Jasyndaı jarq etken ǵumyr!!!
Qazaqta bul fánıden batyr da, aqyn da, daryn da ótken. Sonyń ishinde jasyndaı jarq etkenderi neken-saıaq. Nebári 21 jasynda kombat bolyp, ekinshi dúnıejúzilik soǵysta erlik kórsetken qazaqtyń ór minezdi, qaısar uly Rataı Sultanbekovtyń jóni bir bólek. Bıyl dańqty tulǵanyń týǵanyna 100 jyl toldy. Osy oraıda batyrdyń nemere inisi, týysy ári muralaryn jınaýshy, jańǵyrtýshy Kenishbek Sultanbekovty áńgimege tartqan edik.
– Kenishbek aǵa, Rataı Sultanbekov maıdan dalasyna qalaı attandy, keńirek toqtalsańyz?
– Bul kisi soǵysqa Almatynyń Almaly aýdanynan attanady. Naqtyraq aıtsaq, qarasha aıynda ketedi. Osyndaǵy áskerı komısarıattan Ýkraınanyń Lvov qalasyna joldama beredi. Sondaǵy atqyshtar daıyndaıtyn ýchılıshede jattyǵady. 1941 jyly soǵys bastalǵanda, sol jaqtan maıdanǵa jiberiledi. Osylaısha qan maıdanǵa vzvod komandıri retinde qatynasady. Sóıtip, komandır bolyp júrgende, 1943 jyly Ábý Sársenbaev barady. Sonda Omarǵalı Qudyshev degen kisi bolǵan. Polktiń bas redaktory eken. Ol Soltústik Qazaqstannyń týmasy, jaýynger qalamgerdiń biri. Bári qatarlas bolǵan. Rataı aǵamyzdy kishi Baýyrjan Momyshuly atapty. Kezinde Ábý aqsaqaldyń úıde boldyq. Úsh ret suqbattasqanbyz. Kóp estelik aıtqan. Ony alda aıtamyn.
– Batyrymyzdyń el bile bermeıtin erekshe qyrlary týraly aıtsańyz?
– Sonda, jazýshynyń pikirine qaraǵanda, erekshe adam bolypty. Erteń shabýylǵa shyǵatyn bolsa, búgin túnimen uıyqtamaıtyn deıdi. Qanshama ýaıym shegip, qanshama jigerdi aldyn ala jumsap, oılastyryp otyrǵan. «Erteń qansha úıge qara qaǵaz jiberem» dep uıqy kórmeıtin deıdi. Adamgershilik qasıeti, kisiligi joǵary adam bolypty. Sol batalónda egde adamdar da soǵysypty. Solardyń báriniń úıinde neshe jan, onyń bala-shaǵasy - bárin bilip otyrypty. Kórdiń be?! Taǵy bir oqıǵa. Qarsy polkterde ákesi nemesi aǵasy, týysy bolsa, soǵan túnde kezdestirýge jiberipti. Qandaı adamgershilik! Ózderiniń batalóndarynyń týyna deıin bolǵanǵa uqsaıdy. Qol astynda ár jaqtan jıylǵan 700-deı sarbazdy uıystyrady. Tań qalasyz. Bul sol Ábekeń aıtqan estelikterdiń bir parasy edi.
Ózińiz oılańyz?! Balalar úıinde ósedi. Shamamen 10 jasynda tapsyrylǵan. Óte saýatty. Oryssha jáne qazaqsha aǵyp tur. Uzyn boıly. Qarýly, qýatty. Ótkir ári jigerli. Óńi kelisken jigit. Naǵyz burynǵynyń batyrlaryndaı. Onyń atasy da batyr bolǵan. Jońǵar shapqynshylyǵy kezinde kózge túsipti. Baınazar atty babasy qalmaqqa qarsy kezekti soǵysta erlik kórsetedi. Sol ýaqytta jaralanǵanyna qaramastan, óz jarasyn ózi tigipti. Ne degen batyrlyq deseńizshi?! Qanda barǵoı.
– Jas urpaqqa ónege dep qaı qyryn aıtar edińiz?
– Eee, shyraǵym. Qaı jaǵynan alsań da, úlgi-ónegesi jetedi. 20-dan asqan shaǵynda kombat basqarý ónege emeı nemene?! Naǵyz ónege dep osyny aıtamyz. "Qyzyl juldyz" ordeniniń birneshe márte ıegeri atanady. Munyń barlyq dáleldemeleri qujat túrinde bar. Arhıvterde de saqtaýly.
Qazirgi tańda «Rýhanı jańǵyrý» dep júrmiz. Óte jaqsy oı. Sóz basynda aıttym ǵoı. Akademıada oqyǵan birinshi qazaq eken. Ar jaǵyn ózińiz baǵamdaı berińiz. Negizi, kóbisi ol oqýǵa general atanǵannan soń baratynǵa uqsaıdy.
Soǵys ýaqytynda jaralanyp elge keledi. Tórtinshi márte kontýzıa alady. Sodan maıdanǵa attanbas buryn bolashaq oılarymen bólisedi. Týystaryna mamyr aıynda soǵys bitetinin, ary qaraı áskerı jaǵyn jalǵastyratynyn aıtady. Bul qarap tursańyz, aǵamyzdyń 10 qańtarda aıtqan sońǵy sózderiniń biri eken. Bul kisi úsh ordenniń ıegeri. Naǵyz batyr. Muny qaıtalap aıta berýge de bolady. Ónege degen osyndaı dep bilem. Halqymyzdyń arda uly, qaıtalanbas tulǵa. Ábý Sársenbaev deıtin qazaqtyń birtýar jazýshysy birde: «Keńes Odaǵynyń batyr ataǵyn alatyn birden-bir jan bolsa, osy bizdiń Rataı Sultanbekov edi», - dep kózine tebirene jas alypty.
Áli de aıtylar oılar jetkilikti. Dese de, qysqasha qaıyrǵanda, aıtatyn oı bireý. Bıyl ol kisiniń 100 jyldyq mereıtoıy. Bar oıymyz qazaqtan shyqqan tuńǵysh kombat, 21 jasynda batalón basqarǵan tulǵanyń esimi óshpese, ózi týǵan Jambyl oblysy, oqyǵan Shymkent, Almaty, Qyzylorda qalalarynda ulyqtalsa deımiz. Kóshe berilip, mereıtoıy qarsańynda bılbord ilinse, nur ústine nur bolmaq. Óıtkeni, ol biz úshin, halqy úshin kúresti. Qan maıdanda jan berdi. Qorytyp aıtqanda, erliktiń eren úlgisin tanytty.
– Suqbatyńyzǵa raqmet, er esimi el esinde saqtalyp, ulyqtalaryna senemiz!