Buǵan deıin Shymbulaq aýmaǵyna kólikpen kirýge shekteý qoıylatyny týraly habarlaǵanbyz. Atalǵan ereje jaıly sarapshylar ne deıdi, olardyń pikirin oqı otyryńyzdar.
Erkin Jaılaýbekov, logıstıka jáne kólik akademıasynyń profesory, Qazaqstannyń qurmetti kólik qyzmetkeri, Reseı kólik akademıasynyń akademıgi:
«Shymbulaq» taý shańǵysy kýrorty İle Alataýy shatqalynda teńiz deńgeıinen 2260 m bıiktikte, Almaty qalasynyń ortalyǵynan 25 km jerde ornalasqan. Jazda aýanyń ortasha temperatýrasy +20S, qysta -7S. Qardyń ortasha qalyńdyǵy 150 sm-ge deıin jetedi, jylyna 90% kún shýaqty. Teńiz deńgeıinen 3163 metr bıiktikte kótergishter bolady. Eki qaptalda qarly betkeıler men máńgi jasyl Tán-SHan shyrshalary ósken keremet taýlar bar.
«Shymbulaq» qazaqstandyq jáne reseılik týrıser arasynda ǵana emes, sonymen qatar, alys shetelden kelgen qonaqtar arasynda da damyǵan ınfraqurylymy, sapaly servısi bar jyl boıǵy belsendi demalys orny retinde tanymal. Búginde Qazaqstan men Almaty qalasynyń ekologtaryn Shymbulaq kýrorttyq aımaǵynyń jaǵdaıy alańdatady. Infraqurylymnyń damýy, taý shańǵysy týrızmi nysandaryn jańǵyrtý men salýǵa baılanysty kólikten, mashınadan jáne turmystyq qaldyqtan shyǵatyn lastaýshy zattar tabıǵatqa keri teris áser etedi.
Aspaly jol engizilse de, kýrort aımaǵyna jeńil avtokólikter men avtobýstar kiredi. Aımaqta benzın jáne dızeldi qozǵaltqyshy bar mashınalar men mehanızmder jumys isteıdi. Olar qorshaǵan ortany qorǵaý kýrorttyq aımaǵynyń aýasyn lastaıdy. «Shymbulaq» kýrorttyq aımaǵynyń aýasyn qorǵaý boıynsha belgili bir is-sharalardy qabyldaý qajet.
Osyndaı is-sharalardyń biri «Shymbulaq» aımaǵyna avtokóliktiń kirýin shekteý bolyp tabylady. Kólik ekologıasy jónindegi maman retinde Almaty qalasy ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasynyń «Shymbulaq» aımaǵyna dızeldi jáne benzındi qozǵaltqyshy bar avtokóliktiń kirýine tyıym salý týraly bastamasyn qoldaımyn.
Tımýr Eleýsizov, «Eco Fund Tabigat» QU, «Kaz Eco Patrol» ÓQU tóraǵasy, ekoambassador:
Almaty qalasynyń ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasy der kezinde, qajet tipti, ishinara májbúrli shara usynyp otyr. Ulttyq saıabaq aýmaǵynda qatań retteýdiń bolmaýyna baılanysty ekojúıege nemese adamnyń ómiri men densaýlyǵyna qaýip tóndiretin kóptegen jaǵdaı, onyń ishinde tótenshe jaǵdaılar da boldy.
Biz jaqynda ǵana ekologıalyq syıymdylyq pen tózimdilik degen uǵym bar ekenin túsindik - bul qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtarda keıbir áreketke tyıym salýdy bildiredi, sebebi bul ekojúıeni birtindep qurtady, sodan keıin ákimdik nemese Úkimet nemesepolısıa qaıda qarap otyr, bizde bári jaman, al shetelde ulttyq saıabaqta bári jaqsy, ol jaqta kólik júrmeıdi dep qolymyzdy sermep otyramyz.
Ulttyq saıabaqty bolashaq urpaq úshin buzylmaǵan qalpynda saqtaǵymyz kelse, avtokólikpen júrýge tyıym salý kerek, munda týrıserge qatysty aıtyp otyrmyn, al TJ qyzmetine ǵana ruqsat. Jaıaý týrızm ınfraqurylymyn engizýge, keńeıtýge tıispiz. Tabıǵı saıabaqtardy saqtaýdy maqsat tutsaq, jaıaý týrızm Ulttyq saıabaqtardyń negizgi ustanymy bolýy kerek.
Bárimiz bilimdi adambyz, tabıǵı saıabaqtyń ekojúıesine keri áseri bar avtokólik qozǵaltqyshynyń shýyly nege aparyp soqtyratynyn túısinýimiz qajet. Sondyqtan tarıhı turǵydan alǵanda, kólik logıstıkasyn qajet etetin Medeýdegi ınfraqurylymnyń sanyn shektep, sapasyn arttyrý kerek, bul ishki janý qozǵaltqyshy bar elektromobılderge aýysýǵa qatysty.
Bul jaǵdaıda Medeý saıabaǵy basshylyǵynyń bastamasyn tolyǵymen qoldaımyn! Óz basym avtokólikterdiń qozǵalysyna múlde tyıym salar edim, olar jaıaý týrıser úshin de qaýipti, biraq tolyq alynyp tastalmaǵandyqtan, olardy shektep, elektrge aýystyryp, ózara tıimdi ymyraǵa kelý kerek.
Áset Naýryzbaev, Almaty qalasy qoǵamdyq keńesiniń múshesi, «Solai Tech» JSHS teń quryltaıshysy, «Chıstyı vozdýh Almaty» azamattyq bastamasynyń moderatory:
Almaty qalasyna irgeles shatqaldardyń taýly aýdandaryna mashınamen kireberis (Kishi Almaty, Úlken Almaty, Talǵar, Aqsaı jáne t.b.). Bul shatqaldar taý-alqap aınalymy nátıjesinde qaladan kóteriletin tútindi kúndelikti tazartýda róli zor. Buǵan qosa, bul shatqaldarda qalany qamtamasyz etetin jer ústi jáne jer asty sýlary bar, osyǵan baılanysty ǵımarattar men qurylystardy salýǵa tyıym salý, sonymen qatar aýany jáne sýdy lastaıtyn avtokólikterdiń qozǵalysyn barynsha shekteý jóninde sharalar qabyldanýǵa tıis.
Elektr jáne gazben júretin mamandandyrylǵan tehnıkaǵa ǵana ruqsat. Atalǵan shatqaldardaǵy turǵyn úıdi gazben nemese elektrmen jylytýǵa kóshirý týraly máseleni jeke sheshý qajet, ol úshin suıytylǵan kómirtekti gaz úshin jergilikti gaz saqtaǵyshty jabdyqtap, ony úılerge taratý múmkindigin qarastyrý qajet.
Bulqaıyr Mámbetov, Qazaq ulttyq agrarlyq zertteý ýnıversıtetiniń «Orman resýrstary, ańshylyq jáne balyq sharýashylyǵy» kafedrasynyń profesory:
Halyq demalatyn aımaqtarda demalys oryndaryn durys paıdalaný maqsatynda aýdan birligine rekreasıalyq júktemeler eseptelýge tıis.
Rekreasıalyq júkteme - orman rekreasıasy nysanynyń aýdany, kelýshiler sany jáne olardyń nysanda bolý ýaqyty arqyly aıqyndalatyn orman rekreasıasynyń túrine baılanysty faktorlardyń bıogeosenozyna áser etý kórsetkishi. Ońtaıly, shekti jáne dıstraksıalyq rekreasıalyq júktemeni ajyratady.
Rekreasıalyq ormandardaǵy antropogendik júktemelerdiń deńgeıi bir jaǵynan, orman alqabyna keletin demalýshylar sanymen, ekinshi jaǵynan, ormannyń óziniń qasıetimen, onyń rekreasıalyq júktemelerge tózimdiligimen anyqtalady. Demalýshylar sanyna baılanysty rekreasıalyq ormandardyń aýmaqtary qarqyndy (jappaı) paıdalaný aımaqtaryna bólinedi, munda kelýshiler sany gektaryna 6 nemese odan da kóp adamnan asýy múmkin. Olar orman sharýashylyǵynyń erekshelikterimen, paıdalaný jáne abattandyrý rejımderimen erekshelenedi.
Ókinishke qaraı, Medeý shatqalyndaǵy demalys aımaǵyndaǵy aýdan birligine rekreasıalyq júkteme óte joǵary ekenin atap ótken jón, óıtkeni jeksenbi jáne mereke kúnderi kelýshiler sany ruqsat etilgen júktemeden áldeqaıda kóp bolyp, demalýshylardyń qarasy artady. Osyǵan baılanysty bizdiń usynysymyz:
- antropogendik júktemeler deńgeıin anyqtaý maqsatynda aýdan birligine júkteme normalaryn anyqtaý boıynsha ǵylymı zertteýler júrgizý;
- demalys kúnderi kólikter men demalýshylardyń kirýin shekteý.
Natalá Ogar, b.ǵ.d., profesor, QR Ulttyq Ǵylym akademıasynyń korespondent múshesi, Kaspıı qoǵamdyq ýnıversıtetiniń profesory, «TERRA Tabıǵat» JSHS Bas dırektory:
Árıne, lastaýshy zattar shyǵaratyn avtokólikterdiń erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqqa kirýin shekteý kerek. Bul mártebe kezinde bizdiń taý bókteri men tumsa tabıǵattyń búlinbegen aýmaqtaryn bolashaq urpaq úshin saqtaý maqsatynda berildi. Bul bıoártúrlilikti saqtaý turǵysynan óte mańyzdy.
Bul aýmaqta uıa salatyn, otyryqshy, qonys aýdaratyn jáne qystaıtyn qustardy qosqanda keminde 136 túrli qus kezdesedi, 12 tuqymdasqa jatatyn sútqorektilerdiń 25-ke jýyq túri bar. Buǵy, sibir eligi kezdesedi. Kemirgish, tıin, atjalmannyń túrleri kóp. Jyrtqyshtardan túlki men sýsar tuqymdas aqkis jáne borsyq kezdesedi. Sýsardyń sırek kezdesetin túriniń biri aqtós sýsar bar. Qyzyl kitapqa kirgen ósimdikterdiń birneshe túri ósedi. Sol sebepti tabıǵattyń osy bir tamasha múıisine rekreasıalyq shekteýler engizgen jón.