28 mamyr kúni Túrkıadaǵy prezıdent saılaýynyń ekinshi kezeńi ótti. Joǵary saılaý keńesi qazirgi prezıdent Rejep Taıyp Erdoǵannyń jeńiske jetkenin málimdedi. Nátıjesinde aldaǵy bes jyldaǵy túrik jurtynyń bılik tizgini Ádilet jáne damý partıasynyń tóraǵasy Erdoǵannyń qolynda qaldy. Ol qarsylasy Kemal Kylychdaroǵlyn 4 paıyzdan asa daýys basymdyǵymen jeńgen.
Taıyp Erdoǵannyń úshinshi onjyldyqtaǵy bılik dáýiri bastaldy.
Daýys berý quqyǵyna ıe Túrkıa azamattary bul saılaýda da belsendilik tanytty. Joǵary saılaý keńesiniń málimdeýinshe, saıası naýqanǵa saılaýshylardyń 85 paıyzy qatysqan. 99,43 paıyz búlletenderdi sanaý qorytyndysynan keıin ÁDP tóraǵasy, is basyndaǵy prezıdent Erdoǵan 52,14 paıyz, Respýblıkalyq halyq partıasynyń lıderi, ári opozısıalyq alıanstyń ortaq kandıdaty Kemal Kylychdaroǵly 47,86 paıyz daýys jınaǵany málim boldy. Bul Erdoǵannyń óz qarsylasynan 2 mıllıonnan asa daýysty artyq jınaǵanyn kórsetedi.
Túrkıanyń Joǵary saılaý keńesiniń alǵashqy qorytyndysynan keıin Erdoǵan: «Saılaýda Túrkıa jeńiske jetti, – dedi, ári, – Aldaǵy bes jylda eldi qaıtadan basqarýdy senip tapsyrǵany úshin elimizdiń árbir múshesine alǵys aıtamyn», – degen málimdemesin jasady. Al Kylychdaroǵly kezekti saılaýdy «sońǵy jyldardaǵy eń ádiletsiz saılaý» dep baǵalady. Sondaı-aq, Túrkıada demokratıa úshin kúresti jalǵastyrýǵa ýáde berdi.
Daýys berýdiń qorytyndy nátıjesi áli jarıalanbady. Biraq qadaǵalaýshylar qalǵan 0,53 paıyz daýys qazirgi nátıjege úlken ózgeris ákelmeıtinin aıtady. Kórip otyrǵanymyzdaı, Erdoǵan saılaýda jeńiske jetkenimen oǵan qarsy daýys berýshilerdiń sany da el azamattarynyń aýqymdy bóligin ıelendi. Bunyń ózi eldegi saıası bólinistiń joǵary deńgeıde ekenin ańǵartyp otyr. Saılaý nátıjesi 20 jyldan beri bılik tizginin ustap kele jatqan Erdoǵannyń úshinshi onjyldyqtaǵy bılik dáýiriniń bastalǵanyn bildiredi. Osyǵan baılanysty syn-pikir de kóptep aıtylýda. Onyń saıasatyn synaýshylar jaǵynan «Demokratıaǵa nuqsan keltirdi, ózin synaýshylardy qamaýǵa aldy jáne bılikti ortalyqtandyrdy» deıtin aıyptar jıi aıtylady. Kezekti saılaýda ol «ultshyldyq kartasyn oınaý arqyly jeńiske jetti» dep synap jatqandar da joq emes.
Al Erdoǵan bıligin qoldaýshylardyń da óz ýájderi bar. Túrkıanyń batystyq odaqtastarymen kúrdeli qarym-qatynastarynda, sondaı-aq, Sırıa men Ýkraına sekildi kórshi elderdegi qaýipti synaqtarda elge kúshti kóshbasshy kerek dep sanaıdy. Saılaý aldyndaǵy agıtasıalyq jumystarynda Erdoǵan komandasy osy kózqarasty óz jaqtastaryna myqtap sińire alǵanyn kóremiz. Tipti, prezıdent Erdoǵan da opozısıalyq kandıdatty «Terorızmge qarsy tym jumsaq» saıasatker retinde synaǵany bar. Onyń jaqtaýshylary Respýblıkalyq halyq partıasynyń lıderin jáne opozısıalyq alıansty Túrkıa múddesin batystyq derjavalarǵa jyǵyp beredi deıtin kózqarastary da áleýmettik jeliden jıi kezdesedi.
Rejep Taıyp Erdoǵan bıligi kezinde Túrkıa syrtqy saıasatta yryqtylyq tanyta túskeni málim. Batysqa, ásirese, shekaralas jatqan EO elderi úshin Erdoǵan «yńǵaıly» tulǵa sanalmaıdy. Bul Jerorta teńizindegi tabıǵı gazdy óndirý boıynsha Italıamen bolǵan básekede, talasty araldar máselesindegi Grekıamen teketireste jáne bosqyndar isi boıynsha Eýrodaqpen bolǵan kirbeńdikterde anyq baıqaldy. Onyń ústine, Eýropa elderi konservatıvtik baǵyttaǵy saıasatkerdiń Túrkıany dinı memleketke aınaldyryp jiberýinen alańdaıdy. Kerisinshe, Taıaý-SHyǵys qaqpasy sanalatyn Anadoly túbegi ashyq, demokratıaly jurt retinde saqtalyp qalýyn qalaıdy. Al Ýkraınadaǵy soǵysta NATO- daǵy odaqtastary men Batys elderiniń úmiti aqtalmaı qalǵany taǵy bar. Olar Túrkıanyń túbegeıli Ýkraınany qoldaýshy retinde turýyn úmit etken, biraq Erdoǵan Pýtınmen qarym-qatynasty burynǵysha saqtap qaldy.
Árıne, Ankara bıligi aýysyp jatqan kúnniń ózinde Túrkıanyń syrtqy saıasatynda úlken ózgerister bolmaıtynyn buǵan deıin sala ekspertteri aıtyp ketken bolatyn. Degenmen, Kylychdaroǵlynyń saılaýaldy baǵdarlamasy men keıbir málimdemelerine baılanysty alańdaýshylyq ta boldy. Túrkıa bıliginde Erdoǵannyń qalýy túrki elderimen, sonyń ishinde Orta Azıadaǵy eldermen yntymaqtastyq baılanystardyń úrdisi dástúrge saı saqtalyp qalatynynan derek beredi. Osy oraıda «prezıdent Erdoǵan endigi jerde ishki jáne syrtqy saıasatta qaı baǵytqa basymdyq berýi múmkin?» degen suraqty halyqaralyq qatynastar mamany Aınur Noǵaeva hanymǵa qoıyp kórgen edik.
Aınur NOǴAEVA, Túrkıadaǵy Bınalı Iyldyrym ýnıversıtetiniń usynys etilgen profesory:
«TÚRKIA ǴASYRY BASTALDY»
Rejep Taıyp Erdoǵan saılaýdan keıingi málimdemesinde ózin qoldaýshylardyń ǵana emes, tutas eldiń prezıdenti ekenin jáne «Túrkıa ǵasyry bastalǵanyn» jetkizdi. Buǵan qarap, syrtqy saıasatta qazirge deıin ustanyp kelgen kópvektorly saıasatyn jalǵastyra beretinin boljaımyz. Ári eldiń ál-aýqatyn arttyrýǵa mán beredi dep oılaımyn. Ásirese, qaýipsizdik-áskerı ekonomıkalyq, tehnologıalyq salalaryn damytýǵa kúsh salady. Qazaqstan jáne ózge túrki memleketterine bul jeńis óte tıimdi, sebebi kóp turǵydan, ásirese osy tehnologıa transferti, t.b. múmkindikterdi biz de tıimdi paıdalanýymyz kerek.