Bıyl 29 qazanda elimizdiń biraz óńirinde saılaý ótti. Jergilikti halyq máslıhat depýtattaryn saılady. 19 naýryzda Parlament Májilisi men barlyq deńgeıdegi máslıhattarǵa saılaý ótken edi. Sol ýaqyttan beri keıbir depýtattar túrli sebeptermen óz mandattaryn tapsyrǵan bolatyn. Endeshe, saılaý qorytyndylarymen tanysyp ótsek.
Saıası partıalar sergek
29 qazanda elimizdiń 11 óńirinde saılaý ótti. Abaı, Aqtóbe, Almaty, SHQO, Jambyl, Jetisý, Qaraǵandy, Mańǵystaý, Pavlodar, SQO oblystarynda jáne Almaty qalasynda saılaýǵa kelgen halyq óz tańdaýyn jasady. 21 saılaý okrýgy boıynsha máslıhat depýtattary saılandy. Barlyǵy 2 oblystyq, 7 qalalyq jáne 12 aýdandyq máslıhattar.
Saılaýǵa 69 úmitker qatysty. Bir orynǵa ortasha eseppen, úshten asa adam talasty. Eń úlken báseke Almaty qalasynda tirkeldi. №4 saılaý okrýginde 6 úmitker qatysty. Jetisý oblysynda báseke tómen boldy. Bir orynǵa 2 adam básekege tústi.
Saılaý naýqanynda saıası partıalar belsendilik tanytty. Saılanǵan 21 depýtattyń 15-in partıalar usynsa, 6-aýy ózin-ózi usynǵandar. Bul joly da «amanattyqtar» belsendilik tanytty.
Jeńiske jetken úmitkerlerdiń 18-i erler jáne 3-eýi áıelder. Bul áli kúnge deıin genderlik dısbalans bar ekenin kórsetedi.
Absenteızm áli bar...
Ortalyq saılaý komısıasynyń málimetinshe, daýys berýge quqyly azamattardyń 40,25%-y saılaýǵa kelgen. Demek, saılaýshylardyń jartysynan astamy elektoraldy kezeńnen tys qaldy degen sóz. 60%-ǵa jýyq azamat(-sha) saıası naýqanǵa qatyspady. Azamattardyń saıası ómirden tys qalýyn ǵylymda absenteızm deıdi. Olardyń ne úshin saılaýǵa qatyspaǵany bizge beımálim. Áleýmettik saýalnama júrgizbedik. Dese de, absenteızmge birneshe sebep bolýy múmkin.
- Halyqta áli kúnge deıin biz eshnárse sheshpeımiz degen kózqaras bar. Bul – eń basty sebep. Ekinshiden, bul saıası tańdaý bolýy da múmkin. Bul jerde absenteızm men askettik ómirdi birge qarastyrǵan jón. Iaǵnı keıbir azamattar saıası ómirge sanaly túrde aralaspaımyz dep sheshýi múmkin. Absenteızmge qaramastan saılaý óte beredi. Sebebi, eshkimdi májbúrlep saılaýǵa qatystyra almaımyz. Árkimniń óz erki ózinde.
Soltústik óńirler belsendi
Saılaýǵa Soltústik Qazaqstan, Jetisý jáne Pavlodar oblystary turǵyndary belsendi qatysqan. Óńirler boıynsha qaraıtyn bolsaq, soltústik óńir saıası belsendi. Aqjar aýdanynda (SQO) 78%, Pavlodar oblysynyń Ertis aýdanynda 72% adam saıası tańdaý jasady. Jetisý oblysynyń barlyq aýdanynda 70%-dan astam adam saılaýǵa kelgen. Tipti, Aqsý aýdanynda 80%-dan asyp ketken.
Jalpy, qalalarda halyqtyń saılaýǵa barý kórsetkishi tómen. Respýblıkalyq mańyzy bar Almatyda eń tómen kórsetkish tirkeldi. Qalalyqtardyń 14%-ǵa jýyǵy óz tańdaýyn jasaǵan. Sol sıaqty, Taraz (25%-ǵa jýyq) jáne Qonaev (33%-dan astam) qalalarynda da azshylyq baıqaldy. Al Semeı (44%-ǵa jýyq), Prıozersk (56%-ǵa jýyq) jáne Aqtóbe (61%-ǵa jýyq) qalalarynda turǵyndar belsendirek. Osylaısha aqtóbelikter qalalardyń ishinde saıası úrdiske etene qatysqan.
Jalpy, batys óńirler de belsendilik tanytty. Aqtóbe qalasynan bólek Mańǵystaý aýdanynda 44%-ǵa jýyq adam daýys bergen.
Al Jambyl oblysynyń halqynyń belsendiligi óte tómen. Biraq munda Taraz qalasyndaǵy tómen kórsetkishti eskergen jón. Degenmen, Qordaı aýdanynda 62% adam daýys bergen.
|
Óńirler |
Qatysqandar (%) |
|
Abaı oblysy (Semeı qalasy) |
43,9 |
|
Aqtóbe oblysy (Aqtóbe qalasy) |
60,8 |
|
Almaty oblysy (İle, Kegen, Qarasaı aýdandary jáne Qonaev qalasy) |
52,34 |
|
Almaty qalasy |
13,68 |
|
SHQO |
56,36 |
|
Jambyl oblysy (Taraz qalasy, Qordaı aýdany) |
37,09 |
|
Jetisý oblysy (Aqsý, Qaratal, Kerbulaq aýdandary) |
75,27 |
|
Qaraǵandy oblysy (Prıozersk q.) |
55,58 |
|
Mańǵystaý oblysy (Mańǵystaý aýdany) |
43,5 |
|
Pavlodar oblysy (Ertis aýdany) |
71,88 |
|
SQO (Aqjar aýdany) |
77,54 |
Almaty aglomerasıasy
Almatylyqtar áli kúnge deıin saıası ómirge belsene aralaspaı keledi. Bul qalalyqtarǵa da oblystaǵylarǵa da qatysty. №4 saılaý okrýgy boıynsha saılaýǵa quqyly 52015 qalalyqtyń 7117-si ǵana tańdaý jasaǵan. Saılaý qorytyndysy boıynsha Almaty qalalyq máslıhatynyń depýtaty bolyp Bakarasova Elena Evgenevna saılandy. Oǵan saýalǵa qatysqandardyń 65,36%-y daýys berdi.
Al Almaty oblysynda 52% adam saılaýǵa kelgen. İle (62%) jáne Kegen (61%) aýdandarynda bul kórsetkish joǵary. Qarasaı aýdanynda kerisinshe tómen. Munda aýdan turǵyndarynyń 48%-dan astamy daýys bergen.
Taqyrypqa oraı
Ákimder de saılandy
Jańa saıası maýsym qyzý bastaldy. Aldymen halyq depýtattardy saılady. Ol týraly joǵaryda taldadyq. Al kúni keshe – 5 qarashada aýdandar jáne oblystyq mańyzy bar qalalardyń ákimderi saılandy. Bul saıası júıeni demokratıalandyrýdaǵy kelesi qadam boldy. Ol týraly tereń saraptamalyq materıaldy gazetimizdiń kelesi sanynan oqı alasyzdar.
Sýretti túsirgen Qaırat Qonyspaev