ءبىز نە ىستەسەك تە، ءبارىن كەلەر ۇرپاق ءۇشىن جاسايمىز. مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ بولاشاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن تەرەڭ سەزىنەمىز. بۇل ۇستانىمنان ەشقاشان اينىمايمىز. ەڭ عاجايىپ ەرلىكتەر وتانعا شەكسىز سۇيىسپەنشىلىكتەن تۋىندايتىنى ءسوزسىز. شىن وتانسۇيگىشتىك دەگەنىمىز – جالاڭ ۇران تاستاۋ ەمەس، ەلىڭە، حالقىڭا قىزمەت ەتۋ.
قاسىم-جومارت توقايەۆ.
2001 جىلدىڭ باستى وقيعالارى
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنە – 10 جىل!
- سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلۋىنىڭ 10 جىلدىعى.
- ريم پاپاسى يوانن پاۆەل ءىى-نىڭ قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارى.
ءالعىسوز ورنىنا: تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ونىنشى جىلى قازاق ەلى ءۇشىن سىرتقى ساياساتتا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستىڭ كەڭ ءورىس العان كەزەڭى بولدى. سونداي-اق دەربەس دامۋدىڭ ون جىلىندا تالاي كەدەرگىلەردى قاجىرلى ەرىك-جىگەرمەن جەڭە بىلگەن ەل بيلىگى وسى جىلى اقش-تا جاسالعان تەراكتىلەردىڭ سالدارىنان ۋشىعىپ كەتكەن حالىقارالىق جاعدايدى ەسكەرىپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە دە باسا نازار اۋداردى. ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن وسى جىلدىڭ ەنشىسىندەگى ءقايسىبىر كەزدەسۋلەر مەن القالى جيىنداردى زەردەلەر بولساق، ۇلتتىق ەكونوميكانى ودان ءارى دامىتۋ مەن نىعايتۋ،مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى كۇن تارتىبىنەن جىل بويى تۇسكەن ەمەس. جۇمىسسىزدىقپەن كۇرەس، ينفلياسيانى اۋىزدىقتاۋ، قىلمىس پەن كوررۋپپسياعا جول بەرمەۋ،مۇگەدەكتەردى، بالالار مەن جاستاردى، الەۋمەتتىك تۇرمىسى ناشار وتباسىلاردى قامقورلىققا الۋ،ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىن بارىنشا جاقسارتۋ باعىتتارىنا ەرەكشە باسىمدىق بەرىلدى.
5 قاڭتار
مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازيا ەكونوميكالىق قوعامداستىعى مەملەكەتارالىق كەڭەسىنىڭ القالى باسقوسۋىنا قاتىستى. الماتىدا وتكەن ءبىرىنشى سامميتتە ەۋرازيالىق كەڭىستىكتى قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى ەلباسى ۇسىنعان جوبا قولداۋ تاپتى.
20-22 اقپان
بۇل كۇندەرى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جۇمىس ساپارىمەن مالايزيا فەدەراسياسىندا بولدى. كۋالا–لۋمپۋردە مالايزيا پرەمەر-مينيسترى م.موحامادپەن وتكەن ەكىجاقتى كەزدەسۋلەردە ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرى تالقىلاندى.
1 ناۋرىز
مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەت مۇشەلەرىمەن كەڭەس وتكىزدى. 2001 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ ەلىمىزدە قوسىمشا قۇن سالىعى مەن الەۋمەتتىك سالىق ستاۆكالارىنىڭ تومەندەيتىنى جاريا ەتىلدى. جەكە تۇلعالاردان الىناتىن سالىق تابىس مولشەرىنە ەكشەلىپ ەسەپتەلەتىن بولدى.
19 ناۋرىز
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن «استانانىڭ گۇلدەنۋى – قازاقستاننىڭ كوركەيۋى» اتتى ەلىمىزدىڭ باس قالاسىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعىنان دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بەكىتىلدى.
30 ناۋرىز
پرەزيدەنت ۇسىنىسىمەن «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياتتارىنىڭ قاۋىمداستىعى قۇرىلدى.
2-4 ءساۋىر
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ نورۆەگيا كورولدىگىندە رەسمي ساپارمەن بولدى. وسى ەلدىڭ پرەمەر-مينيسترى يەنس ستولپەنبەرگپەن كەزدەسۋدە جاڭا تەحنولوگيا، كەمە قۇرىلىسى،مۇناي مەن گازدى تاسىمالداۋ مەن ءترانزيتتى دامىتۋ سالالارى اياسىندا كەلەلى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى.
26 ءساۋىر
ىستامبۇل قالاسىندا تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ VII ءسامميتى ءوتتى. القالى جيىنعا قاتىسقان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ازياداعى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق حارتياسىن ازىرلەۋدى ۇسىندى.
6 مامىر
قازاق عارىشكەرى تالعات مۇسابايەۆ، ەكيپاج مۇشەلەرى – بورت-ينجەنەر يۋريي باتۋرين، تۇڭعىش عارىشكەر-تۋريست دەننيس تيتو بار «سويۋز – تم-32» كورابلى جەرگە ورالعان كۇن. عارىشكەرلەر وسى كۇنى استانادا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدى.
9 مامىر
نۇر-سۇلتان قالاسىندا «وتان قورعاۋشىلار» مەموريالدىق كەشەنى اشىلدى.
11 مامىر
ەلوردادا قاھارمان قولباسشى، قازاقتىڭ سوڭعى حانى – كەنەسارى قاسىم ۇلىنىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى اشىلدى. مۇسىنشىلەرى – نۇرلان دالباي مەن بەلگىلى ساۋلەتشى شوتا ءۋاليحانوۆ. ەسكەرتكىشتىڭ جالپى بيىكتىگى – 11 مەتر (قولادان قۇيىلعان بەينەنىڭ بيىكتىگى – 6 مەتر، گرانيت تۇعىردىڭ بيىكتىگى – 5 مەتر).
18 مامىر
ەلورداداعى ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باس عيماراتىنا كوك تۇركىلەر كوسەمى كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىنىڭ عىلىمي كوشىرمەسى قويىلدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان «بايىرعى تۇركى وركەنيەتى: جازبا ەسكەرتكىشتەر» تاقىرىبى بويىنشا حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
1 ماۋسىم
بەلارۋس استاناسى – مينسك قالاسىندا ەۋرازەق مەملەكەتتەرى كوشباسشىلارى كەڭەسىنىڭ باسقوسۋى ءوتتى. ءتوراعا بولىپ نۇرسۇلتان نازاربايەۆ سايلاندى.
9 ماۋسىم
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن ەلوردادا «اتامەكەن» قازاقستان كارتاسى» ەتنوگرافيالىق-مەموريالدىق كەشەنى» اشىلدى. اسپان استىنداعى مۇراجاي قازاقستاننىڭ كىشىرەيتىلگەن كارتاسى ىسپەتتەس. مۇنداي كەشەندەر دۇنيە ءجۇزىنىڭ 17 ەلىندە عانا بار. ۇلىبريتانيا، يسپانيا، گەرمانيا، بەلگيا، اۆستريا، شۆەيساريا سياقتى ءبىرقاتار الەم ەلدەرىندەگى وسىگنداي مۇراجايلىق قۇرىلىمدار ۇلگىسىمەن جاسالعان قازاقستاندىق «اتامەكەندە» 14 وبلىس، 2 قالا – نۇر-سۇلتان مەن الماتى قالالارىنىڭ ماكەتتەرى قويىلعان.
15 ماۋسىم
جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شانحاي قالاسىندا «شانحاي بەستىگىنە» مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ كەزەكتى ءسامميتى ءوتتى. تاريحقا جۇگىنسەك، «شەكارا ايماعىنداعى اسكەري سالاداعى سەنىم شارالارىن نىعايتۋ تۋرالى كەلىسىم» (شانحاي ق.، قحر، 1996 جىل) جانە «شەكارا ايماعىنداعى اسكەري كۇشتەردى ءوزارا قىسقارتۋ تۋرالى كەلىسىم» (ماسكەۋ ق.، رف، 1997 جىل) نەگىزىندە «شانحاي بەستىگى» دەگەن تەرمين پايدا بولعان ەدى. 2001 جىلى بەستىكتىڭ ساپىنا التىنشى مۇشە بولىپ وزبەكستان قوسىلعاننان كەيىن ۇيىمنىڭ اتاۋى شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى دەپ وزگەرتىلدى. وزبەكستاندى «شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا» قابىلداۋ تۋرالى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويىلدى. سامميتتە ۇيىمنىڭ اتىن «شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى» دەپ وزگەرتۋ جونىندە ۇسىنىس قابىلدانىپ، شىۇ ۇكىمەتارالىق حالىقارالىق ۇيىم رەتىندە قالىپتاستى. ۇيىم بارشا ەۋرازيالىق ايماقتا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدى كوزدەيتىن ەۋرازيا مەملەكەتتەرىنىڭ كوپتاراپتى قاۋىمداستىعى.
قازىرگى ۋاقىتتا ۇيىمعا سەگىز مۇشە-مەملەكەت بار: ءۇندىستان رەسپۋبليكاسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى، جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى، قىرعىز رەسپۋبليكاسى، پاكىستان يسلام رەسپۋبليكاسى، رەسەي فەدەراسياسى، تاجىكستان رەسپۋبليكاسى جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى؛ ءتورت مەملەكەت شىۇ جانىنداعى بايقاۋشى مارتەبەسىنە يە مەملەكەتتەر، ولار – اۋعانستان يسلام رەسپۋبليكاسى، بەلارۋس رەسپۋبليكاسى، يران يسلام رەسپۋبليكاسى، موڭعوليا رەسپۋبليكاسى؛ التاۋى – شىۇ سۇحبات بويىنشا ارىپتەس مارتەبەسىنە يە مەملەكەتتەر، ولار – ازەربايجان رەسپۋبليكاسى، ارمەنيا رەسپۋبليكاسى، كامبودجا كورولدىگى، نەپال فەدەراتيۆتى دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى، تۇركيا رەسپۋبليكاسى، شري-لانكا دەموكراتيالىق سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى.
بۇگىندە شىۇ (بايقاۋشى جانە سۇحبات بويىنشا ارىپتەس مارتەبەسىنە يە مەملەكەتتەرمەن بىرگە) 3 ميللياردتان استام تۇرعىندى نەمەسە دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ 50 پايىزعا جۋىعىن قۇرايدى. ۇيىمعا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ەكى تۇراقتى مۇشەسى جانە يادرولىق قارۋعا يە ەكى مەملەكەت – جۇڭگو مەن رەسەي، الەمدە حالقى كوپ ەكى ەل – جۇڭگو مەن ءۇندىستان، سونىمەن قاتار بريكس-كە مۇشە بەس ەلدىڭ ۇشەۋى – رەسەي، ءۇندىستان، جۇڭگو جانە الەمدە قۋات كوزىن مول تۇتىناتىن ەكى ەل – ءۇندىستان مەن جۇڭگو كىرەدى.
شىۇ-عا ءتان ەرەكشەلىك – ۇيىم مارتەبەسى بويىنشا ناتو سياقتى اسكەري بلوكقا جاتپايتىن، اسەان سىندى قاۋىپسىزدىك بويىنشا تۇراقتى اشىق كەڭەس ەمەس ارالىق ۇستانىمى بار ۇجىم. شىۇ بىرىكپەۋ، بەيبىتشىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە ءۇشىنشى تاراپتارعا باعىتتالماعان ساياساتتى قاراستىراتىن «قاۋىپسىزدىكتىڭ جاڭا تۇجىرىمداماسىن» قولدايدى.
26 ماۋسىم
نۇر-سۇلتاندا «SOS قازاقستان بالالار قالاشىعى» اشىلدى.
29 ماۋسىم
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «استانا – جاڭا قالا» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن قۇرۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.
27 تامىز
پرەزيدەنت جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىنا وراي «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 10 جىل» مەرەكەلىك مەدالى تاعايىندالدى. مەدالدىڭ سىرتقى بەتىنىڭ جوعارعى جاعىنا - «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە 10 جىل» جازۋى، ال تومەنگى بولىگىندە «10 لەت نەزاۆيسيموستي رەسپۋبليكي كازاحستان» دەگەن جازۋ بار.
29 تامىز
الماتىدا سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ جابىلعانىنا 10 جىل تولۋىنا بايلانىستى «ءححى عاسىر يادرولىق قارۋدان تازارعان دۇنيەنى قالايدى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنسيا باستالدى. يادرولىق قارۋسىزدانۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان كونفەرەنسيادا ەلباسى: «ءبىزدىڭ كونفەرەنسيامىز ىزگىلىكتى ماقساتتى – ءححى عاسىردى ادامزاتتىڭ يادرولىق قاتەردەن قۇتىلاتىن عاسىرىنا اينالدىرۋ ماقساتىن كوزدەيدى. ءبىزدىڭ داۋىسىمىز بۇكىل الەمگە ەستىلۋى ءتيىس، ەستىلەدى دە!» دەدى.
7 قىركۇيەك
اقتاۋ قالاسىندا قازاقستان جاستارىنىڭ 1ء-شى كونگرەسى ءوتتى.
22-25 قىركۇيەك
مەملەكەت باسشىسى قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەن ريم پاپاسى يوانن پاۆەل ىى-مەن كەزدەستى. ۇلى قازاق ەلىنە العاش رەت كەلگەن ۆاتيكان مەملەكەتىنىڭ باسشىسى ىستىق ىقىلاسپەن قارسى العان قاۋىمعا العىس ايتىپ، قازاق توپىراعىن ءسۇيدى. شاپاعاتتى اكەي ساپار بارىسىندا «وتان-انا» ەسكەرتكىشىنىڭ الدىندا 20 مىڭعا جۋىق ادامعا ۋاعىز ايتتى. قازاقستان مەن ورتالىق ازيا كاتوليكتەرى ءۇشىن قاسيەتتى مەسسا وتكىزدى. «ساعان قۇدايدىڭ راقىمى جاۋسىن، سەن كەلشەكتە قارىشتاپ داميتىن ەل بولاسىڭ، قازاقستان!» دەپ، اق تىلەگىن ءبىلدىردى.
17 قازان
ەلوردادا «قازاقستان جانە نازاربايەۆ: وزگەرىستەر قيسىنى» كىتابىنىڭ تانىستىرۋ ءراسىمى بولىپ ءوتتى.
29 قاراشا
رەسەي استاناسى – ماسكەۋ قالاسىندا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن كەزدەستى. تاراپتار رەسەيدىڭ بايقوڭىر عارىش ايلاعىن جالداۋ اقىسىن تولەۋ جونىندەگى كەلىسىمگە قول قويدى.
8 جەلتوقسان
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن اقش پرەزيدەنتى دج.بۋش ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ تۋرالى مالىمدەمەگە قول قويدى.
17-22 جەلتوقسان
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ يسپانيا كورولدىگىنە، سودان سوڭ اقش-قا، ودان كەيىن سوڭعى كۇنى ۇلىبريتانيا بىرىككەن كورولدىگى مەن سولتۇستىك يرلاندياعا جۇمىس ساپارىمەن بارىپ قايتتى.
16 جەلتوقسان
ەلوردادا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى جينالىس بولىپ ءوتتى. جيىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءسوز سويلەدى.
30 جەلتوقسان
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن قازاقستان حالقىنىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قولداۋ جانە سالاماتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا «2002 جىل – دەنساۋلىق ساقتاۋ جىلى» بولىپ جاريالاندى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 50 حالىقارالىق باستامالارىنان:
- 2001 جىلى «تۇركى باستاماسى». ق ر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ ىستامبۇلدا وتكەن تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر سامميتىندە سويلەگەن سوزىندە «ازياداعى بەيبىتشىلىك جانە تۇراقتىلىق حارتياسىن» ازىرلەۋ، ەكسترەميزم جانە تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل جاساۋدىڭ ترانسۇلتتىق پاكتىسىن جاساسۋ جانە تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ «اقساقالدار القاسىن» قۇرۋ ۇسىنىلدى.
- وسى جىلى 15 ماۋسىمدا شانحاي بەستىگى مەحانيزمى نەگىزىندە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىن قۇرۋ تۋرالى دەكلاراسيا.
ستاتيستيكا:
2001 جىلى پرەزيدەنت رەسپۋبليكا وڭىرلەرىنە 17 رەت، شەت ەلدەرگە 19 رەت رەسمي ساپارعا شىقتى. ءبىر جىل ىشىندە بارلىعى 143 زاڭ قابىلدانىپ، 192 جارلىققا قول قويىلدى.
جىل ءتۇيىنى: 2001 جىل قازاق ەلى ءۇشىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ تۇراقتانعان جىلى بولدى. ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ 10 جىلدىق مەرەيتويىن ەلىمىز ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋشىلىك تراەكتورياسىمەن قارسى الدى. بۇل رەتتە وسى جىل بەدەرىندە عانا جيىرماعا جۋىق جاڭا نىسان: باتىس قازاقستان وبلىسىندا «قاراشىعاناق گاز وڭدەۋ كەشەنى – اقساي» جانە پاۆلودار وبلىسىندا «اقسۋ-دەگەلەڭ» تەمىر جولدارى، سولتۇستىك قازاقستاندا «نان» كومباين قۇراستىرۋ سەحى، جامبىل وبلىسىندا «قازفوسفات» فوسفور زاۋىتى،تەمىرتاۋدا «ىستىق سينك جانە ايۋمينيي سەحى، اقتاۋدا پاروم تەرمينالى جانە ت.ب اشىلعانىن ايتا كەتكەن ءجون. ال، قازاقستان مەن رەسەي قارىم-قاتىناستارىندا تاۋار اينالىمى 1 ملرد.دوللارعا جەتتى. مۇنىڭ ءوزى الداعى جىلدارعا ەكونوميكالىق ءوسىم ديناميكاسىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتكەن فاكتورلار ەكەنىن اتاپ ءوتتى ساراپشىلار.