2022 jyldyń qańtarynda Erbolat Dosaev Almaty ákimi bolyp taǵaıyndaldy. Onyń memlekettik qyzmet pen qarjy sektoryndaǵy mol tájirıbesi qańtar aıyndaǵy oqıǵalardan keıin eldiń eń iri qalanyń ekonomıkalyq turaqtylyǵyn qalpyna keltirýde jáne nyǵaıtýda sheshýshi ról atqardy, dep habarlaıdy aqshamnews.kz
Ekonomıka jáne ınvestısıalar
Shaǵyn jáne orta bıznes Almatynyń ekonomıkalyq damýynda sheshýshi ról atqarýda. 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha SHOB sýbektileriniń ónim shyǵarý kólemi 13,9% - ǵa 24,9 trln teńgege deıin ulǵaıdy. Almatynyń JÓÓ-degi SHOB úlesi 60,3% - ǵa deıin ósti (2023 j. – 58,1%). SHOB sektory jumyspen qamtýdyń negizgi kózi bolyp qala beredi, onda qalada jumyspen qamtylǵandardyń jalpy sanynyń 90% - y nemese 972,1 myń adam jumys isteıdi. 2025 jylǵy 1 mamyrdaǵy jaǵdaı boıynsha belsendi jumys isteıtin SHOB sýbektileriniń sany 378,9 myń birlikti quraıdy, bul aǵymdaǵy jyldyń basymen salystyrǵanda 7,4% - ǵa artyq.
Ekologıa, qalany abattandyrý
Almatynyń «baqsha qalasy» mártebesin qaıtarý boıynsha órshil baǵdarlama iske qosyldy. 2025 jyldyń basynan beri qalada bıiktigi 6 metrden asatyn 2 myń iri aǵash otyrǵyzyldy. Sonymen qatar, bıiktigi 2,5 metrden asatyn 20 myńǵa jýyq kóshet jáne 10 myńnan astam buta otyrǵyzyldy. Sońǵy eki jylda Almatyda 1 mıllıonnan astam aǵash pen buta otyrǵyzyldy.
Erbolat Dosaevtyń tapsyrmasy boıynsha Almatyda zańsyz qurylysty baqylaý jumystary kúsheıtildi. 2022 jyldyń basynan 2025 jyldyń mamyryna deıin qalada tıisti ruqsat qujattarynsyz salynǵan 88 nysan tolyǵymen nemese ishinara buzyldy. Qaladaǵy qurylys qyzmetin retteýge baǵyttalǵan negizgi qujattar - qala aýmaqtaryn salý erejeleri men qala qurylysy reglamenti qabyldandy. Bul sharalar qaýipsiz, turaqty jáne jaıly qalalyq ortany qurýǵa, núktelik qurylystyń aldyn alýǵa jáne qurylys sapasyn baqylaýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
Almatynyń "Baq qala" mártebesin qaıtarý boıynsha órshil baǵdarlama iske qosyldy. 2025 jyldyń basynan beri qalada bıiktigi 6 metrden asatyn 2 myń iri aǵash otyrǵyzyldy. Sonymen qatar, bıiktigi 2,5 metrden asatyn 20 myńǵa jýyq kóshet jáne 10 myńnan astam buta otyrǵyzyldy. Sońǵy eki jylda Almatyda 1 mıllıonnan astam aǵash pen buta otyrǵyzyldy.
Erbolat Dosaevtyń tapsyrmasy boıynsha Almatyda zańsyz qurylysty baqylaý jumystary kúsheıtildi. 2022 jyldyń basynan 2025 jyldyń mamyryna deıin qalada tıisti ruqsat qujattarynsyz salynǵan 88 nysan tolyǵymen nemese ishinara buzyldy. Qaladaǵy qurylys qyzmetin retteýge baǵyttalǵan negizgi qujattar - qala aýmaqtaryn salý erejeleri men qala qurylysy reglamenti qabyldandy. Bul sharalar qaýipsiz, turaqty jáne jaıly qalalyq ortany qurýǵa, núktelik qurylystyń aldyn alýǵa jáne qurylys sapasyn baqylaýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
Almatynyń ár aýdanynda qala turǵyndarynyń bastamasymen "Halyq qatysatyn búdjet" baǵdarlamasy aıasynda jobalar sátti júzege asyryldy - bul turǵyndardy qalalyq ortany damytýǵa tartýdyń negizgi quraldarynyń biri. Baǵdarlama aıasynda jaryqtandyrý, oryndyqtar men alańdar ornatylǵan aýlalar jóndeldi, saıabaqtar, skverler men jaıaý júrginshiler aımaqtary abattandyryldy, jańa qoǵamdyq keńistikter quryldy.
Megapolıste qala turǵyndarynyń bos ýaqytyn ótkizýge arnalǵan kóptegen oryndar paıda boldy: qalanyń ártúrli aýdandarynda ózender boıynda jańa jaǵalaýlar, demalys jáne sport oryndary salynýda. Almaty zaǵıp jáne nashar kóretin oqyrmandarǵa arnalǵan jabdyqtarmen jabdyqtalǵan táýlik boıy jumys isteıtin zamanaýı kitaphanalar ashylǵan eldegi alǵashqy qala boldy. Bul bilim men ádebıetke qol jetimdilikti yńǵaıly jáne ınklúzıvti etti. Sonymen qatar, qalada qoǵamdyq oryndarda ornalasqan Qazaqstan úshin biregeı avtomatty túrde ózine-ózi qyzmet kórsetý kitaphanalary ornatylǵan.
Saıabaqtardan jaǵalaýlarǵa deıingi barlyq jańa jáne jańartylatyn qoǵamdyq keńistikter ámbebap dızaın prınsıpterin eskere otyryp jasalǵan. Bul qala turǵyndarynyń barlyq sanattary úshin yńǵaıly jáne qaýipsiz qol jetimdilikti qamtamasyz etedi: múmkindigi shekteýli adamdar, qart turǵyndar, balalary bar ata-analar jáne basqa da qalalyq ınfraqurylymdy paıdalanýshylar.
- Aıaqtalýǵa jaqyn Saıran sý qoımasynyń jaǵalaýyn abattandyrý kezinde onyń ishki aýmaǵy ártúrli qajettilikteri bar adamdardyń qozǵalysyna tolyǵymen beıimdelgen.
- Aǵymdaǵy jyly qalalyq ınfraqurylymnyń 32,5 myń nysanyn pasporttaý josparlanǵan. 2030 jylǵa deıin erekshe qajettilikteri bar adamdar úshin 3 100 áleýmettik nysandy beıimdeý kózdelgen.
- Naýryz aıynda N. Sas atyndaǵy balalar men jasóspirimderge arnalǵan memlekettik akademıalyq orys teatrynyń ǵımaratyn aýqymdy qaıta qurý bastaldy. Jańartý tek qasbet pen ishki bólmelerge ǵana emes, sonymen qatar teatrdyń tehnıkalyq jabdyqtalýyna da áser etedi.
Kólik jáne joldar
Almatyda kólik ınfraqurylymynda jınaqtalǵan problemalardy sheshý úshin 2030 jylǵa deıin qalanyń kólik qańqasynyń master-jospary ázirlenip, bekitildi. Onyń negizgi maqsaty-qalalyq kólik júıesin tıimdirek, turaqty jáne qala turǵyndarynyń qajettilikterine baǵyttalǵan etý. Jospardyń negizgi maqsattarynyń biri-qoǵamdyq kólikterdegi saparlardyń úlesin 64% - ǵa deıin arttyrý.
Úsh jyl ishinde 2 myńǵa jýyq avtobýs jańartyldy, al ótken jyly ekologıalyq taza qoǵamdyq kóliktiń úlesi 53,7% - dan 70% - ǵa deıin ósti.
Qoǵamdyq kóliktiń jyldamdyǵy men basymdylyǵyn arttyrý úshin 2025 jyly Raıymbek dańǵyly men Jeltoqsan kóshesi boıynda bólingen eki BRT dáliziniń qurylysy bastaldy. Bul marshrýttar qoǵamdyq kólikterdiń keptelisterdi aınalyp ótip, jyldam júrýine múmkindik beredi jáne saparlardy yńǵaıly etedi.
Sonymen qatar, jol ınfraqurylymyn jaqsartý jáne jol qozǵalysy qaýipsizdigin arttyrý maqsatynda úsh jyl ishinde 75 km jańa jol salyndy jáne 650 km jol jóndeldi.
Týrızm
Almatynyń ekonomıkalyq damýy onyń týrısik tartymdylyǵynyń ósýimen tyǵyz baılanysty. Týrızmniń qala ekonomıkasyna qosqan úlesi 3,9% quraıdy. 2024 jyly qalaǵa 2,34 mıllıon týrıs keldi, bul ótken jylmen salystyrǵanda 14,8% - ǵa ósti. Qazaqstanǵa kelgen árbir ekinshi sheteldik týrıs Almatyny tańdaıdy. Ótken jyly sheteldik qonaqtar sany 27% - ǵa ósip, 686,3 myń adamǵa jetti, bul búkil el boıynsha jalpy aǵynnyń 53% quraıdy.
Kórsetilgen týrısik qyzmetter kólemi 96,3 mlrd teńgege deıin ósti. Týrısik qyzmetten qalalyq búdjetke túsetin túsimder de aıtarlyqtaı ósti: 2023 jylǵy 47,2 mlrd teńgeden 2024 jyly 90,7 mlrd teńgege deıin - 1,9 esege jýyq ósti.
2025 jyly Almatyda týrıser aǵyny 2,5 mln adam deńgeıinde boljanýda.
Bilim jáne medısına
Áleýmettik salany damytýǵa, ásirese bilim berý jáne densaýlyq saqtaý sıaqty mańyzdy baǵyttarǵa erekshe nazar aýdarylady. Erbolat Dosaevtyń bastamasymen «Mektep avtobýsy» jobasy sátti júzege asyryldy. Jobanyń arqasynda 16 myńnan astam oqýshy qalanyń shalǵaı aýdandarynan oqý oryndaryna yńǵaıly jetýge múmkindik aldy. Qalada mektepter birtindep bir aýysymdyq oqytý formatyna kóshýde. Oqýshy oryndarynyń tapshylyǵyn joıý úshin «Jaıly mektep» ulttyq jobasy aıasynda, sondaı-aq jergilikti búdjet qarajaty esebinen jańa mektepter qurylysy júrgizilýde. Jumys istep turǵan oqý oryndaryna qosymsha tolyqtyrýlar salynýda.
Áleýmettik salany damytýǵa, ásirese bilim berý jáne densaýlyq saqtaý sıaqty mańyzdy baǵyttarǵa erekshe nazar aýdarylady. Erbolat Dosaevtyń bastamasymen «Mektep avtobýsy» jobasy sátti júzege asyryldy. Jobanyń arqasynda 16 myńnan astam oqýshy qalanyń shalǵaı aýdandarynan oqý oryndaryna yńǵaıly jetýge múmkindik aldy. Qalada mektepter birtindep bir aýysymdyq oqytý formatyna kóshýde. Oqýshy oryndarynyń tapshylyǵyn joıý úshin «jaıly mektep» ulttyq jobasy sheńberinde, sondaı-aq jergilikti búdjet qarajaty esebinen jańa mektepter qurylysy júrgizilýde. Jumys istep turǵan oqý oryndaryna qosymsha tolyqtyrýlar salynýda.
Sondaı-aq Almatyda alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómektiń biryńǵaı standarty engizildi, ol boıynsha 4 alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómek ortalyǵy men 1 emhana salyndy. Sońǵy jyldary alǵash ret jedel medısınalyq járdem stansıasynyń avtoparkiniń tozýyn 70% - dan 40% - ǵa deıin qysqartýǵa qol jetkizildi. Úsh jyl ishinde qala úshin 103 jańa tolyq jabdyqtalǵan "jedel járdem" avtokóligi satyp alyndy. Balalarǵa jedel medısınalyq kómek kórsetý ortalyǵynyń jańa qabyldaý bólmesi salyndy.
- Búginde Saıaly shaǵyn aýdanynda emhana, Aıbasov kóshesindegi MSAK ortalyǵy jáne №4 jedel járdem qosalqy stansıasynyń qurylysy júrgizilýde.
- Sondaı-aq, №4 Qalalyq klınıkalyq aýrýhanany, Bostandyq jáne Naýryzbaı aýdandaryndaǵy emhanalardy rekonstrýksıalaý jobalaryna oń saraptama berildi.
- Ótken jyly densaýlyq saqtaý mınıstrligimen birlesip 2030 jylǵa deıin medısınalyq obektilerdi salý men jańǵyrtýdyń kezeń-kezeńimen jospary bekitildi, ol 32 jańa densaýlyq saqtaý obektilerin salýdy jáne 14 qoldanystaǵy obektilerdi jańartýdy kózdeıdi.
Almatyda densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn jańǵyrtýdy qarjylandyrý 2025 jyly 2,6 ese 69,4 mlrd teńgege deıin ulǵaıtyldy.
Sıfrlandyrý
Megapolıs osy salada kórsetilgen barlyq qyzmetterdiń 52% -yn qamtamasyz ete otyryp, Qazaqstannyń IT-sektoryn damytýda kóshbasshy bolyp tabylady. Ótken jyly elimizdegi IT-naryqtyń jalpy kólemi shamamen 3 trln teńgeni qurady, onyń 1,6 trln teńgesi Almatyǵa tıesili. Jasandy ıntellektti qoldana otyryp, naqty ýaqyttaǵy beınebaqylaý tehnologıasy sátti qoldanyldy. 2023 jyly qala ákimdigi Qazaqstanda birinshi bolyp memlekettik mektepter men balabaqshalarda keshendi qaýipsizdik júıesin engizdi.
Beınemonıtorıng tehnologıalaryn engizý boıynsha Almatynyń tabysty tájirıbesi elimizdiń basqa óńirleri úshin úlgi boldy, olarda osyndaı sheshimderdi qoldana bastady. Biryńǵaı beınemonıtorıng júıesiniń jobasy 2022 jyly bastaldy jáne búgingi tańda 50 myń qalalyq kamerany qamtıdy. Aǵymdaǵy jyldyń sońyna deıin olardyń sanyn 70 myńǵa deıin arttyrý josparlanýda.
Sýmen jáne energıamen jabdyqtaý júıelerin jańǵyrtý
Úsh jyl ishinde Almatyda ınjenerlik ınfraqurylymdy jańǵyrtý boıynsha aýqymdy jumystar kesheni iske asyryldy. 620 km sýmen jabdyqtaý jelileri jáne 538 km sý burý jelileri salyndy jáne jańartyldy, bul halyqtyń 99,6% -yn ortalyqtandyrylǵan sýmen jabdyqtaýǵa qosýǵa jáne jelilerdiń tozýyn 52,86% - ǵa deıin tómendetýge múmkindik berdi.
- Medeý aýdanynyń ońtústik bóligi úshin 80 myń turǵynǵa turaqty sý berýdi qamtamasyz etetin sýmen jabdyqtaýdyń rezervtik sqemasy quryldy.
- Elektrmen jabdyqtaý salasynda 482,9 km jeli jańǵyrtylyp, salyndy. 2024 jyly 223 km elektr jelileri tartyldy, bul jelilerdiń tozýyn 64,5% - ǵa deıin tómendetti.
2022 jyldyń qańtar aıynan bastap Almaty damýdyń barlyq negizgi baǵyttary boıynsha senimdi alǵa jyljýyn kórsetti. Turaqty ekonomıkalyq ósý men ınvestısıalar tartýdan bastap aýqymdy abattandyrýǵa, áleýmettik ınfraqurylymdy jańǵyrtýǵa jáne sıfrlyq tehnologıalardy engizýge deıin. Megapolıs Qazaqstannyń ekonomıkalyq, mádenı, bilim berý ortalyǵy retindegi mártebesin nyǵaıta otyryp, tez ózgerýde.