Sırek kezdesetin aýrýlar sırek kezdesýden qalyp barady, ıaǵnı, qalypty jaǵdaıǵa aınalyp keledi.
Dáliregi, búginde adamzattyń árbir onynshysy sırek kezdesetin aýrýǵa shaldyqqan. Bul jaıynda aqshamnews.kz islam.kz portalyna silteme jasaı otyryp málim etedi.
Sırek kezdesetin aýrýlar sırek kezdespeıtin bolyp bara jatsa da olardyń jartysynyń ataýy áli kúnge joq, ol ol ma, mundaı aýrýlardyń tek 5%-nyń ǵana em-domy tabylǵan. Ǵalymdar taýıa bolashaqta sırek kezdesetin aýrýlarmen DNQ-ny óńdeý (redaksıalaý tehnologıasy) jolymen kúresýge bel býyp otyr. Dese de ǵalymdar búginde sırek kezdesetin aýrýlardyń jartysynyń paıda bolý sebebin tapqan eken.
Sırek kezdesetin aýrýlardyń zardap shegetinderdiń bes myńdaıynyń dertiniń ataýy da joq. Osyndaı qıyndyqtaryna baılanysty sırek kezdesetin aýrýlardan zardap shegetinder dıagnozyn anyqtaý úshin ondaǵan jyldaryn sarp etýge týra keledi. Sırek kezdesetin aýrýlardyń ishinde de tipti óte sırek kezdesetin túrleri bar – mine, eń qıyny osy sanattaǵylar. Iaǵnı, 50 myń adamǵa shaqqanda tek bireýinde ǵana kezdesetin aýrýlar qataryna uıqy saly (adam kez kelgen sátte jáne kez kelgen jerde uıyyqtap ketedi); progerıa (jyldam qartaıý – balanyń terisi ájimdenip, qarttarǵa tán belgilerdiń paıda bolýy); Iýner Tan sındromy (eki aıaǵymen qozǵala almaýy); dısplazıa (naýqastyń búkil denesi óskindermen jabylady – ondaı adamdy ádette “aǵash adam” atap ketedi); gıpertıhoz (adam denesine túkterdiń qaptap shyǵýy); mıkrosefalıa (adamnyń bas súıegi óspeı qalady, sábıdiń bas súıegindeı bolyp qalady); Arlekına ıhtıozy (adam denesiniń balyq qabyrshyǵymen jabylýy, ádette mundaı naýqastardyń ǵumyry qysqa bolady) jatady.
Mundaı aýrýlar sırek kezdesetindikten olarǵa zertteý kóp júrgizilmegen. Buǵan qosa, farmasevtıkalyq kompanıalar mundaı aýrýlar úshin dári-dármek shyǵarý tıimsiz sanalady. Óıtkeni, sırek kezdesetindikten jappaı satyp almaıdy. Dáliregi, óz-ózin aqtamaıdy. CRISPR dep atalatyn gendi óńdeý terapıasy aldaǵy ýaqytta sırek kezdesetin aýrlardyń jartysyn emdeı alady.
Birinshiden, mundaı tehnologıa ámbebap, ıaǵnı barlyq aýrýdyń em-domyna jaraı beredi, ekinshiden, sırek kezdesetin aýrýlardyń deni genetıkalyq mýtasıa nátıjesinde paıda bolady, ıaǵnı, qazaqsha aıtqanda, týabitti aýrýlar. Sonyń ózinde gendi redaksıalaý tehnologıasy da kóp jaǵdaıda kómektese bermeıdi. Týabitti bolǵandyqtan kóptegen aýrýlardyń aqaýyn joıý múmkin bolmaıdy, esesine, bolashaq urpaqtyń osyndaı keseliniń aldyn alýǵa bolady. Atalmysh tehnologıa kómegimen. Budan bólek, «genetıkalyq qaıshy» ádisiniń janama, keri áseri joǵary bolýy yqtımal. Degenmen, gendik ınjenerıa álemniń kez kelgen túkpirinde qoldanýǵa keletin tıimdi qural bolyp qala bermek.