Qazaqstandyqtar el ishinde qolma-qol aqshasyz tranzaksıalardy ıgerip, shetelde de kartochkalyq tólemderge senimdi túrde kóshýde.
Nebári 5 jyldyń ishinde aınalymdaǵy kartalardyń sany 3,5 eseden astam ósti, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Finprom.kz saıtyna silteme jasap.
Jyldan jylǵa Qazaqstanda tólem kartalarynyń tanymaldyǵy men taralý deńgeıi artyp keledi. 2022 jyldyń 1 qańtaryna deıin olardyń sany qazirdiń ózinde 58 mıllıonǵa jetti, ıaǵnı árbir qazaqstandyqqa 3-ten astam karta, al ekonomıkalyq jaǵynan belsendi adamǵa 6-dan astam kartadan keledi.
Salystyrý úshin: 2017 jyly bul kórsetkishter sáıkesinshe tek 1 jáne 2,2 kartadan bolǵan.
Suranys pen bul sektordaǵy básekelestiktiń kúsheıýi, sondaı-aq búkil álemde jáne Qazaqstanda COVID-19 indetinen týyndaǵan qarjylyq tehnologıalardyń qarqyndy damýy aıasynda mundaı dınamıka sózsiz.
Bul rette Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy barlyq kartochkalardyń 32,8%-y jergilikti tólem júıelerine, al birden 67,2%-y halyqaralyq kartalarǵa tıesili. Halyqaralyq tólem júıeleriniń kartochkalarynyń negizgi artyqshylyqtary ámbebaptyǵy, Qazaqstan Respýblıkasynan tys jerde qoldanylýy, sondaı-aq taýarlar men qyzmetterdi halyqaralyq naryqtar arqyly tóleýge bolatyndyǵy. Bul rette qazaqstandyqtar arasynda mundaı marketterdiń tanymaldylyǵy ósýde - bul AliExpress, Amazon, OZON.ru, Wildberries jáne basqa da onlaın platformalar, olarda tek halyqaralyq tólem júıeleriniń kartalary arqyly tólem jasaýǵa bolady.
Bir qyzyǵy, sońǵy jyldary jurtshylyqtyń sanasy men ádetterinde aıtarlyqtaı ózgerister boldy. Sońǵy onjyldyqta, tipti Qazaqstannyń ózinde de azamattardyń kópshiligi qolma-qol aqshany paıdalandy, al shetelge shyqqanda olar árqashan qolma-qol aqshany ózderimen birge alyp júrdi. Olardyń joǵalýynyń, urlanýynyń jáne t.b. úlken qaýpi boldy. Degenmen, búgingi kúni másele plasıkalyq kartanyń bolýymen sheshiledi, onyń kómegimen siz kez kelgen jerde tólem jasaı alasyz nemese álemniń kez kelgen bankomatynan aqsha ala alasyz.
Máselen, 2021 jyly Qazaqstan Respýblıkasynan tys qazaqstandyq bankterdiń kartochkalary boıynsha qolma-qol aqshasyz tólemder kólemi birden 66,3%-ǵa ósip, 967 mlrd teńgege jetti. Tranzaksıalar sany 61,5 mıllıonnan 90,5 mıllıonǵa deıin ósti. Aǵymdaǵy jyly da kórsetkishtiń ósýi baıqalady. Sonymen qatar, Qazaqstannan tysqary jerlerde qolma-qol aqshany alý kólemi de aıtarlyqtaı ósti: bir jyl ishinde 27,7%-ǵa artty, ıaǵnı 206,6 mlrd teńgege deıin kóbeıdi.
Qolma-qol aqshasyz operasıalarǵa kóshýdiń oń úrdisi aıqyn jáne eń aldymen baıqalatyn nárse, sońǵy tehnologıalarmen qamtamasyz etilgen qaýipsizdik. Sonymen, álemdegi eń tanymal júıelerdiń biri Mastercard mysalyn qoldana otyryp, mynany atap ótýge bolady: taýarlar nemese qyzmetter úshin tólem túrine qaramastan, veb-saıtta nemese dúkende satyp alsańyz da, kartamen nemese mobıldi qurylǵy arqyly esep aıyryssańyz da, osy júıeniń kartasymen jasalǵan barlyq tranzaksıalar tolyǵymen qorǵalǵan. Mysaly: Mastercard júıesinde eshkim basqa qurylǵydan tólem jasaý úshin basqa bireýdiń derekterin paıdalana almaıtyndaı tutynýshylardyń smartfondary este saqtalady. Elektrondyq tólemder úshin kompanıa karta nómirlerin jasyryn belgige aýystyrady - ıesi onyń kartasynyń nómirin bireý bilse de, alańdamaýy kerek. Onlaın tólemder úshin qosymsha qorǵanys Mastercard SecureCode tehnologıasy bar. Bul bir rettik kodtar arqyly onlaın satyp alýlar úshin tólem jasaýǵa arnalǵan qaýipsizdik júıesi. Karta ustaýshysyna SMS arqyly jiberiletin qupıa kod tek bir ret satyp alý úshin ǵana jaramdy.
Sonymen qatar, kartalyq tranzaksıalardyń yńǵaılylyǵy men qaýipsizdiginen basqa, qazaqstandyqtar da búkil álemdegi adamdar sıaqty halyqaralyq tólem júıeleri – Mastercard, Visa, UnionPay, American Express jáne t.b. usynatyn el ishindegi de, shetelge saıahattaý kezindegi de kóptegen aksıalar men jeńildikterdiń bolýyna úırenip qalǵan.
Búginde qazaqstandyqtar shetelde qolma-qol aqshasyz esep aıyrysý úshin qarjy ınfraqurylymy usynatyn barlyq ádisterdi senimdi túrde paıdalanady. Máselen, 2021 jyldyń qorytyndysy boıynsha, POS-termınaldar arqyly jasalǵan qolma-qol aqshasyz tólemder 487,8 mlrd teńgeni nemese jalpy kólemniń 50,4%-yn qurady. Onlaın ádister, ıaǵnı ınternet jáne uıaly telefon arqyly tóleý tólemderdiń 48,9%-yn nemese 472,9 mlrd teńgeni qurady.
Osylaısha, qazirgi naqty jaǵdaıda tólem kartalary Qazaqstan Respýblıkasynyń ishinde de, respýblıkadan tys jerlerde de qazaqstandyqtar úshin is júzinde ámıannyń ornyn almastyrdy.
Oqyrmannyń nazaryna: Reseıdiń Ýkraınadaǵy arnaıy áskerı operasıasy dep atalatyn áreketi nátıjesinde kúrdelene túsken geosaıası jaǵdaıǵa baılanysty Visa jáne Mastercard halyqaralyq tólem júıeleri Reseıde qarjylyq operasıalardy tolyq toqtatqanyn habarlady. Bul shetelde, onyń ishinde Qazaqstanda shyǵarylǵan Visa jáne Mastercard kartalarynyń Reseıde jumys istemeıtinin bildiredi. Olarmen reseılik dúkenderde tólem jasaýǵa jáne bankomat arqyly olardan aqsha alýǵa bolmaıdy. Óz kezeginde, reseılik bankter shyǵarǵan Visa jáne Mastercard kartalary shetelde tólem jasaı almaıdy jáne sheteldik, onyń ishinde qazaqstandyq ınternet-dúkender men qyzmetterdi de satyp alý úshin tóleı almaıdy.