Dúnıe júziniń koronavırýspen qalaı arpalysyp jatqanyn, ólim-jitimniń kóbeıgenin oqyp otyrǵanda, eriksiz osyndaı oıǵa kelesiń.
Kópshilik jınalǵan jerge barmaý, qazaqy ómir saltynyń ajyramas atrıbýty - toıdan bas tartý – dál qazirgi kúni aman qalýymyzdyń alǵysharty bolyp turǵandaı, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Álemniń jaǵdaıy
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) bas dırektorynyń aǵa keńesshisi Brús Eılvordtyń aıtýynsha, álemniń 40-qa jýyq memleketi dári-dármektiń, ásirese, AstraZeneca vaksınasynyń jetispeýshiliginen COVID-19-dyń alǵashqy ekpesin alǵan turǵyndaryn vaksınalaýdy aıaqtaı almaı otyr.
Sahara men Afrıka elderi, Latyn Amerıkasy jáne Taıaý Shyǵystaǵy elder, Úndistanda dárilik zattar tapshy bolyp otyr, - dedi B.Eılvord. DDSU ımmýndaý, vaksına jáne bıologıa departamentiniń dırektory Ketrın O'Braıen atap ótkendeı, bul elderdiń kópshiligi vaksına qorlaryn túgelge jýyq taýysyp úlgergen.
Belarýssıa, Aýǵanstan, Taıland, Brazılıa, sondaı-aq Úndistanmen kórshiles Nepal men Shrı-Lanka da osyndaı máselege tap boldy.
COVAX-qa táýeldiler
Kenıa men Ganadan Bangladesh pen Indonezıaǵa deıingi COVAX baǵdarlamasyna táýeldi, tabysy tómen elderde ımmýnızatorlar eksporty kenetten toqtaǵandyqtan, COVID-19 vaksınasıa kampanıalaryn toqtatyp, ekinshi dozalaryn keıinge qaldyrýdan basqa amal joq.
Álemdegi eń az vaksınalanǵan kontınent - Afrıka. Onyń 54 eliniń kópshiligi COVAX baǵdarlamasyna táýeldi. Afrıka halqy álem halqynyń 14 paıyzyn qurasa da, Afrıka elderi búkil álemde qoldanylatyn dozalardyń tek bir paıyzyn ǵana alǵan.
Qazirgi ýaqytta aýrýdyń ósýi Afrıkanyń 16 elinde baıqalady, al onyń 10-ynda juqpaly túri «delta» tabyldy.
«Kovıd-19 vaksınalarynyń jetispeýshiligi Afrıka elderiniń óz turǵyndaryna vaksına egýge kedergi keltiredi», - dedi Botsvana (Ońtústik Afrıka) prezıdenti Mokgvısı Masısı.
Ol «delta» koronavırýsynyń tez ósýine jáne vaksınalardyń jetispeýine baılanysty eldiń jaǵdaıyn óte qıyn deıdi.
Sondaı-aq, Namıbıa da eki apta buryn dári-dármek qorlary taýsylǵannan keıin kovıd-19 vaksınasynyń alǵashqy dozalaryn salýdy ýaqytsha toqtatty.
«Afrıkadaǵy aýrýdyń kúrt ósýi erekshe alańdaýshylyq týǵyzady, sebebi bul aımaq úshin vaksına, dıagnostıka jáne otteginiń jetkizilýi tapshy», - dedi DDU bas dırektory Tedros Grebeıesýs.
Iranda
Iranda dozanyń jetispeýshiligi qatty baıqalady, sondyqtan birinshi vaksınany ekkenderdiń bári birdeı ekinshi komponentti alý múmkindigi bola bermeıdi. Tipti ırandyqtardyń «vaksınalardy aralastyrýǵa» deıin barǵany belgili boldy: birinshi dozasynda ımporttyq ónim saldyrǵandarǵa ekinshi kezeńde ırandyq «KovIran barakat» salynýy múmkin.
Italıada
Eýropadaǵy vaksınanyń jetispeýshiliginiń kesirinen Italıanyń qalalarynyń birinde turǵyndarǵa koronavırýsqa qarsy jańa, áli tirkelmegen eksperımentaldy dárimen ekpe saldyrý usynylǵan. Adamdar vaksınanyń dozasyn alý úshin feldsherlerge tura umtylǵan.
AQSH pen Ulybrıtanıada
Al vaksına salý retimen júrip jatqan elderde qazirdiń ózinde oń nátıje baıqalady. Nú-Iork bıligi qosymsha feldsherlik pýnktter ornalastyrǵan maýsym aıynan bastap COVID-19 -dan qaıtys bolý toqtady. Ulybrıtanıada dál osyndaı rekord ornatyldy - ótken jyldyń 7 naýryzynan bastap ólim kórsetkishi nólge teń.
Brazılıada
2021 jyldyń maýsymyndaǵy jaǵdaı boıynsha Brazılıa kovıd-19-dan qaıtys bolǵandar sany boıynsha álemde AQSH-tan keıingi ekinshi orynda tur. Naýryzdan bastap elde kún saıyn 1,5 myńnan astam adam qaıtys bolyp jatyr. Brazılıanyń Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy ulttyq qadaǵalaý agenttiginiń (Anvisa) burynǵy basshysy Gonchalo Vesınanyń sózinshe, vaksınasıanyń baıaý júrýi jaǵdaıdy nasharlatýy múmkin.
«Bizde qazirdiń ózinde 500 myń ólim tirkelgen, ókinishke qaraı, bul san ósip jatyr, óıtkeni vaksınasıa prosesin ulǵaıtýǵa ýaqyt kerek. Jaǵdaıymyz bıyl da qıyn bolýy múmkin, óıtkeni biz kesh satyp alynǵan vaksınalardyń jetkizilýine táýeldimiz », - dedi ol.
Brazılıada Bolsonaro úkimetine qarsy jappaı narazylyqtar boldy. Sherýge qatysýshylar, negizinen, halyqty vaksınasıalaý baǵdarlamasyn jedeldetýdi talap etti.
Úndistanda
Úndistanda koronavırýstyń saldarynan qaza tapqandar sany 400 myńnan asty. Ólim sany boıynsha bul el álemde AQSH pen Brazılıadan keıin úshinshi orynda.
Úndistanǵa koronavırýstyń kelesi, úshinshi tolqyny qaýip tóndirýi múmkin, óıtkeni eldegi halyqtyń ekpe saldyrǵandary 5% -dan da az. Keıbir málimetter boıynsha, pandemıanyń kelesi kúsheıýi tamyz aıynyń basynda bolady.
El astanasy Delıde 8 mıllıonnan astam adam ekpeniń alǵashqy dozasyn da almaǵan. Soǵan qaramastan, bul álemdegi eń iri vaksına óndirýshi el.
Koronavırýstyń ekinshi tolqyny kezinde Úndistan kún saıyn derlik juqtyrǵandar sany boıynsha alda boldy (táýligine 400 myń jańa naýqas). Vırýs juqtyrǵandarmen tikeleı jumys istegen myńǵa jýyq dáriger ekinshi tolqynnan aman qalǵan joq.
Gýrprıt Kýrýnıan, dáriger-epıdemıolog: «Eń qıyny - kúrestiń bir jyly ótip ketse de, biz eshqandaı sabaq alǵan joqpyz. Eki apta buryn bılik shekteýdi azaıtyp edi, sol sekýndta-aq adamdar maska týraly, áleýmettik qashyqtyq týraly umytyp ketti. Nátıjesinde aýrýhanalar naýqasqa toldy. Bul ekinshi tolqyn kezinde taralǵan "delta" shtamy birinshi tolqyn kezinde taraǵan mýtasıaǵa qaraǵanda áldeqaıda juqpaly».
Úndistandaǵy úshinshi tolqynǵa daıyndyq kezinde vaksınasıa men halyqtyń saqtyǵy basty nazarda.
Bıliktiń buıryǵymen polısıa dúısenbiden bastap qyzmettiń kúsheıtilgen túrine kóshti - shalǵaı aýdandar men jaǵajaılar erekshe baqylaýǵa alynady.