İlgeri umtylys - minezden týady
Nemis oıshyly Georg Gegel «Uly maqsattardy júzege asyrý arqyly adam ózin ózgelerge shamshyraq etetin keremet minezdi taýyp alady» depti. Qazirgi bizderdiń ómir súrip otyrǵan kezeńimiz birtindep soǵan kele jatqandaı. Fılosoftyń aıtatynyndaı bar. Bári qarbalas, barlyǵy bir nársege asyǵyp barady. Onsyz kún keshý bolmastaı bolyp kórinedi. Múmkin bul da zamannyń adamzat balasynan talap etip otyrǵan krıterıleriniń biri shyǵar. Kim bilsin?!
Jahandaý prosesi júrip jatqan qoǵamda ǵumyr keshýdemiz. Mobıldilik erejesi alǵa shyqty. Al baıaý qozǵalys jasar bolsańyz, shań jutyp qalýyńyz ǵajap emes. Bul degenmiz, siz artta qaldyńyz, ómir súrýge qabiletsiz degendi bildirmeıdi. Biraq, belgili bir dárejege jetý qıynyraq bolady. Ásirese Jan, Koreı halyqtary alǵa umtylýǵa, jetistikke jetýge qumar. Ol úshin eshkimmen konflıkt jasamaýǵa tyrysady. Artyq minezdi ishke qaldyrady. Naǵyz bolmas onyń basqalaı amalyn tabydy. Máselen, sol elderde shyny syndyryp, bir nárseni qıarytpy, artyq ashýdy tysqa shyǵarady. Nátıjesinde sergek júredi. Boıyna artyq minez stress jınamaıdy. Tipti, arnaıy jumys oryndarynada sondaı ortalyqtar bolatyn kórinedi.
Minez maqsatqa jetýge septesedi. Eger minezińiz kórkem aınalaǵa tez syıysyp ketesiz. Eń negizgisi ishteı ózińizdiń qýatyńyz myqty bolǵany abzal. Jan dúnıeńiz taza, ári ambısıaǵa toly bolsa, ozǵanyńyz dep bilemiz. Árbir ortaǵa daý-damaıǵa kóp ilinbeıtin, óz isiniń sheberleri jyldam sińisedi. Sebebi, ol adam barlyq jaǵynan qolaıly. Asa bir ýáj aıtpaıdy. Tyńǵylyqty etip, tirligin sapaly ári ýaqytynda tyndyryp beredi. Sol jaǵynan alǵanda kópke unamdy. Egerde kórkem minezge ıe, sondaı-aq aınalasyna shýaq shashyp júrse, ony barlyǵy izdeıdi. Mundaı jandar suranysa adamdar dep sanaýǵa tolyq negiz bar.
Kórkem minezdi jannyń alar asýy alda bolmaq. Adam aqyldy, adam izdenimpaz. Osy oılarmen kelisýge ábden bolady. Bizge berilgen ýaqyttyń ózi shekteýli. Bastysy sony utymdy paıdalana alsaq bolǵany. Eýropa, Amerıka Qurama Shtattary álgindegi Japonıa men Koreıa elderinde múmkindigi zor tulǵa qatty qadirleıdi. Ol barlyq erik-jigerin, sol kompanıanyń nemese mekemeniń alǵa jyljýyna kúsh salady. Iaǵnı, tabysty arttyryp, bıik belesterge qol jetkizdire alady. Muny olar «tıimdi adam» retinde baǵalaıdy. İsne tıanaqty, eshkimge artyq salmaǵy joq, negizgisi – paıda túsirý jaǵynan basqalardan oq boıy ozyp tur.
Jahan jaqsyǵa qumar. Ózderińiz biletindeı Tesla, Amazon syndy alpaýyt kompanıalardyń ıgeleri «tıimdi adamdy» baǵalaı alady. Sol arqyly tabysyn, arttyryn onyń boıyndaǵy barlyq daryndylyǵyn ózderine paıdalanady. Mundaıda kóbine ornanızatorlyq qasıet basym bolǵany abzal. Demek, osy atalǵan asa iri mekemelerdiń ıelerindeı mundaı minezder joǵary dep bilemiz. Bir adamdy jumsap, ony ózińniń degenińe júrgizý úshinde, myqty harızma men kúsh qýat kerek. Sonymen birge sizde jetistikke jetip olar úshin úlge bolýyńyz shart. Mine osy qarapaıym erejer oryndalǵan jerde, túgel is alǵa baspaq.
Topshylaý. Oıshyl hám aqyn Shákárim Qudaıberdi babamyz «Adamnyń eń asyly - qıanatsyz, aq peıil adam» dep baǵa beripti. Sondaı danyshpandyqpen aıtylǵanyna qaıran qalasyz. Meıli jetistikke jetińiz, biraq osy atalǵan qasıetter bolmasa munyń báriniń quny kók tıynǵa da tatymaıdy. Túgel sózdiń túp atasyn toptap aıqtqanda shyǵarar qorytyndy osyǵan saıady.
Tıimdi adam – epti, aqyldy, eń bastysy kórkem minezdi adam dep tanımyz. Atalǵan krıterılerge nazar aýdaryp, ortaǵa tez bıimdelip, aınalaǵa paıda ákelsiz, utqanyńyz demekpiz.