«Shubyrtyp balalaryn ertip alypty ǵoı» degen sóz sońynan ermes úshin birqatar ata-ana toı-tomalaqqa, úlken kisiler jınalatyn oryndarǵa, qonaqqa bala ertip barmaýǵa tyrysady. Olardyń oıynsha, eresekter otyrǵan ortada balaǵa tyńdaýǵa bolmaıtyn áńgimeler, ázilder aıtylady, bir jaǵynan balanyń da kópshilik ishinde mazasy ketedi. Endi bireýler «bala qashanǵy bólmesinen shyqpaı otyrý kerek, olar da kishkentaıynan ortaǵa beıimdelsin, qonaqqa ertip júrgen jón» degen pikirde. Eki taraptyń da pikirin qate deı almaımyz. Endeshe, pikirlerdi ortaǵa salyp kóreıik...
Baljan BAZARBAIQYZY, psıholog:
Ertip júrýdi quptamaımyn
Kúni keshe ǵana 30–40 adam jınalǵan aýyzasharǵa bardyq. Sol jerde onshaqty bala boldy. Álgi balalar óz ata-anasynyń da, qonaqtardyń da berekesin aldy. Ásirese, osyndaı oraza kezinde aýyzasharǵa bala ákelý durys emes dep oılaımyn. Ata-ana balany ertip ákeledi de, smartfonnan YouTube-ty bar daýsymen qosyp, balany janyna otyrǵyzyp qoıady. Sol jaǵymsyz dybys qonaqtardyń basyn aýyrtyp jiberdi. Ne jıylǵan qaýymmen jóni túzý áńgime aıta almaısyń, ne bireýdi tyńdaı almaısyń. Árıne, aýyzashar berip jatqan úıdiń ıesi jaqyn aralasatyn adamyna «bala ertip ákelmeshi» dep aıta almaıdy, óıtkeni aýyzashar berip otyrǵan adam nıetimdi durys túsinbeı qala ma dep oılaıdy. Sondyqtan meniń oıymsha, ár ata-ana qandaı jerge bala aparý kerek, aparmaý kerek túsinip, bala ertip júrýdiń ádebin bilse eken deımin. Árkimniń balasy ózinen basqa eshkimge qyzyq emes. Eger úıde balany alyp qalyp, qaraıtyn adam bolmasa, qonaqqa barmaı-aq qoıǵany durys.
Dıana EDİLQYZY, dızaıner:
Orynsyz renjıtinder bar
Jaqynda áýletimizde úlken toı boldy. Qaıynsińlimdi uzattyq. Toıǵa 150-deı adam shaqyrdyq. Toıhanadaǵy ár oryn esepteýli ekenin qazir bári biledi ǵoı. Sondyqtan aldyn ala shaqyrǵan adamdardyń keletin-kelmeıtinin anyqtap alýdyń da esh ábestigi joq. Biraq jaqyn týystarymyzǵa «toıǵa bala ákelme» dep aıta almaısyń. Balalar dastarhanǵa otyrmasa da, zalda oınap júrer deımiz de qoıamyz. Toı bastalarda alystan kelgen syıly qonaqtardyń ornyn kórsetip, bárin óz ornyna jaıǵastyryp jattyq. Toıǵa kelgen bir baýyrymyz ben kelinimiz 3 balasyn dastarhanǵa otyrǵyzyp qoıǵan eken. Enem jaılap baryp: «Bul úlken kisilerge arnalǵan oryndar edi, balalarǵa eseptelmegen ǵoı» dep eskertý jasap edi, álgi baýyrymyz ornynan atyp turyp, renjip, áıelin, bala-shaǵasyn alyp, toıdan ketip qaldy. Mine, osyndaı da jaǵdaılar bolyp jatady.
Gaýhar KÓSHERBAIQYZY, muǵalim:
Ónegeli ortaǵa beıimdegen jón
Uly jazýshy Muhtar Áýezovtiń mynandaı tamasha sózi bar: «Adam balasynyń jaman qulqy jaratylysynan emes, ósken orta, alǵan úlgi, ónege biletindiginen jáne túzelý, buzylý jas ýaqytta bolady» deıdi. Sondyqtan da balany salıqaly kisiler jınalatyn ortaǵa jıi ertip barǵan jón dep sanaımyn. Osyndaı orta kórip, ónegeli áńgimeler tyńdap ósken balanyń aqyly tolysyp, úlkenderge elikteýge tyrysady, bos oıyndarǵa degen qyzyǵýshylyǵy basylady. Kezinde ata-ájelerimiz qasyna nemerelerin ertip júrgen ǵoı. Árıne, kez kelgen jerge balany apara berýge qarsymyn, degenmen jaqyn otbasylyq dostardyń, týystardyń úıine barǵanda balalardy aparyp, bir-birimen jaqyn tanystyryp, aralastyryp úıretken durys. Óıtkeni, qazirgi kezde tipti aǵaıyndy adamdardyń balalary bir-birin jóndi tanymaıdy, aralaspaıdy. Jalpy týystardyń basy tek toılarda ǵana qosylady ǵoı. Balalar bir-birine jat bolmaı óskeni jaqsy.
Darhan SÚLEIMEN, kásipker:
Balany bir ýaqyt úıde alyp qalsa....
Ózim 5 balanyń ákesimin. Áıelim balalar 1 jasqa kelgenshe balamen eshqaıda barmaıdy. Al qazir úlken balalarymyz kishilerin qaraıtyn jasqa jetti. Qonaqqa, toıǵa barsaq, kishkentaılardy úlkenderine tapsyryp ketemiz. Óıtkeni, biz ata-anamyzdan bólek turamyz, ata-ájeleri aýylda. Meniń oıymsha, balalar es bilip, «qoı» degen sózdi uqqansha qonaqqa aparýdyń qajeti joq dep oılaımyn. Onyń ústine ár balanyń minezi ártúrli. Keıbir erke balalar barǵan jerde áke-sheshesiniń de, qonaqtardyń da mazasyn alýy múmkin. Qazir omyraýdaǵy balasyn qushaqtap, taǵy birneshe balasyn etegine jarmastyryp, barlyq jerden qalmaıtyn kelinshekterdi baıqap qalamyn. Túsinemin, úıde otyrǵan áıel bir jerge shyqqysy keledi. Biraq bala ertip júrý ózine ǵana emes, aınalasyndaǵylarǵa da yńǵaısyzdyq týǵyzatynyn eskerýi kerek. Búginde úıde bala qarap otyratyn ájeler de neken-saıaq. Úlken kisiler de bir ýaqyt kelinderi tynyǵyp, úıden shyǵyp, qurbylarymen kezdesip qaıtýyna jaǵdaı jasap, balany alyp qalsa, qandaı tamasha. Balanyń tárbıesine tek áke-sheshe ǵana emes, ata-áje, jalpy qoǵam jaýapty ekeni daýsyz.
Aıgúl BEKOVA, tarıhshy:
Ájem qasynan bir eli qaldyrmaıtyn
Ózim úıdiń tuńǵyshy bolǵandyqtan ájemniń tárbıesin aldym. Ol kisi meni qaıda barsa da, janynan qaldyrmaı ertip júretin. Birde aýyldaǵy toılardyń birine barǵanda qonaqtar jyldam tarqasa kerek. Toıdyń tez bitip qalǵanyna tańyrqaǵan men: «Apalar, án aıtpaımyz ba?» dep aıǵaı salyppyn. Sol kezde nebári 5 jasta ekenmin. Sol qylyǵymdy ájem bertin kelgenshe aıtyp, kúlip otyrady. Meniń oıymsha, biz balany óte kóp shekteımiz. Ásirese, bizdiń býynnyń balalary óte ımenshek, jasqanshaq boldy. Óıtkeni, ata-anamyz ne nárseden «táıt» dep tyıyp, artyq sóıletpeıtin. Úıge qonaq kelse de bir bólmeden shyqpaı otyratyn edik. Sondyqtan jasy 40–50-ge kelse de, óz oıyn erkin jetkize almaıtyn adamdar kóp aramyzda. Bala men úlkenderdiń arasynda baılanys, dıalog bolmaýynyń arqasynda qanshama bala ata-anasyna syryn aıta almaı ósti. Al kezinde ata-babalarymyz balalar quımaqulaq bolyp óssin dep úlkenderdiń ortasyna beıimdep otyrǵan emes pe? «Balany bala deme, aqyly assa, dana bolady» dep balany balasynbaı, keı tustarda olardyń oılaryn bilip, aqyldasyp otyrǵan. Burynǵy bala bıler, sheshender men aqyndar osyndaı tárbıeniń nátıjesi.
TÚIİN:
«Ata-ananyń qadirin balaly bolǵanda bilesiń» demekshi, bala-shaǵa ósken saıyn bul dúnıede bala tárbıesinen kúrdeli, názik nárse joq ekenin túsinedi ekensiń. Ne kóp, qoǵamda bala tárbıesine qatysty aqyl-keńes kóp, biraq árkim óz balasyn óz deńgeıinde tárbıeleıdi. Sondyqtan da ádette úlken adamdarǵa «bala tárbıelemes buryn ózińdi tárbıele, bala – ata-ananyń aınasy» deıtini tegin emes eken. Balany jaqsy ortaǵa beıimdeý de aınalyp kelgende ata-ananyń mindeti. Siz qalaı oılaısyz, oqyrman?