Bıyl Qazaqstan men túrki álemi arasyndaǵy baılanystyń, yntymaqtastyqtyń jańa deńgeıge kóterilgen jyly boldy. Mundaı pikirdi Senat depýtaty Darhan Qydyráli bildirdi, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz
«Qazaqstan túrki álemindegi kóptegen uıymnyń qurylýyna bastamashy bolǵany belgili. Sondyqtan da Qazaq eli túrki áleminiń qara shańyraǵy retinde baǵalanady. Osy turǵydan alǵanda, 2023 jyl Qazaqstan men túrki álemi arasyndaǵy baılanystyń, yntymaqtastyqtyń jańa deńgeıge kóterilgen jyly boldy desek, artyq aıtqandyq emes. Birinshiden, túrki memleketterimen ekijaqty yntymaqtastyq artty. Qazaqstanǵa baýyrlas elderdiń, onyń ishinde Ázerbaıjan, Túrkıa, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Majarstan prezıdentteri keldi. Birqatar qundy qujattarǵa qol qoıyldy, uly tulǵalardyń mereıtoılaryn birlesip atap óttik», — dedi Darhan Qydyráli.
Sonymen qatar senator Qazaqstannyń bastamasymen qurylǵan Ortalyq Azıa memleketteriniń konsýltatıvtik keńesi jańa deńgeıge kóterilgenine aıryqsha nazar aýdartyp ótti.
«Geosaıası ahýal turaqsyz kezeńde Ortalyq Azıanyń mańyzy arta túskeni jasyryn emes. Bul rette elimizdiń bastamasymen qurylǵan 5+1 formaty álemde yqpaldy qurylymǵa aınalyp keledi. Máselen, Japonıanyń, Qytaıdyń, Reseıdiń, Fransıanyń, Germanıanyń, AQSH-tyń basshylary 5+1 formatynda Ortalyq Azıa elderi basshylarymen kezdesti. Munyń ózi osy 5+1 formatynyń óte tıimdi ekenin kórsetti. Qazirgi ýaqytta Ortalyq Azıanyń 5 memleketine Ázerbaıjan qosyldy. Óıtkeni, Ortalyq Azıa memleketteriniń tranzıttik áleýetin arttyrýda Ázerbaıjan arqyly Eýropaǵa jol ashatyn Transkaspıı dáliziniń mańyzy zor. Sondyqtan joǵaryda atalǵan memleketterdiń basshylary Ortalyq Azıa elderiniń turaqtylyǵyna, tranzıttik áleýetin arttyrýǵa aıryqsha yqylas tanytyp otyr», — dedi ol.
Darhan Qýandyquly Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń konsýltatıvtik keńesi aıasynda óńirdegi yntymaqtastyq jańa deńgeıge kóterilip, eń bastysy — Túrki memleketteri uıymy aıasyndaǵy yqpaldastyq artty dep sanaıdy.
«Bıyl Astanada Túrki memleketteri uıymynyń mereıtoılyq 10-sammıti uıymdastyryldy. Qazaqstannyń tóraǵalyǵymen ótken halyqaralyq is-shara barysynda Prezıdentimiz salt-dástúr (Traditions), birizdendirý (Unification), reformalar (Reforms), ǵylym (Knowledge), senim (Trust), ınvestısıa (Investments), medıasıa (Mediation) jáne energıa (Energy) atty segiz máselege basymdyq beretin „Túrki dáýiri“, ıaǵnı „TURKTIME“ bastalǵanyn atap ótti. Dál osy jáıt Qazaqstannyń Túrki memleketteri uıymy samıtine qandaı daıyndyqpen kelgenin kórsetedi. Shyn máninde, osy samıt arqyly túrki dáýiri bastaldy dep aıtýǵa bolady. Al ondaǵy basym baǵyttar Qazaqstannyń tóraǵalyǵymen júzege asyryla bastady. Máselen, kelesi jyly Astanada túrki áleminiń kóshpendiler oıyny ótedi. Sol sıaqty túrki álemi jastary arasyndaǵy yqpaldastyq artty. Máselen, Senat tóraǵasy Máýlen Saǵathanulynyń bastamasymen taıaýda Qyrǵyzstanǵa barǵan saparynda qyrǵyz-qazaq jastarynyń forýmy ótti. Ártúrli platformalarda da jastarymyz aralasa bastady. Túrki áleminde volonterlerdiń yqpaldastyǵy artty. Ýnıversıtetterimizdiń arasyndaǵy yntymaqtastyq jańa deńgeıge kóterilip keledi», — dedi senator.
Osy oraıda ol Qazaqstannyń 2 azamaty, atap aıtqanda Baǵdat Ámireev Túrki ınvestısıalyq qoryna, al Aqtoty Raıymqulova Bakýde ornalasqan Túrki mádenıeti jáne mırasy qoryna basshylyqqa barǵanyn da atap ótti.
«Túrki yntymaqtastyq uıymynan bólek, TÚRKSOI halyqaralyq uıymy da Qazaqstannyń bastamasymen birqatar is-shara ótkizip jatyr. Máselen, kúni keshe ǵana Tashkent tórinde TÚRKSOI-dyń bastamasymen Túrki dúnıesi kınematografısteriniń odaǵy quryldy. Odaq túrki áleminiń kıno ónerin jańǵyrtý, birlesken kınojobalar jasaý, jańa fılmderdi birlesip túsirý, úzdik fılmderdi halyqaralyq arenaǵa shyǵarý, túrkitildes memleketterdiń fılmderi úshin kınoprokattyń biryńǵaı júıesin jasaý úshin qurylyp otyr. Osylardyń bári túptep kelgende, Qazaqstannyń tamyrlas, taǵdyrlas, tarıhı, tanymy bir túrki álemindegi jetekshi róliniń jańa deńgeıge shyqqanyn kórsetedi jáne ol Qazaqstannyń tóraǵalyǵy kezinde jalǵasa túsedi dep úmittenemiz», — dedi Darhan Qydyráli.
Senator «Túrki dáýiri» brendin dáripteý baǵytynda qandaı jumystar atqarylýy qajettigine nazar aýdartty. Ol úshin ınternet platformalar men trendterdi paıdalaný, ortaq serıaldar túsirý, ortaq múltfılmder jasaý, aqparattyq keńistikti úılestirý, túrki álemine ortaq keıipkerlerdi nasıhattaý qajettiligine toqtaldy.
«Prezıdentimiz Qyrǵyzstanda ótken Ortalyq Azıa memleket basshylarynyń konsýltatıvtik keńesinde aqparat agenttikteri arasyndaǵy úılestirý jumystaryn kúsheıtý qajettiligin aıtqan bolatyn. Kazinform bul jumysty oıdaǵydaı atqardy dep oılaımyn ári Ortalyq Azıa elderiniń arasynda aqparat almasý jeńildedi. Ortaq serıal túsirý máselesi de qolǵa alyndy. Alǵashqylardyń biri retinde „Qorqyt ata“ serıalyn aıtýǵa bolady. Ol Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Qazaqstan akterleriniń qatysýymen túsirildi. Munan bólek, jańa serıaldarǵa usynystar túsip jatyr. Jalpy, Qazaqstanda túsirilgen serıaldar Ortalyq Azıada, onyń ishinde Qyrǵyzstan, Ózbekstan sekildi baýyrlas elderde óte úlken suranysqa ıe. Sol sıaqty otandyq múltfılmderimizge de suranys jaqsy. „Balapan“ telearnasy Qyrǵyzstanda, Ózbekstanda, Jibek Joly telearnasy búkil Ortalyq Azıada jáne túrki elderinde sıfrlyq negizde kórsetiledi. Osylaısha ol úlken halyqaralyq telearnaǵa aınalyp otyr. Onyń túrki elderiniń ortaq telearnasyna aınalý múmkindigi de bar», — dedi senator.
Osy oraıda, Darhan Qydyráli Kazinform agenttigi jáne Jibek Joly telearnasynyń túrki álemine, sonyń ishinde Ortalyq Azıa elderine ortaq aqparattyq platforma bola alatyndyǵyn alǵa tartty.
«Óıtkeni, ekeýi de birneshe tilde aqparat taratady. Sondyqtan osy platformalardy túrki elderindegi ortaq brendter qalyptastyrý, túrki áleminiń jetistikterin, dástúrin nasıhattaý sıaqty máselerdi júzege asyrý úshin paıdalaný qajet sekildi. Kazinform men Jibek Joly arnasynyń áleýeti zor. Jalpy, bul baǵytta atqarylatyn jumys áli de kóp. Internettiń múmkindikterin, jańa trendterdi, kreatıvti ındýstrıany jan-jaqty paıdalaný qajet», — dedi ol.
Senator túrki álemine ortaq tulǵalardy nasıhattaý, ortaq tarıhty zerdeleý, oqýlyqtar shyǵarý baǵytynda da jumystar júrip jatqanyn atap ótti.
«Máselen, bıyl Sultan Beıbarystyń mereıli belesin elimiz Mysyrda, Ortalyq Azıa elderinde atap ótti. Nızamı, Naýaı, Iasaýı, ál-Farabı, Beıbarys, Abaı syndy uly tulǵalar túrki álemin jaqyndastyra túsedi. Sondyqtan Qazaqstan basymdyq bergen TURKTIME urany, onyń ishindegi 8 baǵyt túrki elderin jańa belesterge kóteredi dep oılaımyn. Memleket basshysynyń konsýltatıvtik keńeste, jalpy barlyq platformada BUU qaǵıdattaryn basshylyqqa alýy, osyndaı kúrdeli kezeńde, aýmaly-tókpeli geosaıası jaǵdaıda teńgerimdi, tepe-teńdikti saqtaýy jáne Ortalyq Azıany kún tártibine shyǵara bilýi Prezıdentimizdiń dıplomat qyryn taǵy bir márte anyq kórsetti», — dep túıindedi sózin Darhan Qydyráli.