«Adam quqyǵy jónindegi ýákildiń bastamasymen Qylmystyq kodekske «Neke qıý maqsatynda adamdy urlaý» degen 125-1 bapty engizý týraly usynys joldandy. Ol áıelderge qatysty qylmys deńgeıin tómendetýge múmkindik beretin eskertý áserin tıgizedi dep senemiz. Bas prokýratýra Ombýdsmenniń Qylmystyq kodekske 125-1-baptyń jeke bóligin engizý týraly usynysyn qoldady», - delingen Adam quqyqtary jónindegi ýákil habarlamasynda.
Adam quqyqtary jónindegi ýákil keńsesi qazir turmystyq zorlyq-zombylyq pen áıelderdiń quqyǵyn buzý máselelerine taldaý júrgizip jatyr. 736 mıllıon áıel fızıkalyq jáne basqa da zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan. Onyń 640 mıllıonnan astamy (87%) - 15 jastan asqan qyzdar men áıelder.
«Tek keıingi eki jarym jylda elimizde úıdegi agresorlar 300 adamnyń ólimine sebepker boldy. Densaýlyqqa aýyr zıan keltirgen 913, al densaýlyqqa ortasha zıan keltirgen 837 jaǵdaı tirkeldi. 37 myńnan astam adam túrli jaýapkershilikke tartyldy. Turmystyq zorlyqtyń negizgi sebepteri áleýmettik-ekonomıkalyq faktorlar jáne qoǵamdaǵy genderlik stereotıpter desek artyq aıtqanymyz emes. Májbúrli nekege turǵan qyzdardyń seriktesteriniń jynystyq, fızıkalyq jáne psıhologıalyq zorlyqtyń qurbany bolýy da beleń alyp barady. Kóbine májbúrlip neke qurǵan qyzdardy bilim men mamandyq alý múmkindiginen aıyrady. Bul olardyń táýeldi jáne osal jaǵdaıyn odan saıyn nasharlatady», - dep jazylǵan habarlamada.
Ýákildiń sózinshe, nekege turý úshin qyzdardy urlaý tájirıbesi elemizde, ásirese ońtústik aımaqtarda jıi kezdesedi. Keı jaǵdaıda mundaı áreketter jynystyq tutastyqty buzýǵa, ar-namys pen qadir-qasıetti qorlaýǵa, zańsyz bas bostandyǵynan aıyrýǵa jáne tipti ózine qol jumsaýǵa da ákeledi.
«Ulttyq dástúr, ádet-ǵuryptar syndy stereotıpterdi basshylyqqa alyp, atalǵan oqıǵalar jaıynda habarlamaý jaǵdaıdy ýshyqtyryp barady. Jastar qylmystyq jaýapkershilik týraly bilmeıdi. Bul - aýyr qylmys, adamnyń jeke basyna qol suǵý men bostandyq quqyǵyn óreskel buzý ekenin túsinbeıdi», -dep jazdy Adam quqyqtary jónindegi ýákil.
Adam urlaýmen baılanysty qylmystyq quqyq buzýshylyqtardy taldaý kórsetkendeı, 2019 jyldan bastap qazirge deıin atalǵan sanattaǵy 214 qylmystyq quqyq buzýshylyq tirkelgen. Bul rette nekege turý maqsatynda qyzdardy urlaý boıynsha naqty statısıka joq. Óıtkeni Qylmystyq kodekste mundaı quqyq buzýshylyqtyń jeke quramy kórsetilmegen.
2019 jyldyń shildesinde BUU-nyń Adam quqyqtary jónindegi keńesi jalpy jazasyzdyq pen esep berýdiń joqtyǵyna alańdaýshylyq bildirip, balalar, erte jáne májbúrli neke týraly A/HRC/RES/41/8 qararyn qabyldady. 2018 jylǵy 17 jeltoqsanda qabyldanǵan qararda BUU Bas Assambleıasy 2030 jylǵa deıingi Turaqty damý salasyndaǵy kún tártibinde kózdelgen balalar, erte jáne májbúrli nekelerdi joıý maqsatynda tıimdi sharalar qabyldaýǵa shaqyrady. Urlaý jáne májbúrli neke tájirıbesin joıý, genderlik teńdikti qamtamasyz etý jáne áıelder men qyzdardyń quqyqtaryn zorlyq-zombylyqtan qorǵaý barlyq memlekettik jáne qoǵamdyq ınstıtýttardyń nazarynda bolýy kerek.
«Qazir ulttyq quqyq qorǵaý mekemesi qylmystyq zańnamaǵa birqatar túzetýler, atap aıtqanda jeke bapty engizýdi jáne jábirlenýshi óz erkimen bosatylǵan jaǵdaıda qylmyskerdi qylmystyq jaýaptylyqtan bosatýdy kózdeıtin Qylmystyq kodekstiń 125-babyna eskertpeni alyp tastaýdy qarastyryp jatyr. Ortalyq Azıa elderiniń tájirıbesi kórsetkendeı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Túrikmenstan qylmystyq zańnamalarynda áıelderdi nekege májbúrlep turǵyzý maqsatynda urlaý týraly jeke bap bar», - delingen habarlamada.