Astanadaǵy «Qazmedıa» ortalyǵynda qazaq jýrnalısıkasynyń ótkeni, búgini jáne erteńi talqylanǵan medıaforým uıymdastyryldy.
QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev óz Joldaýynda búgingi BAQ básekege qabiletti ári erkin bolýy kerektigin atap ótken edi. Osyǵan oraı, Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń qoldaýymen «Óńirlik merzimdi basylymdar forýmy» ótti.
Jıynǵa QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Darhan Qydyráli, Parlament Senatynyń depýtaty Nurtóre Júsip, belgili jýrnalıs Maqpal Jumabaı, Ortalyq komýnıkasıalar ortalyǵynyń basshysy Asqar Omarov jáne jýrnalıser, telearna mamandary, medıa-menedjerler, t.b. qatysty.
«Qazmedıa» ortalyǵynda baspasóz, radıo, telearna mamandary bas qosyp, ózekti máseleler tóńireginde oı qozǵady. Elimizdiń túkpir-túkpirinen kelgen qatysýshylar qazaqtildi jýrnalısıkanyń ahýalyna alańdaýshylyq bildirdi. Osy tarapta alda atqarylar ilkimdi isterdi júzege asyrý, medıany ońtaılandyrý, qarjy kózderin molaıtý syndy oı-pikirler aıtyldy.
Qazaq elinde jýrnalısıkany qoldaý úshin ártúrli ıgi ister qolǵa alynyp keledi. Jyl saıyn «Tumar», Astana Media Week baıqaýlary ótkizilip turady. Bul úlken qoldaýdyń bir parasy ǵana. Osy jolǵy is-shara qazaqsha kontent, aýdıtorıa, oqyrman, taralym, ǵalamtor tıimdiligi, bloger statýsy jáne t.b. máselelerge arnaldy.
Altaı KÓLGİNOV, QR Premer-mınıstriniń orynbasary:
JÝRNALISİŃ JAI-KÚIİ ESKERİLEDİ
Qazaqstan bıligi jýrnalısıkanyń jaı-kúıine beıjaı qaramaıdy. Bul baǵytta atqarylyp jatqan jumystar jeterlik. Ult ustazy Ahmet Baıtursynuly «gazet – halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili» degen edi. Osy sózdiń maǵynasy kóp dúnıeni ańǵartady. Biz óńirlerdegi jaǵdaıdy bilemiz. El arasynda, oblys, qala, aýdanda gazet, jýrnal oqıtyn oqyrmandar bar. Olardyń keıbirinde arnaıy ǵımaraty da bolmaǵan tustaryn estip, kórip júrmiz. Ol problemalar da tolǵandyrady. Bıyl sátin salsa «MasMedıa» týraly zań qabyldanady dep oılaımyz. Bul oraıda, ásirese, feık aqparatqa jol bermeý kerek.
Elimizde saıası-ekonomıkalyq, áleýmettik forýmdar, úlken mańyzǵa ıe sharalar ótip jatyr. Osy tóńirekte jalpy eldik-ulttyq múddege uıysyp jumys istesek, abyroı bolar edi.
Darhan QYDYRÁLİ, QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri:
SAPALY MAMAN QAJET
Óńirlik gazet-jýrnaldardyń búgingi hal-ahýalyna nazar aýdarylyp keledi. Ásirese, basylymdardy «Qazposhta» arqyly tez jetkizý, oqyrmanǵa tıimdi etýdi jalǵastyra beremiz. Arnaıy memorandým da jasaldy. Pandemıa kezinde dástúrli BAQ qıynshylyqqa tap boldy. Keıbir gazetterdiń saıty da joq eken. Tipti korektor, árip qatesin, sapasyn qaraıtyn redaktorlyq basshylyq kerek. Gazet sońǵy oqyrmany qalǵansha shyǵa beredi. Sýretter de sóılep, bir nárseni meńzep turý kerek. Eń negizgisi – qazirgi kontent. Saıtta arnaıy, sapaly, faktige qurylǵan syn bolǵany jón. Jalpy, ózim «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq basylymyn basqarǵan tusta osyndaı 8 bastamany iske asyrǵan edik.
Jýrnalıserdiń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartý maqsatynda ıgi isterdi qolǵa alý qajet. Óńirlik basylymda isteıtin jas jýrnalıser respýblıkalyq deńgeıge shyǵýy qajet. Jańa býynnyń ıdeıasy, usynysy ár ýaqytta basty nazarda. Aldyńǵy aǵa býynmen tájirıbe almasyp, jas tilshiler kásibı mamanǵa aınalǵany durys. Balalar basylymdaryn kóterý asa mańyzdy. Buıyrsa, «Qazaq gazetterinde» jańarýlar oryn alyp jatyr. Ony da jańǵyrtyp, zamanǵa saı etemiz. Óńirlik basylymdardyń máselelerin de oılastyryp, talqylap, jarnama berý jaǵyn qarastyrý qajet. Bolashaqtaǵy basylymnyń ahýalyn qazirden jasap, jemisin beretindeı eteıik.
Nurtóre JÚSİP, QR Parlament Senatynyń depýtaty:
TİLSHİ – TİL JANASHYRY
Bul jolǵy is-sharanyń mańyzy joǵary. Zań da qabyldanatyn túri bar. Keńes kezeńinde gazettiń qalamaqy qory bolatyn. Al turaqty jalaqy bólek edi. Tilshilerdi tunshyqtyryp, redaksıada tańnan keshke deıin qamap ustaýdyń qajeti joq. Qazir jyldam aqparat dáýiri. Bizdińshe, súbeli suhbat, óńirdiń jaǵdaıy týraly sapaly materıal qajet. AQSH-ta New York Times gazeti búkil álemge úlgi bolyp otyr. Kóbisi oǵan silteme jasaıdy. Úlgi alatyn-aq nárse.
Qazaq jýrnalısıkasynyń bási artýy úshin qalamaqyny kóbeıteıik. Az-kem qarjyǵa eshkim mardymdy maqala bermeıdi. Jastardy qarjylaı qoldaý kerek. Aldaǵy qabyldanatyn zańda qalamaqyǵa qatysty eshteńe keziktire almadym. Osy rette zańǵa qalamaqy pýnktin endireıik. Taǵy bir dúnıe, ol – jalǵan aqparat. Qazaqstanda jasalyp jatqan aýqymdy sharalar jeterlik. Sony dáripteı bilýimiz qajet. Óıtkeni, memleket barshamyzǵa ortaq.
Jýyrda memleket jáne qoǵam qaıratkeri Amangeldi Aıtaly aǵamyzdyń osydan biraz ýaqyt buryn bergen suhbaty qaıta basyldy. Sonda ózekti oılar, tushymdy pikirler aıtylǵan. Sol sıaqty, kesek-kesek oılar qaı zamanda da qundy bolyp qala bermek.
Biz jýrnalısıka qaýqarymen qazaq tiliniń mártebesin kóterýimiz kerek. Qazaqsha oılaý, bilý, jańarý jaǵyn oılastyraıyq. Sonda qazaqtildi aýdıtorıanyń aýqymdy isi bolady.
Asqar OMAROV, QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetiniń basshysy:
GAZETTİŃ BOLASHAǴY ZOR
Óz kezeńinde ınternet basylymynyń jetekshiliginde boldyq. Sol kezdegi oılardy, tájirıbeni bóliskim keledi. Birde Qyzylorda oblysynyń tilshisi jazǵan kepter týraly aqparat berildi. Biz ony respýblıkalyq vebsaıtqa jarıaladyq. Soǵan Arab medıasy jáne t.b. qyzyǵýshylyq bildirdi. Bizge sheteldik alpaýyt saıttar silteme jasaǵan bolatyn. Bul bir sátte qyzyqty másele bolyp shyǵa keldi. Úlgi alarlyq-aq nárse.
Jýrnalıserdi óńirlerde daıyndaý, olardyń básekege qabilettiligin arttyrý asa mańyzdy. Qazaqtildi aýdıtorıanyń qatary artyp barady. Bul jaǵy qýantady. HH ǵasyrda gazettiń bolashaǵy bulyńǵyr degen bolatyn. Televızıa shyqqanda, radıo qurıdy dedi. Búgingi kúni gazet, jýrnal, radıo, telearna ıyq tiresip ómir súrip keledi. Jańa zamanǵa saı vebsaıttar tarala bastady. Demek, túgeldeı gazettiń bolashaǵy joq dep aıtý ábestik.
Bolashaq – bizdiń qolymyzda. Sondyqtan tilshiler qoǵamnyń aınasy ekenin umytpaıyq. Qazaq basylymdary ósip-óne bersin!
Tólen TİLEÝBAI, Qazaqstan Jýrnalıser odaǵynyń jáne «Bas redaktorlar klýby» qoǵamdyq birlestiginiń múshesi:
ǴALAMDYQ INTEGRASIANY ÚIRENEIİK
Baspasózdiń bolashaǵyna qatysty túrli oılar bar. Bizdińshe, ınternet pen basylymnyń ıntegrasıasyn qaraý kerek. Amerıka Qurama Shtattarynda byltyr 15 gazet jabyldy. Bylaısha aıtqanda, qaǵaz túrindegi versıasyn toqtatty. Al biraq Qytaı, Úndistanda ahýal múldem basqa. Jaǵdaıy jaqsarǵan jandar gazetterge kóptep jazylady eken. Demek, oqýǵa degen qyzyǵýshylyq artty degen sóz. Bizde de ozyq elder tájirıbesin eskerip, jańashyldyq jasaǵan abzal.
Qazirgi tańda biz jolaıryqta turmyz. Baspasózdiń bolashaǵyna alańdaýshylyq bildirip qoıamyz. Ol jaǵy durys. Alaıda, qur sózden kóri iske kóshetin kez keldi. Áıtpese, gazetten aıyrylyp qalýymyz múmkin. Qansha degenmen, dástúrli formattyń bolǵany abzal. Áli kúnge deıin blogerler statýsy anyqtalmaǵan. Reseıde 2014 jyly «Blogerler týraly» zań qabyldanǵan. Bul bar bolǵany 3 jyl ǵumyr keshti. Odan keıin qaıta alynyp tastaldy. Belarýs, Ýkraına hali de osy taqylettes. Báribir kásibı jýrnalısıkanyń jón-josyǵy bólek. Arnaıy bilimi bar maman, sheberler jazady. Onyń jazǵanyn jaýapty mamandar, basshylyq súzgiden ótkizedi. Suryptalyp, ábden súzgi jasalǵan aqparat halyqqa oqýǵa yńǵaıly, túsinikti bolady. Iaǵnı asyǵystyqqa jol berilmeıdi. Osy retten kelgende kásibı maman isi báribir kórinip turady.
Biz BAQ-tyń ınternet keńistikte oıyp turyp oryn alǵanyn qalaımyz. Jańa tehnologıalardy qoldaný ol – úlken múmkindik der edik.