Dárethana – mádenıet oshaǵy emes. Biraq ol qoǵamnyń mádenı deńgeıin kórsetetin basty nysandardyń biri. Kezinde Stanıslavskıı «Teatr garderobtan bastalady» dese, eldegi mádenıetti qoǵamdyq oryndardan, sonyń ishinde dárethanadan baıqaýǵa bolady.
Qazaqstan tabıǵaty kórkem, týrızmge qolaıly el ekenin jıi maqtan etemiz. Alaıda jol boıyndaǵy ınfraqurylym, sonyń ishinde dárethana máselesi – eldiń bet-beınesine keri áser etetin ózekti túıtkilderdiń biri. Arasy myńdaǵan shaqyrymdardy qamtıtyn aýyl men qala arasyndaǵy ájethanalar jaıyn kólikpen jol júrip júrgenderge jaqsy tanys.
Sýret: Informburo.kz
Týrızm bar, ınfraqurylym aqsap tur
Pandemıadan keıin ishki jáne syrtqy týrızm qaıta jandandy. Alaıda jolǵa shyqqan jolaýshynyń eń birinshi kóretini – jol boıyndaǵy dárethanalardyń jaı-kúıi. Bul – jaı turmystyq qolaısyzdyq emes. Bul – qoǵamnyń densaýlyǵy men eldiń bedeline áser etetin mańyzdy faktor.
Máselen, Almaty oblysyndaǵy kórikti Kólsaı men Qaıyńdy kólderine, Sharyn shatqalyna sapar barysynda dárethana tapshylyǵy men tazalyǵy máselesi birden kózge túsedi. Bar dárethananyń ózi las, ıisi birneshe metrden ańqıdy. Týrıserdiń «Terrible» (sumdyq) dep jaǵasyn ustaǵan sátterinde uıalýǵa májbúr bolasyń. Bul jerde eskere ketetini, japan túzdegi ájethanalar tegin emes, árqaısysy keminde 200 teńgeni qaǵyp alady.
Sýret: vıdeodan skrın, 31 arna 
Sýret: travelpress.kz
Úkimet ne istep jatyr?
Jýyrda Úkimet otyrysynda týrızm men sıfrlandyrý máseleleri talqylanyp, jýrnalıser dárethana tapshylyǵy týraly suraq kóterdi.
Týrızm jáne sport vıse-mınıstri Erjan Erkinbaev bylaı dedi:
«Kazakh Tourism júrgizgen aýdıt boıynsha týrısik baǵyttar boıynda 493 dárethana qajet ekeni anyqtalǵan. Onyń 300-den astamy salynyp bitti. Almaty ulttyq parkinde fransýz tehnologıasymen jabdyqtalǵan zamanaýı dárethanalar jumys istep tur».
Kólik mınıstrligi de bul iske tartylǵan. Olar respýblıkalyq mańyzy bar joldar boıyndaǵy 1400-den astam servıstik nysandy ulttyq standartqa sáıkestendirgen. Jyl saıyn 100 eski dárethana buzylyp, ornyna jańasy salynady. Bıyl taǵy 25 sanıtarlyq nysan ashý josparda bar.
Nege baıaý sheshilip jatyr?
Parlament minberinde de, ákimderdiń baıandamasynda da dárethana jaıy talaı ret kóterildi. Biraq nátıje baıaý. Kóp jerde salynǵan nysandar kútimsiz qalyp, jaramsyz kúıge túsken. Qarjy bólingenimen, jaýapkershilik pen baqylaý jetkiliksiz.
Másele tek nysan salýmen emes, ony uqypty kútip ustaýmen sheshiledi.
Kásipkerlerge qoldaý bar, biraq…
Memleket sanıtarlyq normalarǵa saı bıotýaletter ornatqan kásipkerlerge aı saıyn 83 myń teńge ótemaqy tóleıdi. Biraq bul qoldaý aýqymdy ózgeris jasaýǵa jetkiliksiz.
Sýret: flagma.kz
Tipti Almaty men Astana sıaqty iri qalalarda da qoǵamdyq dárethana tapshy.
Kópshilik nysandarda tazalyq úıin aqyly túrde paıdalanýǵa quqyq beretin ereje joq. Sonyń kesirinen keı azamattar syrtqa dáret syndyrýǵa májbúr. Bul – ákimshilik quqyq buzýshylyq. Biraq jazalaýdan buryn qajetti jaǵdaıdyń jasalǵan-jasalmaǵanyn eskerý qajet.
Álemde bul másele qandaı sheshim tapqan?
Barlyq salada shetelge qarap úırenetinimiz, boı túzeıtinimiz bar. Endeshe bul salada da Qazaqstanǵa halyqaralyq tájirıbeni engizý qajet shyǵar. Sheteldik tájirıbege kóz júgirte otyryp, kelesideı
1. Qoljetimdilik:
Dárethanalar tek ortalyq kósheler men saıabaqtarda ǵana emes, turǵyn úıler mańynda, aıaldama, bazar, vokzal, oıyn-saýyq ortalyqtarynda da bolýy tıis.
2. Sýyqqa tózimdi nusqalar:
Sýyq klımatty elderdegideı (Fınlándıa, Kanada) jylytylǵan, jeldetiletin modýldi dárethanalar ornatý mańyzdy. Mundaı nysandar kún, jel energıasymen jumys isteı alady.
3. «Bir kese kofe» modeli:
Fransıa men Germanıada aqyly dárethanalar bar. Tazalyǵy joǵary, qyzmetker otyrady. Kirý quny – bir shyny kofeniń baǵasyndaı. Múmkin Qazaqstanǵa da osyndaı servıstik mádenıet qajet shyǵar.
4. Kásipkerlerdi tartý:
Nıderlandyda ákimdik jer beredi, kásipker salady, kútedi, tabysyn ózi alady. Bul úlgi Qazaqstanda endi ǵana júzege asa bastady.
5. Qoldanbalar:
London men Nú-Iork qalalarynda qoǵamdyq dárethanalardyń kartasy mobıldi qosymshada kórsetiledi. Bizdiń elde de osyndaı qajettilikti 2gis.kz kartasyna engizipti. Biraq ol jerde kórsetilgen ájethanalardyń bári birdeı ashyq turmaıdy, kóbine - jabyq. Bálkim, sheteldegideı ToiletMap syndy servıs bizdiń elde de qajet bolar.
Dárethana – tek fızıologıalyq qajettilik emes. Bul – qoǵam mádenıeti men gıgıenasynyń kórinisi. Týrıs el týraly alǵashqy áserdi joldaǵy servıs pen tazalyqtan alady.
Qazaqstan týrızmdi damytý jolynda dárethana máselesin keıinge ysyryp qoıa almaıdy. Qazir qolǵa alynǵan sharalar naqty nátıjege aınalsa, el ishinde ǵana emes, sheteldik qonaqtardyń da elge degen kózqarasy oń ózgerýi múmkin.