Óskemen, Rıdder jáne Zyrán qalalary aýanyń lastanýy boıynsha aldyńǵy qatarda tur
Búgin QR Prezıdenttigine kandıdat Saltanat Tursynbekova elimizdiń shyǵysynda boldy. Ol Óskemen qalasynda eki kezdesý ótkizdi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Ekologıa
Alǵashqy kezdesý jergilikti ekologtar men osy salada júrgen belsendilermen ótti.
Tursynbekovanyń aıtýynsha, Shyǵys Qazaqstan oblysynda ornalasqan Óskemen, Rıdder jáne Zyrán qalalary aýanyń lastanýy boıynsha aldyńǵy qatarda tur.
Atmosferalyq aýany lastaýdyń negizgi kózi 370-ten astam kásiporynnan shyǵatyn qaldyqtar bolyp tabylady.
Ol, sonymen qatar ekologtar Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ózenderin joǵary jáne ortasha lastaný deńgeıi bar sý aǵyndary qataryna jatqyzatynyn atap ótti. Sýdyń sapasynyń buzylýyna aýyr metaldar qatty áser etedi.
Sheneýnikter mundaı problemalardyń bar ekenin moıyndaıdy, biraq jaǵdaıdy joıýǵa qarajat jetkiliksiz ekenin aıtady.
Ol óńirdegi taǵy bir mańyzdy máselege toqtaldy.
«Elimizdiń shyǵysy – Semeı ıadrolyq synaq polıgony tragedıasynyń máńgilik murageri, onyń zardaptary áli kúnge deıin halqymyzdy alańdatyp keledi. Ártúrli málimetter boıynsha, Qazaqstanda 1,5 mıllıonnan astam adam synaqtardan zardap shekken, 300 myń sharshy shaqyrym jer lastanǵan. Bul - orasan zor kórsetkish. Jergilikti turǵyndar men týrıser keıde osy aýmaqta ornalasqan kólderde shomylady, Atom kóliniń balyǵyn tutynady», - dep atap ótti kandıdat.
Balalar arasyndaǵy býllıng
Keıin Saltanat Tursynbekova quqyq qorǵaýshylarmen kezdesip, olarmen mekteptegi býllıng taqyrybyn talqylady.
«Biz agressıvti qoǵamda ómir súrýge úırenip qaldyq, onda árkim ózin qorǵaıdy, birin-biri qorlaıdy, dene jaraqattaryn alady. Biraq zaman ózgerip jatyr. Qazirgi qoǵam ınklúzıvke jáne toleranttylyqqa baǵyt alyp keledi. Al balalardy biz tózimdilik pen kez kelgen nárseniń aq-qarasyn ajyratýǵa tárbıeleýimiz kerek. Eger bala óz qurdastarynan qandaı da bir túrde erekshelense, ony qoldaý mańyzdy.
Sondyqtan erekshe balalardy ujymǵa tarta otyryp, qabyldaý qundylyqtaryn sińirý qajet. Al agresıany balalar arasynda da aıyptaıtyn nárse retinde qabyldaý kerek. Biraq, eń aldymen munymen úlkender jumys isteýi kerek», - dedi ol.
Baıandamashy halyqaralyq uıymdardyń derekterin keltirdi. IýNESKO esebine sáıkes, «Sandardyń artynda ne jatyr? Mekteptegi zorlyq-zombylyq pen qorqytýdy joıý» taqyryby boıynsha dúnıe júzinde árbir úshinshi oqýshy qandaı da bir býllıngtiń túrin bastan keshiredi. Qorqytý onyń qurbandaryna ǵana emes, agresorlar men kýágerlerge de áser etedi.
Qazaqstandaǵy IýNFPA 2020 jyly shyǵarǵan broshúra eldegi balalardyń 63 paıyzy zorlyq-zombylyq pen kemsitýshiliktiń kýási bolǵanyn, 44 paıyzy qurban bolǵanyn, 24 paıyzy mektepte basqa balalarǵa qatysty zorlyq-zombylyq pen kemsitýshilik áreketterin jasaǵanyn habarlaıdy.
Buzaqylyqtyń qurbandary - synypqa jańadan kelgender, al basqalardan erekshelenetinder qatarynda syrtqy túri, oqý úlgerimi, ata-anasynyń áleýmettik jaǵdaıy boıynsha qysymǵa ushyraıtyndar. Sonymen qatar, tolyq emes otbasylardan shyqqan, týa bitken fızıkalyq nemese psıhıkalyq damýynda kemistigi bar balalar býllıngke jıi kezigip jatady.
«Sondaı-aq muǵalimder de oqýshylarǵa qysym jasaıtyn toptyń qatarynan jıi kórinip qalady. Balalar muǵalimderdiń áreketinen nemquraılylyqty sezinip, ony ózine jasalǵan qysym dep qabyldaıdy», – deıdi Tursynbekova.