İshki ister organdarynyń polısıa qyzmetindegi halyqqa eń jaqyn býyny – ýchaskelik ınspektorlar. Bul ınstıtýt ishki ister júıesindegi eń kóne ári kópfýnksıaly qyzmet túri. Ákimshilik quqyqbuzýshylyqtan bastap, asa aýyr qylmysqa deıin anyqtap, profılaktıkalyq is-sharalar júrgizetin tártip saqshysy jumysynyń basty kórsetkishi – turǵyndardyń senimi.
Júıelilik pen tártip
Almaty qalasynda 600 ýchaskelik ınspektor jumys isteıdi. 102 polısıalyq tirek, 21 modýldik beket bar. Inspektordyń negizgi jumysy halyqpen tyǵyz baılanysty. Ákimshilik ýchaskege kelgen turǵyndardyń máselesin sheship, profılaktıkalyq esepte turǵan azamattardy kúni-túni tekserý – ınspektor jumysynyń az ǵana bóligi. Quqyq buzýǵa beıim adamdarmen jeke aldyn alý jumysyn júrgizý taǵy bar.
Almaty qalasy Alataý aýdany polısıa bóliminiń jaýapty ýchaskelik ınspektory Nurjan Ádiluly 2020 jyldan beri tártip saqshysy qyzmetin atqarady. Onyń mindeti – ózine senip tapsyrylǵan «Saıaly» yqshamaýdanynda quqyqtyq tártip pen azamattardyń qaýipsizdigin qorǵaý. Búginde ýchaskelik polısıa ınspektorlary Memleket basshysy belgilep bergen polısıanyń ulttyq servıstik modeliniń negizgi tulǵasyna aınala aldy ma? Inspektordyń qyzmetimen tanysý úshin 9-polısıa bólimine baryp, senip tapsyrylǵan aýmaqty aralap shyqtyq.
«2018 jyldan beri osy saladamyn. Halyqpen tyǵyz jumys isteýde ózimdi synap kórý úshin Alataý aýdany polısıa bólimine aýysyp keldim. Qyzmetim ózime unaıdy. Úsh jyldyq tájirıbemde turǵyndardyń kóbimen tanysyp úlgerdim. Qazir kóbi ýchaskelik ınspektoryn jaqsy tanıdy. Kómek kerek bolǵanda ýaqytqa qaramaı, qyzmet kórsetýge tyrysamyz», – deıdi ınspektor.
Kez kelgen quqyqtyq qyzmetkerdiń jumysy ońaı emes. Qaýyrt qyzmet saǵat 08.00-de bastalady. Biraq 24 saǵat boıy saqadaı saı bolyp, qala tynyshtyǵyn kúzetedi. Ákimshilik nemese basqa da quqyqbuzýshylyqqa qatysty habarlama tússe, birden «atqa qonady». Kerekti hattamalardy toltyryp, ekinshi ret qaıtalanbaýy úshin profılaktıkalyq is-sharalar qoldanady. Alataý aýdanynda 16 ýchaskelik ınspektor polısıa bólimi, al Alataý aýdanynyń polısıa bóliminiń basqarmasynda 11 ýchaskelik ınspektor polısıa bólimi bar. 9-polısıalyq bólimshesinde Nurjan Ádilulymen birge taǵy 4 ınspektor qyzmet atqarady. Bireýi – modýldik bekette otyrady.
«Kóbine otbasylyq janjaldarǵa qatysty shaqyrtý bolady. Ýchaskelik ınspektor polısıa bóliminiń qyzmetin aıǵaqtaıtyn №95 buıryq bar. Soǵan sáıkes halyqpen tyǵyz qarym-qatynasta bolý kerek. Januıadaǵy urys nemese keıbiri kórshilerimen, aǵaıyn-týystarymen janjaldasyp qalady. Jeke tulǵalarmen, basqa da adamdarmen urys-keris, janjal, tóbeles kezinde taraptardy ymyraǵa keltirý – ýchaskelik ınspektor polısıa bóliminiń tikeleı qyzmeti. Solarmen jumys isteý jáne ózine qarasty aýmaqta profılaktıka ótkizip, qylmystyń aldyn alý – kúndelikti jumys. Urys-janjaldan týyndaǵan máseleni sotqa jetkizbeýge kúsh salamyz».
Nurjan Ádilulynyń baqylaýynda 155 úı, 2 mektep, 2 balabaqsha, 28 myńnan asa turǵyn bar. Ol óziniń baqylaýyndaǵy aýmaqty kún saıyn aralap, turǵyndarmen kezdesedi. Ákimshilik quqyqbuzýshylyq, tipti qylmys belgileri bar fakti men oqıǵa týraly ótinishterdi qaraıdy.
«Biraq turǵyndar sany únemi ózgerip turady. «Saıaly», «№13» pen «Kókqaınar» yqshamaýdanynda jer úıler óte kóp. Ózderińiz bilesizder, jer úıdi jalǵa alý arzan bolǵandyqtan, kóbi páterdi osy jaqtan jaldaıdy. Deni – otbasyly azamattar. Turǵyndar sany kóbeıedi nemese basqa jaqqa kóship ketedi. Turǵyn úılerge reıd júrgizgen kezde kólikpen emes, jaıaý júrgen yńǵaıly. Alataý aýdanynda 1 servıstik modýldik polısıa beketi bar. Bizdiń polısıalyq tirekke jaqyn jerde ornalasqan. Beketke jaqyn mańdaǵy páterlerdegi turǵyndar sol jerge baryp, shaǵymdanady. Bizge jergilikti shaqyrtý retinde keledi. Asyǵys bolmasa, sol jerge aryz-shaǵymdaryn túsiredi. Jekege qońyraý soǵady nemese 102 – polısıany jedel shaqyrý nómirine habarlasady. Shaqyrtýlardy solaı qabyldaımyz».
Ýaqytpen sanaspaıtyn qyzmet
9-polısıalyq tirekte ınspektorlar kún saıyn saǵat 18.00-21.00 aralyǵynda turǵyndardy qabyldaıdy. Al reıdtik qyzmetke túngi ýaqytta shyǵady. Sebebi, quqyqbuzýshylyqtardyń kóbi túnde bolady. Jalpy sany 15 marshrýt beriledi. Sol 15 baǵytta túnimen qyzmet atqarady. Tártip saqshylary juma, senbi, jeksenbi kúnderi reıdke shyǵady. Basty mindet – qoǵamdyq tártipti qamtý, zańǵa baǵynbaǵandarǵa shara qoldaný.
Qalanyń eń shýly aýdanynda otbasylyq janjaldar jıi bolyp turady. Óz ýchaskelik aımaǵyn aralap júretin ınspektor túrli jaǵdaıǵa tap bolady. Qoǵamdaǵy neshe túrli adamdarǵa kezdesedi. Arasynda ózi de balaǵat sóz estip, densaýlyǵy men ómirine qaýip tónýi múmkin.
Bıyl 1–30 qarasha aralaǵynda «Sizdiń ýchaskelik polıseı!» atty respýblıkalyq naýqan men 20–30 qarasha aralyǵynda «Quqyqtyq tártip» profılaktıkalyq is-sharasy ótti. Bul eki naýqannyń bir ýaqytta ótýiniń ózindik máni bar. Halyqtyń quqyq qorǵaý organdaryna degen senimin arttyryp, qylmystyń aldyn alýda atqarylǵan jumysty oqyrmanǵa qatar usyný úshin arnaıy reportajdy osy kezge uıymdastyrdyq.
«Quqyqtyq tártip» profılaktıkalyq is-sharasynyń qala boıynsha qorytyndysyn ótken nómirde jazǵanbyz. Al Alataý aýdanyna qatysty sandardy ınspektor Nurjan Ádiluly baıandady.
«Qoǵamdyq tártipti saqtaý, qylmyspen kúresý – asa mańyzdy mindet. El amandyǵy men azamattardyń qaýipsizdigi osy mindetterge tikeleı baılanysty. Siz aıtqan 1 aıda ótken jumystardy tek naýqan kezinde atqarmaımyz. Halyqta ondaı túsinik qalyptaspaýy kerek dep oılaımyn.
Alataý aýdanynda 101 baǵyt boldy. Onyń ishinde, 85 marshrýt avtomobıldik, 75 marshrýt jaıaý júrginshilerge qatysty boldy. 10 kún ishinde aýdan boıynsha 94 qylmys anyqtaldy. Onyń 40-y ashylyp, qazirgi tańda jumys júrip jatyr. Jalpy qylmys bolǵan jaǵdaıda bólim bastyqtaryna baıandap, jelgilikti polısıa bólimine ótkizemiz. Ýchaskelik ınspektor polısıa bólimi qyzmeti kóbine ákimshilik quqyqbuzýshylyqpen aınalysady. Ákimshilik quqyqbuzýshylyq anyqtalǵan jaǵdaıda ózimizdiń mamandandyrylǵan aýdandyq sotqa joldanady.
Ýchaskelik polısıa qyzmetkeriniń aıtýynsha, ol qyzmetinde júıelilik pen tártipti basty qaǵıda dep sanaıdy.
«Jumysta qıyn eshteńe joq. Bastysy – jospardy ýaqytyly oryndaý jáne zańbuzýshylyqtardyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan pármendi sheshimder qabyldaý. Meniń baqylaýymdaǵy aýdanda qylmystyń ınternet alaıaqtyq túri jıi kezdesedi. Bir jyl ishinde 20-ǵa jýyq alaıaqtyq tirkeldi. Onyń 15-i ákimshilik polısıa bólimine jetkizilip, qylmystyq is qozǵaldy. Ekinshisi – ákimshilik quqyqbuzýshylyqqa qatysty ister. Alataý aýdanynda temeki buıymdaryn qoldanýǵa qatysty kóp jaǵdaı týyndaıdy. Ózińiz bilesiz, qazir qalany kórkeıtý boıynsha birneshe is-shara júrip jatyr.20–30 qarasha aralyǵynda Ákimshilik kodekstiń 441-baby boıynsha 36 ákimshilik quqyqbuzýshylyq anyqtalyp, hattama toltyryldy. 434-baby qoǵamdyq ortany lastaý boıynsha 8 adam ákimshilik jazaǵa tartyldy. Túngi tynyshtyqty buzǵany úshin 72, alkogóldik ishimdik ishý boıynsha 166 adam ákimshilik quqyqbuzýshylyqqa tartyldy».
Reıd halyqqa jaqyndata túsedi
Alataý aýdany boıynsha esepte turǵan, shartty túrde bosaǵan 70-ke jýyq adam bar. 9-ýchaskelik polısıa ınspektorlyǵynda 3 profılaktıkalyq esepte turǵan turǵyn bar. Esepte turǵandardy tekserý de ýchaskelik ınspektordyń mindetine kiredi. Profılaktıkalyq esepte turǵan turǵyndardyń biriniń turǵylyqty jeri boıynsha tekserildi. Tizimdegiler úıinde-úıinde emestigin tekserý úshin ınspektorlar Nurjan Ádiluly men Shyńǵys Jaqanbaevpen birge V. esimdi azamattyń úıine bardyq. Esirtki qoldanyp, satqany úshin sottalǵan. Merzimi aıaqtalǵannan keıin turǵylyqty mekenjaıy boıynsha esepke alynǵan. Olarǵa keshki saǵat 22.00-den keıin syrtqa shyǵýǵa tyıym salynady. Inspektor teksergen kezde alkogóldik ishimdikti tutynbaǵan bolýy kerek.
«Túnde de, apta saıyn kúndizgi ýaqytta da tekseremiz. Esepte turǵan 3 azamattyń bireýi dene jaraqatyn keltirý, ekinshisi alaıaqtyq, úshinshisi esirtki qylmysy boıynsha esepte tur. Jalpy esirtkige qatysty barlyq is-áreket aýyr qylmystar sanatyna jatady. Osy kisini jıi tekserip turamyz. Sebebi, neshe túrli jaǵdaı bolýy múmkin. Úıine jıi baryp, jaǵdaıyn surap ketemiz».
P.S
Elimizde bolatyn qylmystardyń 60 paıyzyn ýchaskelik ınspektorlar ashady.
Nurjan Ádiluly qyzmet etetin ákimshilik ýchaskege qarasty barlyq aýmaqta onyń sýreti men derekteri, sondaı-aq, qajet bolǵan jaǵdaıda turǵyndar júgine alatyn telefon nómiri bar taqtaıshalar ornalastyrylǵan. Sebebi, azamattardyń ınspektorǵa degen kózqarasy, oǵan degen senimi – qyzmetiniń mańyzdy kórsetkishi. Osyndaı saqshylar barda turǵyndar qaýipsizdigi árqashan nazarda ekenin túsindik.