Qazaqstan men Qytaı arasynda 2050 jyldarǵa deıingi strategıalyq áriptestikke qadam jasaldy
3 shildede QHR Tóraǵasy Sı Szınpın elimizge memlekettik saparmen keldi. Bul onyń Qazaqstanǵa jasaǵan besinshi resmı sapary. Bıylǵy sapary SHYU-na múshe-memleket basshylarynyń 24-otyrysymen tuspa-tus keldi. Aqordada ótken eki jaqty, shaǵyn jáne keńeıtilgen quramdaǵy kezdesý nátıjesinde 31 qujatqa qol qoıyldy. Kezdesýlerdiń basty nátıjesi qazaq-qytaı qarym-qatynasynyń «Altyn 30 jyldyǵyna» bastaý boldy.
Kópjaqty dıplomatıanyń jemisi
Qazaqstan ulttyq múddeni qorǵaıtyn syrtqy saıasatyn jalǵastyrýda. Buǵan óńirlik jáne kópjaqty dıplomatıa arqasynda jetip otyr. Onyń basty máni tikeleı áskerı-saıası, geosaıası jáne geoekonomıkalyq qaqtyǵystardan ózin alshaq ustap, alǵa qoıǵan maqsatyna jetý. Basty maqsat Almaty qalasyndaǵy BUU habyna Turaqty damý maqsattary boıynsha BUU-nyń Qazaqstandaǵy óńiraralyq ortalyǵy mártebesin berý jáne onyń Ortalyq Azıa memleketteri men Aýǵanstandaǵy qyzmetine járdemdesý. Sondaı-aq, Qazaqstannyń Ortalyq Azıadaǵy kóshbasshylyǵyn nyǵaıtý.
Qazaq-qytaı qarym-qatynasyn osy kontekste túsiný qajet. Sebebi, Qytaı elimizdiń syrtqy saıasattaǵy basym baǵyttarynyń biri. 2020–2030 jyldarǵa arnalǵan elimizdiń syrtqy saıası tujyrymdamasynda óńirlik jáne kópjaqty dıplomatıa salasyndaǵy basymdyqtar retinde kelesi elder kórsetilgen: Reseı, Qytaı, AQSH, Ortalyq Azıa, EO.
Bul týraly Qasym-Jomart Toqaev ta Sı Szınpınmen bolǵan kezdesýde málimdedi. Onyń aıtýynsha: «Qytaı Halyq Respýblıkasy – tatý kórshi, mańyzdy strategıalyq seriktes ári basty odaqtas memlekettiń biri». Kórshi el basshysy da Qazaqstannyń syrtqy saıasatyn qurmetteıtinin astarlap jetkizdi. Ol: «Halyqaralyq jaǵdaı qalaı qubylsa da, dostyqty saqtaýǵa umtylysymyz, san qyrly yntymaqtastyqty damytýǵa degen tabandylyǵymyz, negizgi máseleler boıynsha bir-birimizdi ózara qoldaýǵa beıildiligimiz jáne ulttyq damý mindetterin oryndaýǵa senimimiz ózgermeıtinin rastaǵym keledi», – dedi.
Budan bólek, Sı Szınpın Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy orta derjava retindegi konstrýktıvti rólin qoldady. «Orta derjava» uǵymy BUU deńgeıinde saıası sheshim qabyldaýǵa yqpal etý, Qaýipsizdik Keńesin reformalaýǵa umtylystan paıda boldy. Qytaı Halyq Respýblıkasy Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty músheleriniń biri. Sondyqtan onyń bizdiń bastamany qoldaýy BUU-nyń negizgi qurylymyn reformalaýǵa Beıjińniń de múddeli ekenin ańǵartady.
Senimdi tirek bolady
Qasym-Jomart Toqaev pen Sı Szınpınniń shaǵyn quramdaǵy kezdesý barysynda Qytaı basshysy «Altyn 30 jyldyq» jaıly: «Byltyr ekeýimiz Sıan men Beıjińde eki ret kezdesip, jańa josparlardy belgiledik. Sondaı-aq, «altyn otyz jyldyqta» qytaı-qazaq qatynastaryn qarqyndy damytýdyń negizgi baǵyttaryn aıqyndadyq. Qytaı Qazaqstanmen aradaǵy qarym-qatynasty árdaıym strategıalyq turǵydan jáne uzaqmerzimdi perspektıva deńgeıinde qarastyratynyn rastaǵym keledi. Sondaı-aq, kórshiles elderge qatysty ustanatyn óziniń syrtqy saıasatynda Qazaqstanǵa basymdyq beredi jáne Ortalyq Azıadaǵy mańyzdy seriktes el sanaıdy. Qytaı-qazaq baılanystaryn qamtamasyz etýde bizdiń erik-jigerimiz ben ustanymymyz ózgermeıdi jáne konúnktýralyq yqpalǵa ushyramaıdy. Qytaı árqashan Qazaqstanǵa senimdi tirek bolatynyn málimdeımin», – dedi. Osylaısha Qytaı Qazaqstandy Ortalyq Azıadaǵy kóshbasshy el ekenin moıyndaı otyryp, aldaǵy 30 jylǵa strategıalyq basym baǵyttardyń biri bolyp qala beretinin málimdep otyr.
Budan mynadaı qorytyndy shyǵarýǵa bolady. Qazaqstanǵa baılanysty Qytaıdyń saıasaty 2050 jyldarǵa deıin ózgermeıdi. Elimizdiń syrtqy jáne ishki saıasatyn qurmettep, senimdi tirek bolmaq.
Mádenı-gýmanıtarlyq baılanys bekimek
Jalpy Sı Szınpın Tóraǵalyq qyzmetke taǵaıyndalǵaly beri bıyl besinshi ret memlekettik saparmen elimizge keldi. Buǵan deıin 2013, 2015, 2017, 2022 jyldary kelgen. Barlyq saparlary Ortalyq Azıa elderine týr nemese SHYU kezdesýleri aıasynda uıymdastyrylǵan. Bıyl bizden bólek Tájikstanǵa resmı saparmen barmaq. Qasym-Jomart Toqaevtyń Sı Szınpınnen keıin Tájikstan prezıdenti Emomalı Rahmonmen kezdesýi de beker emes.
Kórshi el basshysynyń logıkasyna súıensek ár eki jyl saıyn Qazaqstanǵa resmı saparmen keledi eken. Bul dástúr 2019 jyly buzyldy. Bul bir jaǵy pandemıamen, ekinshi jaǵynan Qazaqstanda bastalǵan bılik tranzıtimen baılanysty bolýy múmkin. Qalaı degenmen de sońǵy eki resmı sapary qazaq-qytaı qarym-qatynasynyń jańa kezeńine bastaý boldy.
Eki jaqty kezdesýlerdiń sońynda partıaaralyq, memleketaralyq, vedomstvoaralyq jáne komersıalyq 31 qujatqa qol qoıyldy. Qujattardy taldaı kele, eki jaqty qarym-qatynastyń tereńdeı túskenine kózimiz jetedi. 2022 jylǵa deıin memleketter saýda-ekonomıkalyq baılanysqa asa mán bergen. Odan beri mádenı-gýmanıtarlyq baılanys kúsheıe tústi. Eki jaqty vızalyq rejımdi alyp tastaý da munyń aıǵaǵy. Bul azamattardyń emin-erkin júrip turýyna jaǵdaı jasaıdy. Eki halyq jaqyn tildesýge múmkindik aldy. Jalpy vızalyq rejımdi alyp tastaý Qazaqstan dıplomatıasynyń jetistigi. Sebebi, Qytaı ózge álemge ashyla bermeıdi. «Ashyq esik» saıasatynyń shyǵý tórkini de osynda.
Endi Astanada Beıjiń Til jáne mádenıet ýnıversıteti fılıaly men «Lý Ban sheberhanasy» ashylyp, eki eldiń ǵylym jáne bilim salalaryndaǵy baılanysy keńeımek. Bul bastamalar eki jaqqa da tıimdi.