Ǵylym qyzmetkerleri kúni qarsańynda Almatyda «Uly dalanyń uly esimderi» jobasy aıasynda «Qaradala jáne Kegen óńirleri: tarıh jáne qazirgi zaman» ǵylymı ekspedısıasy júrgizildi. Ekspedısıaǵa tarıhtyń qara shańyraǵy – Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynan, Á.H. Marǵulan atyndaǵy Arheologıa ınstıtýtynan jáne elimizdiń ózge bedeldi JOO-nan tarıhshy, arheolog, saıasattanýshy mamandar jáne jas zertteýshiler qatysty.
Ekspedısıa marshrýty Almaty – Uıǵyr aýdany (mýzeı, arhıv) – Úısin obalary, saq qorǵandary – Súmbe aýyly – Kegen aýdany (mýzeı, arhıv) – Qumtekeı qalashyǵy – Qarqara aýyly (Ereýiltóbe tarıhı orny) – Saty aýylyndaǵy petroglıfter – Almaty baǵyttaryn qamtydy.
Kegen jáne Uıǵyr aýdandaryndaǵy arhıv, mýzeı, kitaphanaǵa Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynda sońǵy jyldary jaryq kórgen kitaptar syıǵa tartyldy.
Ekspedısıa barysynda ǵalymdar: N. Muhamethanuly, Sh.B. Tileýbaev, R.E. Orazov, J.Q. Sımtıkov, M.S. Noǵaıbaeva aımaqtyń kóne zamannan búgingi kúnge deıingi tarıhyna sholý jasap, ólkeni tanýǵa baılanysty esti áńgimelerimen bólisti. Eski eskertkishter, kóne petroglıfter, tarıhı oryndar jas ǵalymdarǵa jiti tanystyryldy. Bul shuraıly jerdi ejelden adamzat balasy meken etkeni belgili. Al ólkedegi Sharyn shatqaly – birden bir erekshe tabıǵat kórinisi, jer jaýhary deýge bolady. Sol sıaqty Qumtekeı qalashyǵy, Qaradala óńiri aýdannyń tarıhı ótkeninen syr shertedi. Kórsetilgen tarıhı oryndardy nasıhattap, ataýlaryn jandandyrý, ıaǵnı qazirgi ákimshilik bólinisterde qoldaný óte qajet. Ol óz kezeginde týǵan jerdiń tarıhynan sýsyndap, túp-tamyrynan nár alýǵa jol ashady. Jer tarıhyn, el tarıhyn óskeleń urpaqtyń sanasyna sińirýge septigin tıgizedi.
Zertteýshi mamandar aýdan tarıhyn zerdeleýge qatysty óz oılaryn jáne usynystaryn da ortaǵa saldy. Sh.Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynyń dırektory Z.E. Qabyldınov aýdandardyń tarıhyn júıeli zertteý qajettigine kóńil aýdaryp, aqsaqaldardan aýyldardyń tarıhy jaıly estelik áńgime jınastyrý ıdesyn usyndy. Aldaǵy ýaqytta bul jumysty qolǵa alý úshin oblystyq ákimdikpen birlesip, arnaıy sharalar qabyldanýy tıis. Al arheolog E.Sh. Aqymbek ólkedegi jekelegen petroglıfterdiń aýdandyq tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń jınaǵyna engizilmegenine nazar salyp, bolashaqta osy baǵytta jumys jasap, arnaıy ǵylymı-zertteý jobasyn júzege asyrýdyń qajettigin sóz etti.
Joǵaryda kóterilgen usynystar kópshilik qaýym tarapynan qoldaý taýyp, quziretti mekemeler máseleni sheshýge atsalysady dep senemiz.
Qurmanalına Nurgúl Nursultanqyzy,
Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynyń ǵalym hatshysy, PhD