atmosferada biz ózekti máseleler men máńgilik jan-jaqty strategıalyq áriptestigimizdi nyǵaıtý perspektıvalaryn talqylap, álemdegi jaǵdaı týraly pikir almasamyz.
Shynynda da, keıde áńgimelerde men áriptesime erekshe mańyzdy oılardy múmkindiginshe dál jetkizý nemese kúndelikti ómirdegi qyzyqty taqyryptardy talqylaý úshin qytaı tiline aýysamyn.
Stýdenttik ómirdegi eń jarqyn estelikter men dıplomatıalyq mansabymnyń bastalýy meni Qytaımen baılanystyrady. Jalpy Qytaıda 8 jyl turdym. Osy ýaqyt ishinde men Qytaı mádenıetin, tarıhyn, tili men ádet-ǵurpyn zertteýge tereń boılap, qytaı taǵamdarynyń baılyǵy men alýan túrliligin bildim.
Meni erekshe qyzyqtyratyny – bilim berýdegi pragmatıkalyq, nátıjege baǵyttalǵan kózqaras jáne úlkenge qurmet, eńbekqorlyq jáne kishipeıildilik sıaqty dástúrli qundylyqtar. Munyń bári qazirgi Qytaıda qalyptasqan áleýmettik atmosferaǵa da áser etedi.
Bul tájirıbe maǵan Qytaı qoǵamynyń biregeıligin tereńirek túsinýge jáne mádenıetaralyq daǵdylardy damytýǵa múmkindik berdi. Qytaı mentalıteti men órkenıetin túsiný de qazirgi geosaıası jaǵdaıda qazaq-qytaı qarym-qatynasynyń mańyzyn túsinýde belgili bir artyqshylyq beredi.
Álemdegi jáne Qytaıdyń ózinde de tez ózgerip jatqan jaǵdaılardy eskere otyryp, sondaı-aq Qytaıdyń saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq damýyndaǵy sońǵy tendensıalardan habardar bolý úshin qytaı tilinde kitaptardy únemi oqyp otyramyn.
Tóraǵa Sı Szınpın – kórnekti kóshbasshy jáne dana saıasatker ekeni sózsiz. Oǵan Qytaı halqynyń úlken qoldaýy bar. Onyń kóregen saıasatynyń arqasynda Qytaı zor ósimge qol jetkizip, halyqaralyq arenadaǵy bedeli aıtarlyqtaı nyǵaıatynyna senimdimin.
Kóshbasshysynyń dana basshylyǵymen Qytaı elin qaıta túletý jáne Aspan ımperıasyn álemdegi eń úlken derjavaǵa aınaldyrý sıaqty uzaq merzimdi maqsattaryna jetý jolynda dáıekti túrde alǵa jyljýda.
Joǵary deńgeıdegi qarqyndy ózara saparlar elderimiz arasyndaǵy tyǵyz saıası dıalogty kórsetedi. Ótken jyldyń ózinde biz birqatar mańyzdy kelisimderge qol jetkizdik, sonyń ishinde ózara vızasyz rejımdi engizý, úshinshi temirjol ótkizý beketin salý, ózara mádenı ortalyqtardy qurý, 2024 jyldy Qazaqstanda týrızm jyly dep jarıalaý. Qytaı, "Lý Ban sheberhanasynyń" jáne Qytaıdyń jetekshi ýnıversıtetteriniń Qazaqstandaǵy fılıaldarynyń ashylýy.
QHR Qazaqstannyń jetekshi saýda-ınvestısıalyq seriktesi retindegi ustanymyn turaqty túrde saqtap keledi. Ekijaqty qarym-qatynastyń 30 jyldan astam ýaqytynda elder arasyndaǵy taýar aınalymynyń kólemi 100 ese ósip, 2023 jyly 41 mıllıard dollarǵa jetti, bul tarıhı rekord.
Ótken jyldyń sońynda Qytaı Qazaqstandaǵy eń iri sheteldik ınvestorlardyń tórttigine endi, 2023 jyly tikeleı ınvestısıaǵa shamamen 2 mıllıard dollar ınvestısıalady, bul 2022 jylǵa qaraǵanda16,4 paıyzǵa joǵary. Jalpy, Qytaıdyń Qazaqstan ekonomıkasyna salǵan ınvestısıasynyń jalpy kólemi 25 mıllıard dollardan astamdy qurady.
Elimizde 4700-ge jýyq qazaq-qytaı kásiporny jumys isteıdi. Sonymen qatar, biz "Astana" halyqaralyq qarjy ortalyǵy usynatyn múmkindikterdi paıdalana otyryp, qarjy sektoryndaǵy birlesken qyzmetimizdi keńeıtýge umtylamyz. Búginde onyń platformasynda 78 elden 2800-ge jýyq kompanıa tirkelgen, onyń onnan bir bóligi Qytaıdan.
BUU, SHYU, Azıadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńes, "Ortalyq Azıa – Qytaı" formatynda jáne basqa da halyqaralyq qurylymdar aıasynda tyǵyz ózara is-qımyl ornatyldy. Bizdiń jahandyq jáne óńirlik kún tártibindegi kóptegen ózekti máseleler boıynsha uqsas ustanymdar bar.
Qazaqstan Qytaıdyń "Bir beldeý, bir jol" jobasyn tolyǵymen qoldaıdy jáne ulttyq strategıalarymyzdy odan ári ıntegrasıalaýǵa belsendi qatysýdy jalǵastyrýǵa daıyn.
Biz Qytaımen kóp qyrly qarym-qatynasymyzdy odan ári tereńdetý úshin órshil josparlar qoıyp jatqanymyzdy atap ótkim keledi. Ol úshin barlyq qajetti alǵysharttar men jaǵdaılar jasalǵan. Bizdiń ózara is-qımylymyzdyń qazirgi joǵary ósý dınamıkasyn eskere otyryp, ózara taýar aınalymyn 100 mıllıard dollarǵa deıin jetkizý mindetin oryndaý ábden múmkin ekenine senimdimin.
Osylaısha, pandemıadan keıingi qysqa merzimde biz qarym-qatynastarymyzdy qalpyna keltirip qana qoımaı, sonymen qatar barlyq salalardaǵy tıimdi yntymaqtastyqtyń joǵary deńgeıine sátti shyǵara aldyq. Al biz munymen toqtap qalmaımyz.
Biz osy aıdyń basynda Sı Szınpınniń Astanaǵa memlekettik saparyn asyǵa kútemiz. Aldaǵy kelissózder bizdiń halyqtarymyzǵa paıda ákeletinine, al qol jetkizilgen kelisimder memleketaralyq qatynastarǵa qýatty serpin berip, ózara is-qımyldyń jańa perspektıvalaryn aıqyndap, Qazaqstan-Qytaı jan-jaqty strategıalyq seriktestiginiń taǵy bir sátti baǵytyn quratynyna senimdimin.
Qytaı men Qazaqstan arasyndaǵy máńgilik jan-jaqty strategıalyq áriptestik qazirgi ýaqytta tarıhtaǵy eń joǵary deńgeıde.Túrli salalarda, sonyń ishinde ekonomıka men saýdada praktıkalyq yntymaqtastyq júzege asyrylýda, "Bir beldeý, bir jol" birlesken qurylysy qarqyndy damyp keledi, bul únemi jańa nátıjeler ákeledi. Eki el arasyndaǵy ózara tıimdi praktıkalyq yntymaqtastyqtyń úzdiksiz tereńdeýin qalaı baǵalaısyz? Sizdiń oıyńyzsha, Qazaqstan men Qytaı aldaǵy ýaqytta qandaı salalardaǵy yntymaqtastyqty tereńdete berýi kerek?
Qazaqstan Prezıdenti: 32 jyldyq tabysty ekijaqty yntymaqtastyqtyń qýatty negizin qalaǵanymyzdy eskere otyryp, Qazaqstan tatý kórshilik qarym-qatynastardy odan ári nyǵaıtý, almasýlardy jandandyrý jáne praktıkalyq ózara is-qımyldy tereńdetý úshin bar kúsh-jigerin salýǵa daıyn.
Sondyqtan osy kezeńde bes baǵyt boıynsha birlesken jumys óte mańyzdy bolyp kórinedi:
1. Investısıalyq saladaǵy yntymaqtastyqty tereńdetý. Aýyl sharýashylyǵy, jańa energetıka, avtomobıl ónerkásibi sıaqty salalarǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Sondaı-aq ındýstrıalandyrý men qosylǵan quny joǵary ónim óndirýge den qoıý qajet.
2. Bizdiń elder arasyndaǵy taýar aınalymyn arttyrý, onyń ishinde saýda qurylymyn ártaraptandyrý jáne taýarlar assortımentin ulǵaıtý. Zamanaýı quraldardy, atap aıtqanda, elektrondy komersıa men elektrondy saýda platformalaryn paıdalaný kerek.
3. 2024 jyl – "Bir beldeý, bir baǵyt" jahandyq bastamasyn odan ári ilgeriletý úshin mańyzdy jyl. Bul bastamanyń kezekti 10 jyldyǵynyń bastalýy. Biz úshin Qazaqstannyń osy mega-bastamanyń negizgi jáne taptyrmas qatysýshysy, sondaı-aq senimdi eýrazıalyq kóliktik hab jáne "Bir beldeý, bir baǵyt" ortalyq logıstıkalyq haby retindegi rólin nyǵaıtý erekshe mańyzdy.
Bul rette bizdiń barynsha nazarymyz Lánúngan portynyń, Sıan qalasyndaǵy qurǵaq porttyń jáne "Qorǵas – Shyǵys qaqpasy" AEA múmkindikterin belsendi paıdalanýǵa baǵyttalatyn bolady.
4. Eki el arasyndaǵy kólik yntymaqtastyǵyn keńeıtý. Búginde Dostyq-Moıynty temirjol ýchaskesinde ekinshi joldardyń qurylysy jalǵasýda. Sonymen qatar, ortaq shekaramyzda úshinshi temirjol beketiniń qurylysyn bastaý josparlanýda.
5. Mádenı-gýmanıtarlyq salada kóp qyrly ózara is-qımyldy jandandyrý. Biz ornatqan vızasyz tájirıbe, mádenı ortalyqtardyń, Lý Ban sheberhanalarynyń, ýnıversıtetterdiń fılıaldarynyń ózara ashylýy, sondaı-aq reısterdi kóbeıtý boıynsha turaqty jumys bizdiń elderimiz arasyndaǵy ózara túsinistik pen dostyqty odan ári nyǵaıtý jolyndaǵy mańyzdy qadamdar bolatynyna senimdimin.
Bizdiń elderimiz Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy qarym-qatynastyń jańa "altyn 30 jyldyǵy" aıasynda bizdi jarqyn bolashaq jolynda biriktiretin úlken jetistikter men jeńisterdiń bastaýynda dep senimmen aıtýǵa bolady.
Jaqynda Siz Boao Azıa forýmyna qatysý úshin Qytaıǵa baryp, Qytaıdaǵy Qazaqstannyń týrızm jylynyń ashylý saltanatyna qatysýshylarǵa hat joldadyńyz. Bizdiń elderimiz kóptegen urpaqtar boıyna tatý kórshi bolyp keledi. Eki el arasyndaǵy týrısik yntymaqtastyqty nyǵaıtýdan qandaı úmit kútesiz? Tatý kórshilik, dostyq jáne ekijaqty qarym-qatynastardy nyǵaıtý úshin gýmanıtarlyq almasýlar qanshalyqty mańyzdy dep oılaısyz?
Toqaev: Árıne, mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyq ekijaqty baılanystar men elderimizdiń halyqtary arasyndaǵy dostyqty nyǵaıtýda mańyzdy ról atqarady.
Dıplomatıalyq qarym-qatynas ornaǵaly beri bul baǵyt únemi belsendilik tanytyp kele jatqanyn atap ótkim keledi. Bilim, mádenıet, týrızm, ǵylym jáne tehnologıa sıaqty salalardaǵy ózara is-qımyl únemi joǵary baǵytta damyp keledi.
Aǵymdaǵy jyldyń naýryz aıynda Beıjińde Qazaqstannyń Qytaıdaǵy týrızm jylynyń ashylý saltanaty ótti. Bizdiń elder arasyndaǵy týrısik baılanystardy ilgeriletý qolǵa alyndy. Saltanatty shara qarsańynda Qytaı astanasynda týrızm jáne ınvestısıa forýmy ótti, sonymen qatar týrısik jármeńke uıymdastyrylyp, oǵan Qazaqstannyń barlyq aımaqtary qatysty.
Jalpy, Týrızm jyly aıasynda QHR qalalary men provınsıalarynda elimizdiń kórikti jerlerin, baı mádenıeti men ádet-ǵuryptaryn tanystyrýǵa baǵyttalǵan 35-ten astam túrli is-sharalardy ótkizý josparlanýda. Biz Qytaımen birge serpindi jalǵastyrýǵa daıynbyz.
Qazaqstan men Qytaıdyń mádenı ortalyqtarynyń ózara qurylýy elder arasyndaǵy gýmanıtarlyq yntymaqtastyqqa qosymsha serpin beredi. Bul mańyzdy tartymdy núkteler bizdiń halyqtarymyz arasyndaǵy dostyqtyń berik kópirine aınalatynyna senimdimin.
Aǵymdaǵy jyldyń aqpan aıynda men D. Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń bazasynda qurylǵan birinshi "Lý Ban sheberhanasyna" bardym. Meni Qazaqstannyń avtomobıl ónerkásibi úshin joǵary bilikti tehnıkalyq jáne ınjenerlik kadrlar daıyndaıtyn zamanaýı zerthanalary tań qaldyrdy.
Biz elimizde osyndaı zerthanalardyń geografıasyn keńeıtýge nıettimiz. Bilim alyp, tájirıbe jınaǵan mamandar birlesken jobalardy tıimdi júzege asyrýǵa óz úlesin qosady dep oılaımyn.
Joǵary bilim salasyndaǵy jemisti yntymaqtastyǵymyzdyń taǵy bir dáleli – Almatydaǵy ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń bazasynda Soltústik-Batys polıtehnıkalyq ýnıversıtetiniń fılıalynyń ashylýy.
Biz elimizde Qytaıdaǵy jetekshi tehnıkalyq ýnıversıtetterdiń fılıaldaryn ashýǵa qolaıly jaǵdaı jasaýǵa daıynbyz.
Qytaı tóraǵasy Sı Szınpınniń adamzattyń ortaq bolashaǵy bar qoǵamdastyq qurý týraly bastamasy týraly ne oılaısyz? Osy bastama aıasynda Qytaı-Qazaqstan yntymaqtastyǵy qandaı nátıjelerge qol jetkizdi?
Qasym-Jomart Toqaev: Tereń qaıta qurý kezeńine aıaq basqan qazirgi álem týrbýlenttilik pen qaıshylyqtardyń kúsheıýimen sıpattalatynyn aıtý kerek. Ókinishke oraı, halyqaralyq qaýipsizdiktiń dástúrli arhıtektýrasy aıtarlyqtaı ózgeristerge ushyrap, elder arasyndaǵy senim deńgeıi tómendeýde.
Mundaı jaǵdaılarda adamzat shynymen jahandyq qaýipsizdik pen álemdik ekonomıkalyq ósýdi qamtamasyz etý úshin shoǵyrlandyrylǵan, tıimdi jáne barabar áreket etý sharalaryn ázirleýi kerek.
Osy turǵyda Qazaqstan Tóraǵa Sı Szınpınniń qazirgi halyqaralyq jaǵdaıda jańa ózektilikke ıe bolyp otyrǵan jáne teń jáne kóp polárly álemdi qalyptastyrýǵa járdemdesýge arnalǵan "adamzat úshin ortaq taǵdyry bar qoǵamdastyq" ıdeıasyn joǵary baǵalaıdy.
Qytaıdyń jahandyq damý, jahandyq qaýipsizdik jáne jahandyq órkenıet jónindegi bastamalary jahandyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge jáne turaqty damý maqsattaryn júzege asyrýǵa orasan zor úles qosatynyna senimdimin.
Qazaqstan SHYU-nyń qazirgi tóraǵasy retinde uıym aıasynda ártúrli salalardaǵy yntymaqtastyqty ilgeriletý jolynda qalaı jumys istep jatqany týraly aıtyp ótseńiz? Qazaqstannyń SHYU-ǵa tóraǵalyǵynyń basymdyqtary men josparlary týraly da aıta ketseńiz? Qazirgi halyqaralyq jaǵdaıdaǵy SHYU-nyń oń jáne biregeı róli týraly ne oılaısyz? "Shanhaı rýhyn" odan ári damytyp, SHYU-nyń taǵdyry ortaq qoǵamdastyq qurýǵa qalaı úles qosýǵa bolady?
Qazaqstan Prezıdenti: Men Shanhaı yntymaqtastyq uıymymen jeke qarym-qatynasym bar ekenin aıtýdan bastaıyn. 1996 jyly sáýirde onyń qurylýyna qatysýǵa, kelissózderge jáne qujattardy daıyndaýǵa qatysýǵa múmkindigim boldy. "Shanhaı bestigi" qurylýynyń basynda ózderiniń ambısıalaryn kórsetti jáne búgingi kúnge deıingi negizgi maqsat – senim sharalaryn arttyrý tóńireginde qalyptasty.
Ústimizdegi jyldyń 3 shildesinde, shırek ǵasyrdan sál astam ýaqyttan keıin Shanhaı keńistiginiń jıyny Qazaqstanǵa qaıta oralýy óte mańyzdy jaıt. Osy jyldar ishinde "Shanhaı bestiginiń" quramy eki esege artyp, Astanadaǵy samıtten bastap uıym tolyqqandy Shanhaı ondyǵy formatynda jumys isteı bastaıdy.
SHYU-ǵa tóraǵalyq óte mańyzdy jáne sonymen birge óte jaýapty mısıa ekenin erekshe atap ótkim keledi. Uıymnyń negizin qalaýshylardyń biri jáne kópjaqty dıalogty damytýdyń belsendi qoldaýshysy retinde Qazaqstan uıymdy óziniń teńgerimdi syrtqy saıasatyndaǵy turaqty basymdyq retinde qarastyrady.
Dál osy ýájder tóraǵalyǵymyzdyń qaǵıdattary men keń aýqymdy kún tártibin ázirleýde bizge basshylyq etti. Bizdiń kúsh-jigerimiz qaýipsizdik máselelerin sheshýdiń ortaq tásilderin ázirleýge, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa, qorshaǵan ortany qorǵaýǵa jáne halyqtarymyz arasyndaǵy dostyq baılanystardy nyǵaıtýǵa baǵyttalatyn bolady.
Uıymnyń iri halyqaralyq jáne óńirlik qurylymdarmen baılanysyn keńeıtý arqyly onyń halyqaralyq bedelin odan ári nyǵaıtý mańyzdy mindet bolyp tabylady. Qazirdiń ózinde 150-den astam is-shara ótkizildi: Nú-Iorkten Beıjińge, Naırobıden Máskeýge deıin. Osylaısha, SHYU seriktesteriniń sheńberi keńeıip, quqyqtyq baza birqatar qujattarmen tolyǵady.
Tóraǵalyǵymyzdyń sharyqtaý shegi Astanadaǵy samıt bolmaq, oǵan biz kóbirek kóńil bólemiz. Biz SHYU qyzmetin odan ári jetildirý salasynda strategıalyq mańyzdy sheshimder qabyldanady dep kútemiz.
Orta merzimdi kezeńge arnalǵan ózara is-qımyldyń negizgi baǵyttary aıqyndalyp, aǵymdaǵy syn-qaterler men qaýip-qaterlerge barabar jáne ýaqtyly den qoıý úshin bastamalar ázirlenetin bolady.
Osy múmkindikti paıdalana otyryp, SHYU-ǵa múshe barlyq memleketterge qazaqstandyq tóraǵalyq bastamalaryn qoldaǵany, bizdiń usynystarymyzben yntymaqtastyǵy jáne biz usynǵan basymdyqtar aıasyndaǵy birlesken jumysy úshin shynaıy alǵysymdy bildirgim keledi.
Biz samıttiń qorytyndy sheshimderinde "Shanhaı rýhynyń" negizgi qaǵıdattary – ózara senim, dostyq, ózara tıimdilik jáne bir-biriniń múddelerin eskerý tolyq qamtylady dep kútemiz.
Biz SHYU jahandyq úderisterden shet qalmaýy kerek ekenine senimdimiz. Sondyqtan Qazaqstan SHYU "Ádil beıbitshilik pen kelisim úshin dúnıejúzilik birlik týraly" bastamasyn birlesip ázirleýdi usyndy.
Men bul bastamanyń joǵary baǵalanyp, barlyq múshe memleketterdiń qoldaýyna ıe bolǵanyna rızamyn. Astanada ótetin samıtke qatysýshylar halyqaralyq qaýymdastyqty adal jáne ashyq jahandyq dıalogty bastaýǵa, qaýipsizdiktiń jańa paradıgmasyn qabyldaýǵa, ádil ekonomıkalyq orta qurýǵa jáne planetanyń tazalyǵyn qorǵaýǵa qajetti kúsh-jigerdi jumsaýǵa shaqyrady.
Qazaqstannyń bastamasymen 2024 jyl SHYU Ekologıa jyly bolyp jarıalandy. Ekologıa, tabıǵı aýmaqtardy qorǵaý, ekotýrızm, klımattyń ózgerýine qarsy kúres salasyndaǵy halyqaralyq qujattar ázirlenip, qabyldaý josparlanýda.
Aǵymdaǵy jyldyń aqpan aıynda Qazaqstannyń bastamasymen BUU Qorshaǵan orta jónindegi Assambleıasynyń 6-sessıasy aıasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń tóraǵalyǵymen SHYU-BUU-nyń "Bir planeta, bir bolashaq: ekologıalyq turaqtylyq úshin kúsh biriktirý" atty arnaıy is-shara kópshiliktiń nazaryn aýdardy.
Nátıjesinde SHYU men IýNEP (BUU-nyń qorshaǵan orta salasyndaǵy basty organy) arasyndaǵy qarym-qatynastar ornatylyp, SHYU-ǵa múshe memleketterdiń úkimetteri arasynda qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıý josparlanýda. Men SHYU-nyń ekologıalyq problemalar men klımattyń ózgerýine tıimdi áreket etýge qabiletti ekenine senimdimin.
Adamzatqa ortaq taǵdyr qaýymdastyǵy týraly aıta otyryp, bul jańashyl tujyrymdama búkil álem qaýymdastyǵynyń nazaryn aýdaryp, halyqaralyq qatynastardyń jańa úlgisin qalyptastyrýǵa negiz bolǵanyn atap ótkim keledi. Onyń maqsaty – qazirgi zamanǵy memleketaralyq qatynastarda jetispeıtin tıimdi ózara tıimdi yntymaqtastyq pen senimdi dıalogty ornatý.
Osyǵan baılanysty adamzat taǵdyry ortaq qaýymdastyq ıdeıasy men "Shanhaı rýhy" qaǵıdattary úndes jáne bir-birin úılesimdi tolyqtyra alady. Bul, ásirese, eki tujyrymdamanyń turaqty damýǵa, ortaq gúldenýge, ashyqtyq pen ınklúzıvtilikke umtylýyna qatysty.
Osy taǵdyrly konsepsıalardy kópjaqty qurylymdar aıasynda jáne ekijaqty deńgeıde ilgerilete otyryp, álemdik qaýymdastyq olardy halyqaralyq qatynastardaǵy normaǵa aınaldyra alatynyna senimdimin.