Jelidegi oıyndardyń balalar úshin qaýipti ekeni az aıtylmaıdy. Keıingi ýaqytta kópshilikke jaqsy tanys Roblox oıynynyń balalar úshin qaýipti ekendigi týraly beıneúndeýler jıi tarap ketti.
Aqparattyń qanshalyqty shyndyqqa janasatynyn anyqtaý úshin Aqshamnews.kz redaksıasy Oqý-aǵartý mınıstrligine resmı saýal joldady.
Mınıstrlik jaýabynda oqý jyly qarsańynda ata-analarǵa balalardyń ınternettegi qaýipsizdigine qatysty úndeý jarıalanǵanyn rastaǵan. Biraq vedomstvo mundaı aqparat dál osy atalǵan oıynǵa qatysty taraǵan dep naqtylamaıdy.
«Áleýmettik jelilerde taraǵan habarlamalarda «Roblox» oıyny naqty atalmaǵanyn atap ótemiz. Basty maqsatymyz – jalpy ınternet keńistiginde balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý, ata-analardyń nazaryn onlaın oıyndar men áleýmettik jelilerdegi qaýipti tendensıalarǵa aýdarý», – delingen mınıstrlik jaýabynda.
Sonymen qatar, vedomstvo sońǵy ýaqytta buqaralyq aqparat quraldarynda bóten adamdardyń oıynshy keıpinde balalarmen tanysyp, senimine kirip, olardy jabyq chattarǵa shaqyrýy jáne zańǵa qaıshy áreketterge ıtermeleýi týraly derekterdiń kóbeıgenin joqqa shyǵarmaıdy.
Balalarǵa ınternette ne isteýge bolmaıdy?
• Jeke málimetterdi (aty-jóni, mekenjaıy, telefony, otbasy týraly derekter) jarıalaý;
• Instagram, Telegram, TikTok, VKontakte sıaqty áleýmettik jelilerdegi qaýipti toptar men anonımdi chattarǵa kirý;
• Ata-anasy teksermegen kúmándi onlaın oıyndardy oınaý.
Ata-analar ne isteı alady?
• Arnaıy ata-ana baqylaý fýnksıalaryn qosý;
• Balanyń dostary men jazylymdaryn qadaǵalaý;
• Jalǵan akkaýnttarǵa (ıeroglıfpen, túsiniksiz belgilermen jasalǵan paraqshalarǵa) nazar aýdarý.
Qaýipti belgiler:
• Bala durys uıyqtamaýy, túnde jıi oıanýy;
• Denesinde túsiniksiz jaraqattar paıda bolýy;
• Tuıyqtalý, ashýshańdyq, sóılesýden qashý;
• Depressıvti nemese agressıvti mazmundaǵy beınelerdi jıi qaraý;
• Qorqynyshty sýretter salý jáne mánin túsindirmeý.
Qaıda júginýge bolady?
• Quqyq qorǵaý organdaryna (102);
• Mektep psıhologyna;
• «111» baılanys ortalyǵyna (táýlik boıy, tegin);
• Óńirlik bala quqyqtary jónindegi ýákilge.
Roblox — álemdegi eń tanymal balalarǵa arnalǵan oıyndardyń biri. Ol “sıfrlyq qumsalǵysh” qaǵıdaty boıynsha qurylǵan: paıdalanýshylar ózderiniń oıyn álemderin jasaıdy, aralasady jáne bir-birin qonaqqa shaqyrady. Tirkelýdiń jeńildigi men erkin qarym-qatynas jasaý múmkindigi Roblox-ty oqýshylardyń súıikti oıynyna aınaldyrdy. Biraq dál osy ashyqtyqty qylmystyq maqsatta paıdalanatyndar da bar. Sarapshylardyń aıtýynsha, alaıaqtar balalarmen chattarda tanysyp, keıin áńgimelerdi jabyq arnalarǵa aýystyryp, olardy qaýipti áreketterge ıtermeleýi múmkin.
Sońǵy jyldary bul oıynǵa baılanysty qaýipter týraly álemniń jetekshi BAQ ta jazyp júr:
• Bloomberg pen Wired derekterine súıensek, balalardy qanaý jaǵdaılary jyl saıyn ósip keledi: eger 2019 jyly mundaı oqıǵalar júzdep tirkelse, 2024 jylǵa qaraı olardyń sany on myńdaǵanǵa jetti.
• AQSH-ta eresekterge qarsy ondaǵan sot isi qozǵaldy, olar Roblox arqyly balalarmen baılanys ornatqan. Solardyń biri — Soltústik Karolınada: er adam 10 jasar qyzǵa ishki oıyn valútasy Robux berýge ýáde etip, ashyq-shashyq sýretterin talap etken.
• Eýropa men AQSH-taǵy tergeýler barysynda balalardyń Roblox-ta tanysqannan keıin jabyq chattarǵa ótip, ádepsiz áńgimelerge tartyla bastaǵany nemese qorqytyp-úrkitilgeni anyqtalǵan.
• Reseıde 2025 jyldyń tamyzynda Ekaterınbýrg qalasynyń Ordjonıkıdzev aýdandyq soty er adamdy 15 jylǵa qatań rejımdegi kolonıaǵa qamady. Tergeý dereginshe, ol 12 jasar balamen Roblox-ta tanysyp, keıin oǵan qatysty zorlyq-zombylyq jasaǵan.
• Túrkıa, Qatar jáne Kýveıtte bul oıynǵa shekteý qoıyldy, al Indonezıa bıligi eger ázirleýshiler chattardaǵy súzgini kúsheıtpese, tolyq tyıym salynýy múmkin ekenin eskertti.
Oqý-aǵartý mınıstrligi: «Azamattar nemese ata-analar belgili bir oıynǵa qatysty qabyldanǵan sheshimmen kelispegen jaǵdaıda, QR Ákimshilik rásimdik-prosestik kodeksiniń 91-babyna sáıkes shaǵymdanýǵa quqyly» ekenin eske salady.
Eske sala keteıik, buǵan deıin saıtymyzda jelidegi qaýipti 10 oıynnyń tizimi jarıalanǵan edi. Olar:
1. «Kók kıt» (Blue Whale Challenge)
2. «Momo» (Momo Challenge)
3. «Balkondan sekirý» (Jump off the Balcony Challenge)
4. «24 saǵattyq joǵalý» (24-Hour Missing Challenge)
5. «Qurǵaq tunshyqtyrý» (The Choking Game)
6. «Faıer-chellendj» (Fire Challenge)
7. «Tunshyqtyrý synaǵy» (Pass-out Challenge)
8. «Qorqynyshty beıneler» jáne «sumdyq oıyndar»
9. «Eden – lava» (Floor is Lava Challenge)
10. «Tuz jáne muz» (Salt and Ice Challenge)