Otandyq muraǵatshylar shetel arhıvterinen osyǵan deıin kópke beımálim bolǵan qazaq handyǵy men Alash qaıratkerleri jaıly tarıhı qujattardy elge ákeldi.
Qundy qaǵazdar álemniń 14 memleketinde saqtalǵan, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz 24.kz-ke cilteme jasap.
Onyń ishinde handardyń hattary men ejelgi kartalar bar. Búginge deıin tarıhı oqýlyqtarda bolmaǵan, zertteýlerde aıtylmaǵan 7 myńnan asa qujatpen qazir ǵalymdar aınalysyp jatyr.
Bul – kóne shaǵataı tilinde jazylǵan Temir hannyń haty. Musylman kúntizbesi boıynsha 918 jyly Saıbek hanǵa joldanǵan. Munda qazaq jeriniń bıleýshisi Buryndyqpen mámilege kelgeni jaıly aıtylady. Alaıda qundy qaǵaz tolyǵymen tápsirlenbedi. Mamandardyń aıtýynsha, derekti qazaqshaǵa aýdarsaq, tarıhymyzǵa qatysty tyń aqparat shyǵýy múmkin. Tek shaǵataı tilin jetik biletin maman tapshy.
«Alyp kelgen 7 myń qujatty biz ulttyq arhıvte óz kúshimizben zertteı bastadyq. Ol qujattardyń ishinde kóne shaǵataı tilinen aýdarylǵan qujattar bar. Biraq áli tolyq aýdarylyp bitken joq. Bul arhıvtiń qoımasynda jatqan qujattar áli zertteýge zárý. Jumys 2025 jylǵa deıin jalǵasyn tabady. Áli de bizdiń arhıvshiler sondaı ekspedısıa jasaıdy barlyq shetel arhıvterine. Endi aldaǵy ýaqytta ony tarıhshylarmen birlesipe zzertteý qajet bolady», - deıdi QR Ulttyq arhıviniń dırektory Saǵıla Nurlanova.
Elge oralǵan qundy qaǵazdardyń arasynda Kene han jaıly da derekter bar. Tipti sol zamandaǵy qazaq dalasynyń kartasy da tabylǵan. Bul arqyly ejelgi qala men tarıhı oryndar jaıly aqparat alýǵa bolady. Odan bólek, qul men hannyń, bılik pen buqaranyń mindet-maqsaty jazylǵan qujattar da kezdesedi. Biraq, bári tyńǵylyqty zertteýdi qajet etip tur.
«XVIII ǵasyrda Londonda jaryq kórgen karta bar. Munda qazaq jerindegi biz bilmeıtin qalalardy taptyq. Endi olardy izdeý ǵana qaldy. Tarıhymyzdyń keı tustary bulyńǵyr. Al bul qujattar kóp derektiń dáleli bolady. Sol úshin muraǵatshylar men tarıhshylardyń odaǵy kerek. Jumyla jumys istep, ǵylymı jańalyq asha alamyz. Keńes úkimeti kezinde joǵalǵan qujattardyń birazy Vengrıa men Chehıada saqtalǵan. Demek, biz óz tarıhymyzdy tolyqtyra alamyz. Máselen, Peterbýrgta qazaq dalasynyń XVII ǵasyrdaǵy zańy tabyldy. Ol qazirgi Qylmystyq kodekspen para-par», - deıdi tarıhshy Igor Prohorov.
Tarıhshylar men muraǵatshylar ekspedısıasy qujattardy izdeýdi ári qaraı jalǵastyrady. Endi olar Ózbekstandaǵy qordy qarap shyǵýdy josparlap otyr.