Qazaqstanda ǵylymdy damytýǵa baǵyttalǵan birqatar sharalar júzege asyrylýda. Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha ǵylymı zertteýlerdi qarjylandyrý ulǵaıyp, jas ǵalymdarǵa kórsetiletin qoldaý kúsheıtildi. Osy baǵytta birneshe mańyzdy jobalar men bastamalar iske asyrylyp, eldiń ǵylymı áleýetin arttyrýǵa yqpal etip otyr, dep habarlaıdy aqshamnews.kz
2025 jyldyń basynan bastap 36 jas ǵalym tegin negizde páter aldy. Bul shara jas ǵalymdardyń áleýmettik mártebesin kóterip, ǵylymǵa tartylýyn yntalandyrady.
Memleket basshysynyń álemniń jetekshi zertteý ortalyqtarynda 500 ǵalymnyń jyl saıynǵy taǵylymdamadan ótýin qamtamasyz etý tapsyrmasyn oryndaý úshin shetelde ǵylymı taǵylymdamalar baǵdarlamasy iske qosyldy. Qazirgi ýaqytta bul baǵdarlama aıasynda 1475 taǵylymdama berildi, bul ǵylymı qoǵamdastyqtaǵy halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan mańyzdy qadam bolyp tabylady.
2021-2024 jyldar aralyǵynda granttyq qarjylandyrýǵa arnalǵan 16 konkýrs ótkizilip, 2000-nan astam ǵylymı joba iske asyryldy. Bul granttar ǵylymı izdenisterdi qoldap, jastardyń ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýda.
Jyl saıyn ǵylymǵa qosqan úlesi men ǵalymdardy yntalandyrý maqsatynda 2000 AEK mólsherinde 50 «Úzdik ǵylymı qyzmetker» syılyǵy beriledi. Bul syılyqtar ǵalymdardyń shyǵarmashylyq eńbegin baǵalap, olardyń jumysyna motıvasıa beredi.
Doktorlardy daıarlaýǵa memlekettik bilim berý tapsyrysy artýda. 2022 jáne 2023 jyldary doktorantýraǵa beriletin granttar sany tıisinshe 1815 jáne 1919 grantty qurasa, 2024 jyly 2919 grant bólindi. Bul shara elimizdiń ǵylymı jáne zertteý áleýetin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Ǵylym men óndiris arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtý maqsatynda ǵylymı-tehnologıalyq sesıalar ótkizilip keledi. Qazirgi ýaqytta Qazaqmys, Qazatomónerkásip, ERG jáne basqa da iri kásiporyndarmen birlesip 9 sesıa ótkizildi. Bul sesıalar nátıjesinde Qazaqstannyń ǵylymı áleýeti men óndiris salasyndaǵy seriktestiktiń jańa múmkindikteri ashyldy.
Qazaqstandyq ǵalymdar birqatar mańyzdy ǵylymı ázirlemeler jasap, olardy túrli salalarda qoldanýǵa engizýde. Mysaly:
- Satbayev University ǵalymdary Balqashta tazartylǵan selenniń alǵashqy partıasyn shyǵardy.
- Nazarbayev University ǵalymdary qaterli isikke qarsy DVC dep atalatyn dári oılap tapty. Bul dári rak kletkalaryna áser etip, emdeýdiń jańa joldaryn usynady. Qazirgi ýaqytta preparat klınıkalyq synaqtardyń eki bastapqy kezeńinen sátti ótti.
- Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń ǵalymdary alǵash ret otandyq travmatologıa, neırohırýrgıa jáne onkologıa úshin ımplantattar ázirledi.
- Qaraǵandy tehnıkalyq ýnıversıteti ǵalymdary metalýrgıadaǵy korozıamen kúresýdiń jańa ádisin usyndy.
Qazaqstandyq ǵalymdardyń jańa tehnologıalary
Qazaqstanda jasandy ıntellektti damytýǵa baǵyttalǵan KazLLM úlken tildik modeli ázirlendi. Bul model qazaq tilindegi mátindik aqparatty óńdeý, aýdarý jáne taldaý úshin tıimdi sheshimder usynady.
Qazaqstanda jas ǵalymdarǵa arnalǵan baǵdarlamalar men qoldaý sharalary ǵylymdy damytýǵa baǵyttalǵan mańyzdy qadam bolyp tabylady. Ǵylym men óndiris arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtý, halyqaralyq taǵylymdamalar, granttyq qarjylandyrý jáne áleýmettik qoldaý arqyly elde jańa tehnologıalar men ǵylymı jańalyqtar engizilip, Qazaqstannyń ǵylymı áleýeti artyp keledi. Bul damý elimizdiń turaqty ósýi men ınovasıalyq baǵyttaǵy jetistikterge jetýine yqpal etedi.