Energetıka máseleleri boıynsha biryńǵaı salalyq retteýshi aınalysýy tıis.
Qazaqstannyń jylý energetıkasyn qalpyna keltirýge 1 trln teńgeden astam qarajat quıý qajet. Mundaı pikirdi Jaqyp Haırýshev aıtty, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz LS cilteme jasap.
Ol osy saladaǵy problemalar synı deńgeıge jetkenin túsindirdi. Indýstrıa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń derekteri boıynsha Qazaqstanda jylý, sýmen jabdyqtaý jáne sý burý jelileriniń tozýynyń ortasha deńgeıi 53%-dy quraıdy.
Energetıka mınıstrliginiń málimetinshe, bul kórsetkish birneshe óńirlik jylý elektr ortalyqtarynda (JEO) 90%-dan asady. Bul rette olardy jańǵyrtý úshin qajetti ınvestısıalar kólemi shamamen 500 mlrd teńgeni quraýy múmkin.
Alaıda, Haırýshev energy Telegram arnasynyń avtory buǵan kóp qarajat jumsaý kerek ekenin atap ótti.
Mamandardyń esepteýi boıynsha, JEO men óńirlik elektr jelilik kompanıalardy jóndeý úshin shamamen 1,2 trln teńge qajet. Buǵan qarajat ártúrli kózder arqyly bólinýi kerek ekenin atap ótti. Bul tek tarıfter ǵana emes, sonymen qatar búdjet, sondaı-aq jeke ınvestısıalar bolýy kerek.
Problemalyq energıa aktıvterin memleket menshigine qaıtarý týraly túsinikteme bere otyryp, Haırýshev bul tehnıkalyq aýdıtten keıin ǵana múmkin bolady deıdi.
"Eger bul aktıv qanaǵattanarlyqsyz jaǵdaıda bolsa, onda menshik ıesi ony kem degende satyp alǵanǵa deıingi qalpyna keltirýi kerek. Áıtpese, bárin jobalyq kórsetkishterge jetkizý kerek. Iaǵnı, 1955 jyl emes, zamanaýı shyndyqty eskere otyryp, barlyq parametrlerdi qalpyna keltirý qajet", - dedi sarapshy.
Buǵan deıin, depýtat Erlan Saırovtyń aıtýynsha, kásipker Aleksandr Klebanov Ekibastuz JEO-ny memleketke 1 teńgege satýdy usynǵan bolatyn. Alaıda, májilismen aktıvtiń menshik ıesi aktıvti avarıalyq jaǵdaıǵa keltirgeni úshin zalaldy óteýi tıis ekenin atap ótti.
Haırýshev búginde elimizdiń óńirlerinde Ekibastuz sıaqty apattar qaýpi joǵary ekenin atap ótti. Sondyqtan JEO basshylaryna kúrdeli suraqtar týyndaıdy, olar qazirdiń ózinde problemalyq ýchaskelerdi jóndeýge kirisýi kerek, qys mezgilinde jóndeý jumystary qıynǵa soǵatyny belgili.
Sarapshy osy problemalardyń barlyǵyn sheshýmen energetıka máseleleri boıynsha biryńǵaı salalyq retteýshi aınalysýy tıis dep sanaıdy. Ol jerde muqıat saraptama júrgizedi, óńirlerde jylýmen jabdyqtaý sqemalaryn jasaıdy, energıa kásiporyndaryn jeńildikpen qarjylandyrý tetikterin ázirleıdi.
"Qazir tarıf belgileý tásiline baılanysty jylý naryǵyn damytýda shekteýler de bar. Sondyqtan osy tetikti qaıta qarap, halyqtyń áleýmettik osal toptaryn ataýly nysanaly sýbsıdıalaýdy engizý qajet. Sondaı-aq, kadr tapshylyǵy máselesin sheshý, otandyq energomashınany damytý, Mańǵystaý oblysy men búkil Batys Qazaqstannyń energıaǵa tózimdiligin arttyrý mańyzdy", - dep qorytyndylady Haırýshev.
Sonymen qatar, 1 jeltoqsanǵa qaraǵan túni Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdardyń qysqy jylytý maýsymyna daıyndyq jónindegi qyzmetin tekserý jónindegi komısıa qurýdy tapsyrdy. Komısıa quramyna bas prokýratýranyń, joǵary aýdıtorlyq palatanyń, sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttiginiń jáne basqa da ýákiletti memlekettik organdardyń ókilderi kiredi. Komısıa jumysty qorytyndylarmen jáne usynystarmen 10 kún ishinde aıaqtaýy kerek.
Óz kezeginde Energetıka mınıstri Bolat Aqsholaqov jylý energetıkasy máselesin jańa JEO salý arqyly sheshýge bolatynyn atap ótti. Biraq bul úshin, onyń esepteýleri boıynsha, jyl saıyn keminde 400-500 mlrd teńge qajet.
Esterińizge sala keteıik, 27 qarashada jelilik sýdyń kóp jumsalýyna baılanysty Ekibastuz JEO-da qazandyq agregattary toqtaǵan bolatyn. Nátıjesinde birqatar úıler men áleýmettik nysandar jylytýsyz qaldy. Zaqymdanýdy joıý jáne úılerdi qosý jumystary áli de jalǵasýda. Aıta keteıik, Pavlodar oblysynda sońǵy kúnderi – 31 gradýsqa deıin qatty aıaz tur.
Apat týraly jańalyqtar aıasynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev problemaly jylý energetıkalyq aktıvterdi memlekettik menshikke qaıtarý máselesin qaraýdy tapsyrdy. Energetıka mınıstrligi jeke qolynda 22 JEO bar dep eseptedi. Qazaqstanda jylýmen, sýmen jabdyqtaý jáne sý burý jelileriniń tozýynyń ortasha kórsetkishi 53%-dy quraıdy.