Qazaqstandyqtardyń qytaılyq kólikterdi satyp alý múmkindigine qyzyǵýshylyqtary artyp keledi. Mundaı satyp alýdyń qajeti bar ma jáne qandaı da bir qaýip bar ma - Tengri Life osy suraqtardy qazaqstandyq úsh avtosarapshyǵa joldaǵan edi.
Qytaı kólikteri el joldarynda
Táýelsiz avtokólik odaǵynyń tóraǵasy Edýard Edokov qazirdiń ózinde Qazaqstanda qytaılyq kólikterge suranys bar dep esepteıdi. Mysaly, Ten Sem jaqynda aspan asty elinen elektromobılge tapsyrys berýge sheshim qabyldaǵan.
«Men qytaılyq elektromobılge tapsyrys berdim, biraq taǵy úsh aıǵa jýyq kútýim kerek, sebebi bul múldem jańa model jáne olardyń shyǵarylymy endi ǵana bastaldy. Elimizde qytaılyq kólikterge suranys bar dep aıtýǵa bolady. Meniń oıymsha, Qytaı bizdiń naryqqa erekshe qyzyǵa qaramaıdy. Óıtkeni ol jaqta jylyna mıllıondaǵan kólikter satylsa, bizde bar bolǵany on myń ǵana. Soǵan qaramastan keıbir qytaılyq brendter bizdiń naryqqa kirip, resmı ókildikterin ashady», - deıdi Edýard Edokov.
Artyq bolmas bilgeniń
Edýard Edokov qytaılyq elektromobıldi Almaty joldarynda júrgizýdi josparlap otyr. Megapolıste elektr kólikterine azdy-kópti jaqsy qalyptasqan ınfraqurylym bar. Al tas joldarda, ásirese Astanaǵa qaraı da zarádtaý múmkin bolmaı otyr – sáıkes stansıalar joq.
«Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń áldeqashan eskirgen talaptaryna sáıkes elektr kólikterin zarádtaý stansıalaryn turaqtarǵa ornatýǵa bolmaıdy – bul úlken kemshilik. Qazirgi zamanǵy elektromobılderge arnalǵan akýmýlátorlar ártúrli tehnologıalardy qoldaný arqyly jáne múldem basqa materıaldardan jasalǵan. Tipti, on jyl burynǵydan da, biraq ázirge bul jaıttar eskerilmeı keledi. Jalpy, elektromobılder ekologıalyq taza kólik. Ol – bolashaq dep oılaımyn. Múmkin, arnaıy salyq jeńildikteri nemese basqa da múmkindikter qaralsa, mundaı kólikterdi bizdiń joldarda kóbirek kezdestirýge bolar edi», - dedi Edýard Edokov.
Astanadaǵy evakýasıa qyzmetiniń ıesi Dáýlet Jumabaev Elorda joldarynda qytaılyq kólikterdiń júrýi qazirdiń ózinde jıi kezdesetin qubylysqa aınaldy dep esepteıdi.
«Qytaıdyń avtoónerkásibi dızaın jaǵynan da, jańa brendter men modelder sany jaǵynan da óte sátti qadam jasady. Men ózimniń baıqaǵanym, kózge túsetin árbir besinshi jańa kólik osy elden shyqqan. Sondyqtan suranys bar ekeni sózsiz», - dedi ol.
Degenmen, jańa kólik satyp almas buryn, aldymen jaqsy jáne jaman jaqtaryn tarazylap alǵan jón, - dep tolyqtyrdy Dáýlet Jumabaev.
Artyqshylyqtary
Avtobloger Dıas Ýálıhan Qytaıdan kólik satyp alýdyń zıanynan góri paıdasy kóp dep esepteıdi.
Baǵasy
Basty artyqshylyǵy – mundaı tehnıkalardyń baǵasynda, dep basa aıtady Dıas Ýálıhan.
«Káris, japondyq jáne qytaılyq kólikterdiń baǵasy birdeı bolǵandyqtan, siz aspan asty elinen shyqqan kóliktiń joǵary klassty ári opsıalary kóbirek bolatyny sózsiz. Eger biz kóliktiń bir klasyn sıpattamalaryna qaraı alatyn bolsaq, onda qytaılyqtardyń quny aıtarlyqtaı tómen bolady. Mundaǵy basty faktor – baǵa-sapa-san araqatynasy. Bul Qytaıdan keletin kólikter úshin jaqsyraq», - dedi ol.
Edýard Edokov Qytaıdan shyqqan jańa avtokólik ádette baǵasy jaǵynan eýropalyq nemese koreılik áriptesterinen aıtarlyqtaı tómen turatynyn atap kórsetedi.
«Siz jańa kólikti jáne eýropalyq nemese koreılik brendtermen salystyrǵanda óte qolaıly baǵamen satyp alyp jatyrsyz», - dep qosty sarapshy.
Avtokóliktiń tehnıkalyq jabdyqtalýy
Qytaıdan keletin kólikterde barlyq qajetti tehnıkalyq qural-jabdyqtary bar jáne biz kútkennen de kóp, - dep jalǵastyrdy Dıas Ýalıhan.
«Tipti, mysaly, joǵary jyldamdyqty dıspleıler, daýyspen basqarý, jylytý jáne qaýipsizdik júıeleriniń kóptegen nusqalary sıaqty bólshekter qazirdiń ózinde ortasha baǵa segmentindegi kólikterde bar. Iaǵnı, olarda adamǵa birshama jaǵdaı jasalǵan deýge bolady», - dedi Dıas Ýálıhan.
«Eger nemis, japonnyń bir klastaǵy kólikterimen salystyratyn bolsaq, qytaılyqtardyń fýnksıonaldyǵy áldeqaıda joǵary bolady. Mysaly, Aspan asty eli kóliginde barlyǵy «elektrondy» turǵyda jumys isteıtin bolady. Barlyq basqa faktorlar teń bolǵan kúnde, qytaılyq avtokóliktiń bir artyqshylǵy baıqalady», - dedi Edýard Edokov.
Osy másele boıynsha áriptesteriniń pikirine Dáýlet Jumabaevta qosylady.
«Jabdyqdalýy jaǵynan alǵa ozady. Keıde tipti kósh ilgerilep ketken. Bul da satyp alýshylardyń nazaryn ózine aýdarýdyń birden-bir joly», - dep qosty ol.
Kepildik
«Qytaılyq kompanıalar óz kólikterine tamasha kepildik beredi. Olardyń standarty 5 jyl nemese 150 000 shaqyrym. Tipti keıbireýleri 7 jyl nemese 200 000 shaqyrymdyq kepildik beredi. Qytaılyq brendter qazir jańadan naryqqa shyǵyp, avto paıdalanýshylarǵa eń qolaılysyn usynýǵa tyrysýda. Japondyq jáne koreılik kompanıalar mundaı kepildik bermeıdi», - dedi Dıas Ýálıhan.
Modelderdiń keń tańdaýy
«Qytaıda avtomobıl shyǵaratyn zaýyttar óte kóp. Tek elektromobıl shaǵaratyn zaýytardyń ózi 180-ge jýyqtaıdy. Olar kez kelgen talǵamǵa, túske jáne búdjetke sáıkes avtomobılder shyǵara alady. Qazirgi ýaqytta bizdiń naryq mundaı molshylyqty sezine qoımaıdy. Óıtkeni, olar úshin Qazaqstan naryǵy óte az. Biraq qytaı kóligin qalasańyz, kez kelgenin ákelip berýge tyrysady», - dep jalǵastyrdy Edýard Edokov.
Tartymdy qarjy quraldary
«Dástúrli satyp alý nusqalarynan bólek - qolma-qol aqshaǵa satyp alý, nesıe - eń tómengi paıyzdyq mólsherlememen bólip tóleý baǵdarlamalary da bar. Mysaly, men biletin bir kompanıa bólip tóleý, onda birinshi jyldyq paıyzdyq mólsherlemesi bar bolǵany 0,01%-ǵa teń. Sonan keıin nesıe sıaqty sharttar. Eger siz ony bir jyldyń ishinde jaýyp úlgerseńiz, bul qosymsha banktik nesıesiz eń qolaıly nusqa bolyp tabylady», - dep jalǵastyrdy Dıas Ýálıhan.
Mashınalarǵa qoljetimdilik
«Qazaqstan naryǵyndaǵy qazirgi jaǵdaıǵa súıene otyryp, men qytaılyq kólikterdiń qoljetimdi jáne kez kelgen ýaqyta satyp alýǵa bolatynyn bilemin. Egerde kólik bolmaı qalǵan jaǵdaıdyń ózinde kóp kútýdiń qajeti joq», - dedi Dıas Ýálıhan.
«Meniń oıymsha, joǵaryda atalǵan tarmaqtar bizdiń elde qytaılyq kólikterge degen suranysty arttyrady, onyń ústine mundaı kólikter birneshe jyldyń ishinde naryqta ózderine senimdilikti arttyratyn bolady», - dedi Edýard Edokov.
Kemshilikteri
Avtokólik bólshekteri
Árıne, ıdealdy nusqalardyń bolýy múmkin emes deıdi sarapshylar. Mundaı kólikter isten shyqqan kezde qosalqy bólshekterdi tabý qıynǵa soǵady.
«Ókinishke oraı, dılerlerdiń kóbi qosalqy bólshektermen jetkilikti deńgeıde avtobólshektermen qamtamasyz etilmeýi múmkin. Iá, júris bóliginde másele týyndaı qoımas, biraq, mysaly, esik nemese artqy tereze sıaqty bólshektermen – jetkilikti deńgeıde qamtamasyz etilmeıdi. Óıtkeni bular kúndelikti suranysqa ıe emes», - dedi Dıas Ýálıhan.
Dáýlet Jumabaev qytaılyq kólikterge arnalǵan bólshekterdi izdeýde máseleler týyndaýy múmkini degen pikirmen kelisedi.
«Buǵan deıin meniń tájirıbemde qytaılyq zaýyt bul qosalqy bólshek joq jáne bolmaıdy dep málimdegen jaǵdaılar boldy, óıtkeni mashına bes jyl buryn shyǵarylyp, qazirgi kezde toqtatylǵan. Bul satyp alýshylar úshin óte ókinishti, ári kómektese almaıtyn jaǵdaı. Mundaı kezde aýystyrý nusqalaryn izdeýge kóp ýaqyt ketedi», - dep qosty ol.
Basqarý tili
Qytaıdan ózińiz kólik ákelseńiz, kólikti basqarý tilin beıimdeýge daıyn bolyńyz, deıdi Táýelsiz avtokólik odaǵynyń tóraǵasy.
«Resmı dılerler arqyly emes, óz betinshe ákelinetin kólikter orystandyrylmaǵan (qazaq tiline beıimdelmegen) jáne bári sáıkesinshe qytaı tilinde. Basqa tilge aýdarýdy qazirdiń ózinde úshinshi tarap kompanıalary - siz júrgizip jatyrsyz. Muny óz táýekelińizge baılanysty jasańyz. Bul sheshiletin sát, biraq bul ýaqyt pen qosymsha aqshany bosqa ketirý», - dep jalǵastyrdy Edýard Edokov.
Servıstik qyzmettiń bolmaýy
«Ázirge bizdiń elde resmı avtodılerler jetkiliksiz. İs júzinde elektromobılder múldem joq. Iaǵnı tehnıkalyq qyzmet kórsetý, kepildikter týraly suraqtar kóp týyndaýy múmkin», - dep esepteıdi Edýard Edokov.
Kólikti qaıta satý
Kólikti qaıta satý kezinde qıyndyqtarǵa daıyn bolyńyz, deıdi D.Ýálıhan. Óıtkeni kóptegen adamdar qytaılyq kólikterge áli de kúmánmen qaraıdy. Baǵanyń tómendeýin kútýge týra kelýi múmkin.
«Ádette, az tanymal brendter áleýetti satyp alýshylardyń senimin azaıtady. Sondyqtan, olar áli de japondyq jáne koreılik básekelesterine qaraǵanda baǵasy jaǵynan arzanyrq bolady. Iaǵnı, bir klasstaǵy kólikterdi qaıta satqanda, Ońtústik Koreıa nemese Japonıa sıaqty basqa elderdiń ımporttyq kólikterimen birdeı somada baǵalamaýyńyz kerek», - dedi Dıas Ýálıhan.
«Ýaqyt óte kele kólik qaıtalama naryqtaǵy baǵasyn nemese ótimdiligin joǵaltýy jáne salonnan kólikti birinshi satyp alǵan ıesi onyń jalǵyz ıesi bolýy múmkin», - dedi Dáýlet Jumabaev.
«Basqa kompanıalarmen salystyrǵanda kóptegen qytaılyq brendter kóp ýaqytqa shydas bermeıdi. Shartty túrde 100-ge qarsy 20-30 jyl. Bul jerde de belgili bir tarmaqtar men táýekelder bar. Biraq Qytaıdyń avtoónerkásibi óte tez damyp jatyr – tipti sońǵy bes jyl burynǵymen salystyrýǵa kelmeıdi. Kompanıalar sapa, fýnksıonaldyǵy jaǵynan qalaı óskenin kórýge bolady», - dedi Edýard Edokov.
E.Edokov barlyq jaqsy jáne jaman jaqtaryn tarazylaı kele, Qytaıdan elektromobılge tapsyrys berý týraly sheshim qabyldaǵanyn jetkizdi.
«Bes jyl buryn men qytaılyq avtokólik ónerkásibine kúmánmen qaradym, biraq qazir ilgerileýshilikti kórip turmyn. Sondyqtan aqsha únemdeý jaǵyna mán bere bastadym. Qazir ekiniń-biriniń 50-60 myń dollar (shamamen 22 422 000 - 26 907 000 teńge) turatyn kólikterge qoly jete bermeıdi. Al qytaıdyń sol klasstaǵy kólikteri 20-30 myń dollar (shamamen 8 969 000 - 13 453 000 teńge) turady. Iá, kóliktiń júrý bólshekteri nemistiń qarapaıym kólikterimen salystyrýǵa kelmeıtin shyǵar. Degenmen qarapaıym tutynýshy úshin bul jetkilikti. Al ldaǵy ýaqytta dılerler laıyqty servıstik qoldaý kórsetip, sapaly servıstik qyzmet kórsetýdi qolǵa alsa, bul tamasha búdjettik sheshim bolady», - dep túıindedi E. Edokov.