Altyn kúz esik qaǵyp tur. Aragidik jańbyr jaýyp, qońyr jel, salqyn samal soǵatyn kez bastaldy.
Aldymyzda kúzdiń basy – qyrkúıek aıy. Ol alty aıdan turatyn sýyq aılar leginiń alǵashqysy. Osy aıda aptap ystyq basylyp, mal toıynyp, egin, baqsha ónimderi tolyq pisedi, sharýanyń ala dorbasyna túsedi. Tájirıbeden kórip júrgenimizdeı, árbir aıdyń basy, ortasy jáne sońy ózgerissiz bolmaıdy. Osy negizge súıensek, aldaǵy 3-4 kúnniń kóleminde jaýyn-shashyn bolýy ábden múmkin. Jańbyr sońy qaıtadan shýaqty kúnderge jalǵasady.
Alda «Mızam shýaǵy» bar. Kónekóz adamdardyń: ««Mızam shýaǵy» kelmeı, kúz bastalmaıdy, kún sýytpaıdy» degen boljamy bar. Aptanyń sońyna qaraı qyrkúıek aıy bastalady. Kúzdiń alǵashqy aıy. Bul aı ataýy mal sharýashylyǵyna baılanysty shyqqan. Ol týraly kezi kelgende aıtamyz, amandyq bolsa.
5 juldyzdan turatyn Tarazy shoqjuldyzy tamyz aıynyń sońynan mamyr aıynyń ortasyna deıin aspan tórinde kórinip turady. Bul shoqjuldyz tórt túliktiń jaıymen jıi kóship-qonyp otyrǵan halqymyzdyń jyl maýsymdaryn, ár aıda týatyn amaldardy bilip, soǵan qaraı qam-qareket jasaýyna ıgi yqpal etken. Babalarymyz jyldy 12 aıǵa bólgende, alǵashqy altaýyn (naýryz, sáýir, mamyr, maýsym, shilde, tamyz) jyly maýsymǵa, ekinshi altaýyn (qyrkúıek, qazan, qarasha, jeltoqsan, qańtar, aqpan) sýyq maýsymǵa jatqyzǵan. Qazir jyly maýsymnyń sońǵy kúnderi ǵana qaldy, ary qaraıǵy kezek – sýyq maýsymdiki. Muny qazekem óliara shaq dep ataǵan. Aldaǵy mezgilderdiń (kúz, qys, kóktem) qandaı bolatyny osy óliara shaqtaǵy tabıǵat qubylystaryna baılanysty bolmaq. Aıtalyq, óliara shaq jaýyn-shashyndy bolsa, qys borandy bolady. Sholpan juldyzy tańerteń týsa, qys sharýaǵa qolaıly bolyp, kóktem erte shyǵady, t.b.
Qazir ótken joly sóz etken "sarsha tamyz" amaly (20–25 tamyz aralyǵynda) búgin bitti. Bul – tamyzdyń sońy degen maǵynany bildiredi. Shóp sabaǵy sarǵaıyp, keıbiri qýraı bastaıdy. Alda "masaq" amaly bar. Ol mızamnyń 15 jańasyna deıin jalǵasady. Ary qaraı egin, baqsha ónimderin jınaý, qoshqarǵa jáne erkek toqtyǵa kúıek baılaıtyn «kúıek» amaly keledi. Kúzdiń qarbalasy bastalady. Egini jınalyp alynǵan atyzǵa mal jaıylady, kári-qurtań, bala-shaǵa masaq teredi. Qart kisiler eginshiden keýsen suraıdy. Egin bitik bolǵan jyly keýsendi kersen-kersenimen taratady.
«Tarazy týsa, tań salqyn, bıdaı, tary pisedi» degen maqaldyń aıtylǵan merzimi keldi. Sebebi, Tarazy juldyzynyń týýy shildeniń sońyndaǵy jemis-jıdek pen eginniń pisetin kezine týra keledi. Al Súmbileniń týýy tamyzdyń sońǵy jartysy men qyrkúıektiń bastapqy kezine týra keledi. Osy kezde shóp pisip, shyq túsip, jylqy malynyń shybyn-shirkeıden jany jaı taýyp, qoń jınap, qońyr kúzdiń kele jatqan nyshany baıqalady.
Búgin grıgorıansha - tamyzdyń 25-i, aı boıynsha – 27-si, qazaqsha – aıdyń 10-shy juldyzy. Apta aıdyń sońy men basyna sáıkes kelgendikten de, aspandy bult torlap, azdaǵan jaýyn-shashyn bolýy ǵajap emes. Biraq ol uzaqqa barmaıdy. Shýaqty kúnder áli alda jetkilikti.