Túrmelerde zańsyz uıaly telefondardy jappaı buǵattaý naýqany júrmek
Qylmyskerlerdiń qamaýda otyryp, adam óltirýge tapsyrys bergeni áshkerelenipti. Sottalǵandar "syrtqy álemmen" habarlasyp, túrli zańsyz zat alǵyzady. Buǵan tyıym salý úshin quzyrly organ tosyn tásilge barýdy josparlady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz inbusiness.kz silteme jasap.
İshki ister mınıstrliginiń Qylmystyq-atqarý júıesi (QAJ) komıtetiniń habarlaýynsha, 7 jeltoqsanda Astana qalasyndaǵy QAJD №2 mekemesinde SIM-kartany sálemdemege jasyryp ótkizý áreketiniń joly kesildi.
"Sottalǵan T.-ǵa joldanǵan sálemdemeni tekserý barysynda onda "nasybaı" zaty bar eki paket tabyldy. Arshaly aýdany PB jedel-tergeý toby kelgennen keıin nasybaı toly paketterdiń ishinde 2 sim-karta bolǵany anyqtaldy. Osy fakt boıynsha Ákimshilik kodeksiniń 481-babyna sáıkes prosestik sheshim qabyldaý úshin materıaldar jınaldy. Tasymaldaýshyǵa 10 AEK mólsherinde aıyppul túrindegi ákimshilik jaýapkershilik júkteledi", – dep málim etti komıtet.
Osynyń aldynda Aqtóbe oblysy boıynsha QAJ departamentine qarasty №70 qaýipsizdigi aralas mekemesine uıaly telefondardy ótkizý áreketiniń joly kesilgen bolatyn. Rejım jáne kúzet bóliminiń qyzmetkerleri poshta arqyly qabyldaý bólmesine jetkizilgen sálemdemeni tekserý kezinde odan pechene jáne sháı qorabynyń ishine muqıat jasyrylǵan uıaly telefondar men SIM kartalardy jáne qulaqqap, USB symdaryn tárkiledi.
Rejım jáne kúzet bólimi qyzmetkerleriniń baıandaýynsha, sım-kartalardy ótkizý úshin túrli aıla-sharǵy qoldanady: mysaly, plasık taraqtyń ishine muqıat jasyrylǵan sım-kartalar tabyldy.
Aqmola QAJ mekemesinde jazasyn óteýshilerdiń birine sálemdeme túrinde erlerge arnalǵan týflı jetkizilgen. Sálemdemeni rentgen apparaty arqyly tekserý kezinde qyzmetkerlerde kúdik týady. Sodan 40 jastaǵy sottalǵannyń qatysýymen aıaqkıimniń óksheleri ashylyp tekserildi. Nátıjesinde, qyzmetkerler áldebir tapqyrdyń onyń ókshesine "Nokia" markaly uıaly telefonyn, SIM kartalaryn jáne USB symyn jasyra alǵanyn bilip, tańǵalypty.
Mekeme bastyǵy Rýslan Orazmetov temir tordyń ar jaǵyna baılanys quraldaryn alyp ótýge tyıym salý talaby bir mezetke tolastamaıtynyn bildirdi.
"Halyq arasynda da, sottalǵandar arasynda da mekemege tyıym salynǵan zattardy alyp kirýge jol berilmeıtini jóninde únemi túsinikteme jumystary júrgizilip turady. Bul sottalǵandarǵa da, sol zattardy jiberetinderge de zardap ákeledi. Soǵan qaramastan, tyıym salynǵan zattardy kez kelgen tásilmen alyp ótý áreketteri jalǵasýda", – dedi Rýslan Orazmetov.
Bul mekemelerde qyzmetkerlerdiń qyraǵylyǵy, adaldyǵy arqasynda qýlyǵyn asyrmaq bolǵandardyń qaraý áreketi iske aspady. Al basqasynda iske asqany qansha?
"Uıaly baılanys quraldaryn sottalǵandar mekemelerden tys jerlerde jańa qylmystar jasaý, mysaly, alaıaqtyq, bopsalaý jáne basqa da qylmystyq qyzmetti, onyń ishinde transulttyq qylmystyq toptardy, qaýymdastyqtardy uıymdastyrý jáne olardyń isin úılestirý úshin paıdalana alady. Sonymen qatar, olardyń kómegimen sottalǵandar kýágerlerge jáne qylmystyq prosestiń basqa qatysýshylaryna qysym jasaıdy, tergeýdi adastyrý úshin seriktestermen kelisip otyrady. Mysaly, Atyraý oblysy boıynsha QAJD ÝG-157/9 mekemesinde jazasyn óteýshi WhatsApp qosymshasy arqyly adam óltirýge tapsyrys berip, sybaılasyna qajetti qarý jasyrylǵan oryndy kórsetti. Sondaı-aq, sottalǵandar uıaly telefondardy esirtki quraldar, keskish-teskish zattar, telefondar, ózge de tyıym salynǵan zattardy QAJ mekemeleriniń aýmaǵyna zańsyz jetkizýdi uıymdastyrýǵa qoldanady", – dep túsindirdi İshki ister mınıstrligi.
Odan da soraqy jaıttar bar. Mysaly, Ulttyq qaýipsizdik komıteti Shyǵys Qazaqstan oblysy boıynsha QAJ departamenti mekemeleriniń birinde jazasyn ótep jatqan sottalǵannyń uıaly telefonnyń kómegimen uıymdastyrǵan terorıstik aksıany jasaý áreketiniń jolyn kesti.
Quzyrly organdar bıylǵy qandy qańtar oqıǵalary kezinde de osyndaı jaıttardyń aldyn alǵan eken.
2022 jyldyń 10 aıynda qylmystyq-atqarý júıesi mekemeleriniń aýmaǵyna 203 tyıym salynǵan zattar laqtyryldy. Olardyń 100-i boıynsha quqyq buzýshy 104 adam ustaldy. Biraq olar negizinen aıyppulmen qutylatyny qupıa emes. Sebebi, bul turǵyda da zańnama izgilendirilgen.
Bıyl túrmeler aýmaǵyna laqtyrylǵan býynshaqtardan 407 birlik uıaly telefon, 4,5 keli esirtki, 62 lıtrden astam spırttik ishimdikter, 4 myńnan astam psıhoaktıvti preparattar tárkilendi.
Bul zamanaýı baılanys quraldaryn jetkizý basqa da joldarmen júzege asyrylýy múmkin. 2021 jyly tek bir mekemede – Jambyl oblysy boıynsha QAJD TJ-158/7 aǵash materıaldaryn túsirý kezinde olardyń arasyna astyrtyn tyǵylǵan 137 uıaly telefon tabyldy.
Qyzmetkerlerdiń saqtyǵy arqasynda qylmystyq-atqarý júıesi mekemelerinde tek bir jyldyń ishinde 3 myńnan astam uıaly qurylǵy tárkilendi.
Osydan-aq bul qylmystardyń qandaı aýqymǵa ıe bolǵany baıqalady.
Bul rette biraz jyldan beri túzeý oryndarynda uıaly baılanysty buǵattaý sharalary qoldanylatyny málim. Biraq qylmyskerler olardy aınalyp ótýdiń jolyn tapqan desedi.
"Sottalǵandardan uıaly telefondardy taýyp, tárkileý, olardy jetkizý arnalaryn jabý jáne basqa is-sharalar boıynsha qabyldanyp jatqan sharalar jaǵdaıdy túbegeıli jaqsy jaqqa ózgertýge múmkindik bermeıtinin atap ótý qajet. Osy saladaǵy tehnıkalyq progrestiń turaqty damýyna baılanysty jabyq mekemelerdegi uıaly baılanys blokatorlary moraldyq turǵydan eskiredi jáne tıimdiligin joǵaltady. Al olardyń qymbat bolýy olardy ýaqtyly jańartýǵa múmkindik bermeıdi", – dep túsindirdi İİM Qylmystyq-atqarý komıteti óz taldaýynda.
Sondyqtan vedomstvo bul kesapatqa tosqaýyl qoıýdyń taǵy bir jolyn usynyp otyr: quzyrly organnyń suraýymen uıaly baılanys operatorlary bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda qoldanylatyn sım-kartalardy jedel buǵattaı qoıýy qajet.
"Arnaıy kontıngenttiń uıaly baılanys quraldaryn zańsyz paıdalanýyna qarsy pármendi sharalardyń biri – baılanys operatorynyń óz jelisi arqyly oǵan uıaly baılanys qyzmetterin kórsetýdi toqtata turýy bolýy múmkin. Bul Uıaly baılanystyń abonenttik qurylǵylaryn tirkeý qaǵıdalaryna sáıkes, abonenttik qurylǵy jumysynyń sáıkestendirý kody boıynsha júrgiziledi. Bul úshin qylmystyq-atqarý júıesi organy ótinish joldaıdy", – delingen jańa zańnamalyq ózgeriske túsindirmede.
Túrmeniń uıaly baılanys operatorlarymen ózara is-qımyly memlekettik radıojıilik qyzmetiniń bólimshesi bolyp tabylatyn uıaly baılanystyń abonenttik qurylǵylarynyń Sáıkestendirý kodtary derekqorynyń operatory (SKD operatory) arqyly júzege asyrylady dep kútilýde.
Zańnamalyq túzetý qabyldansa, onda ol tásildi iske asyrý algorıtmi kelesideı bolmaq:
Qylmystyq-atqarý júıesiniń organy aldymen tehnıkalyq quraldardyń kómegimen peleńasıa júrgizý arqyly sottalǵandardyń qolyndaǵy uıaly baılanys qurylǵylaryn anyqtaýǵa tıis.
Sodan soń olardyń jumysyn toqtata turýdy surap, SKD operatoryna mekemeler aýmaǵynda zańsyz áreket etetin qurylǵylardyń IMEI-kodtarynyń tizimin jiberetin bolady.
Sonyń negizinde SKD operatory abonenttik qurylǵynyń jumysyn toqtata turý, ıaǵnı buǵattaý jóninde sharalar qabyldaıdy.
Mamandar osyndaı tájirıbe Qazaqstanda baryna nazar aýdartady: mysaly, azamat smartfonyn joǵaltyp, ne urlatyp alsa, ol polısıa arqyly ótinish bere alady. SKD operatory uıaly telefon ıesiniń ótinishi negizinde mobıldi qurylǵylardyń jumysyn buǵattap tastaıdy. Biraq bul mehanızm smartfon ıesiniń ótinishiniń bolýyn qarastyrady. Al temir tordyń ar jaǵyna zańsyz uıaly telefon alyp ótken sottalǵandar óz erkimen ondaı ótinish bermesi sózsiz.