Alaıaqtar aldaýdyń eń kóp taralǵan alty jaǵdaıyn paıdalanady.
İshki ister mınıstrliginde (İİM) alaıaqtardyń qazaqstandyqtardy jyljymaıtyn múlik naryǵynda qalaı aldap júrgeni týraly máliment berildi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz LS cilteme jasap.
Mınıstrliktiń habarlaýynsha, alaıaqtar aldaýdyń eń kóp taralǵan alty jaǵdaıyn paıdalanady. Bul rette turǵyn úı naryǵynda eleýli materıaldyq jáne moraldyq zalal keltiriledi.
Birinshisi – zańdy tyıym salynǵan múlikpen mámileler jasaý. Bul tergeý, sot nemese prokýrorlyq qamaýǵa alý, quqyqtardy tirkeýden bas tartý, otbasylyq, muragerlik nemese turǵyn úı daýy, kepil, kámeletke tolmaǵandardyń quqyqtaryna nuqsan keltirý jáne t. b.
"Mundaı turǵyn úı satyp alýshylarǵa jalǵan qujattar arqyly nemese múliktik quqyqtardy oıdan shyǵarylǵan retteý arqyly usynylady (tyıym salý nemese atalmysh tyıym salý sot arqyly alynady)", - dep túsindirdi İİM-de.
Ekinshiden, alaıaqtyq ıpotekalyq nesıeni tólemegeni úshin tárkilengen jáne bankter sottan tys tártippen satqan páterlerdi satý kezinde oryn alady. Memlekettik organ mundaı turǵyn úıdi saýda-sattyqta (aýksıondarda) satý qajet ekenin jáne proses zańda belgilengen barlyq kezeńderdi qatań saqtaýdy talap etetinin túsindirdi. Belgilengen tártipten kez-kelgen aýytqý mundaı satýdy sot tártibimen jaramsyz dep tanýǵa negiz bolyp tabylady. Nátıjesinde páter burynǵy ıesine oralady, al satyp alýshynyń mundaı turǵyn úı úshin tólegen aqshasyn qaıtaryp alýy ekitalaı.
Sonymen qatar, alaıaqtar turǵyn úı men jer ýchaskelerin, sonyń ishinde "memlekettik baǵdarlama" dep atalatyn jerdi berýge kómektesýdi usynady. Olardy memlekettik organdardyń qyzmetkerleri usynady, syıaqy úshin jyljymaıtyn múlikti jedel alýǵa kómektesýge ýáde beredi.
Tórtinshiden, qylmyskerler ıeleri úıde bolmaǵan kezde basqa bireýdiń páterlerin jalǵa alady nemese satady. Jyljymaıtyn múlik ıesinen jalǵa alynyp, sodan keıin satý týraly habarlandyrý beriledi. Alaıaq ózin menshik ıesi retinde kórsetedi jáne satyp alýshymen kelisedi. Bolashaqta jalǵan resimdeý nemese kóbinese birneshe áleýetti satyp alýshylardan avans retinde aqsha alady.
Sonymen qatar, alaıaqtar shynaıy nemese jalǵan senimhattardy paıdalanady. Qylmyskerler páter ıesinen kez-kelgen mámile jasaý nemese ony qoldan jasaý quqyǵyna jalpy senimhat alady, sodan keıin páterdi ıesiniń qatysýynsyz satyp alý-satý shartyn jasaıdy.
Túptep kelgende, avanstyq alaıaqtyq tanymal bolyp tur. Jábirlenýshige qysqa merzimde óte tıimdi mámile jasaý usynylady, olaı bolmaǵan jaǵdaıda bul turǵyn úı basqa satyp alýshyǵa ketedi dep yntalandyrady. "Depozıt" alynǵannan keıin, mámile qandaı da bir syltaýmen buzylady.
İİM-de alaıaqtyqtyń osy túriniń aldyn alý, tergeý jáne ashý boıynsha jumystar júrgizilip jatqanyn túsindirdi. Sondaı-aq halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynda jáne basqa da uıymdar arqyly túsindirý jumystary júrgizilýde. Sondaı-aq, bir ýaqytta SMS jiberildi.
Óz kezeginde Qazaqstan birikken rıeltorlar qaýymdastyǵynyń prezıdenti Aleksandr Pak qara rıeltorlar óz árketterin negizinen turǵyn úı qymbat turatyn iri qalalarda (Almaty, Astana, Shymkent) júrgizetinin atap ótti. Olardyń qurbandary, ádette, kepil mólsherinen páterdiń tolyq qunyna deıingi somany joǵaltady.
"Alaıaqtardyń qarmaǵyna túspeý úshin rıeltordy bizdiń qaýymdastyqtyń tiziminde bar-joǵyn tekserýdi usynamyz. Sondaı-aq, qujattardyń durystyǵyn tekserý qajet. Muny elektrondy júıeler arqyly jasaýǵa bolady. Bul turǵyn úıge ıelik etý qujattary jáne jyljymaıtyn múliktiń tehnıkalyq pasporty. Sondaı-aq, páter qunynyń 1%-dan aspaıtyn bóligin kepilge qaldyrýdy jáne tekserilgen notarıýstardan sharttar jasasýdy usynamyz", - dep túsindirdi ol.