Oqý jylynyń aıaqtalýyna sanaýly kúnder qaldy. Mektep bitirýshi túlekter úshin úlken ómirge — ıaǵnı mamandyq tańdap, joǵary oqý ornyna túsetin kezeńge qadam basar sát te taıap keledi. Ala jazdaı memlekettik granttyń nátıjesin taǵatsyzdana kútip, stýdent atanýǵa úmit artatyn shaq bul. Degenmen elimizde mamandyq tańdaýda júrek qalaýyna emes, tek UBT upaıyna nemese ata-ananyń sheshimine súıenetinder áli de kóp.
Jýyrda Almatyda elimizdiń túkpir-túkpirinen kelgen pedagogtar, kásibı baǵdar berýshiler, psıhologtar men bilim salasynyń mamandary İİ Respýblıkalyq kásibı baǵdar forýmy aıasynda bas qosty.
Forým aıasynda Qazaqstan boıynsha kelgen jyldyń úzdik proforıentologtary marapattalyp, osy sala boıynsha biliktiligin arttyrǵan mamandarǵa arnaıy sertıfıkattar tabystaldy.
Endi áńgimemizdiń aýanyn proforıentologtarǵa, ıaǵnı kásibı baǵdar berýshi mamandar jaıynda keńirek aıtýǵa qaraı bursaq.
Memleket jyl saıyn myńdaǵan bilim grantyn bóledi. Bul — qomaqty qarjy. Biraq, ókinishke qaraı, sol grant ıegerleriniń birqatary tańdaǵan mamandyǵyna qyzyǵýshylyq tanytpaı, ekinshi kýrstan keıin oqýdan shyǵyp ketedi nemese dıplom alǵanymen, sol salada jumys istemeıdi. Nátıjesinde, maman tapshylyǵy artyp, memleket bólgen qarajat tıimsiz jumsalady.
Osy olqylyqty boldyrmaý úshin kásibı baǵdar berý salasynyń mańyzyn arttyrý qajet. Joǵary oqý ornyna deıin oqýshylardy durys baǵyttaý – elimizdiń de, ár azamattyń da bolashaǵy úshin asa mańyzdy qadam.
Jaqsy jańalyq – bıyldan bastap elimizdiń ár mektebinde resmı túrde pedagog-proforıentologtar jumys isteı bastaıdy.
Bul týraly «Proforıentologtar asosıasıasynyń» basqarma tóraıymy, PhD Jadyra Toıbaı bylaı deıdi:
«Bıyldan bastap elimizdiń ár mektebinde pedagog-proforıentolog degen qyzmet túri ashylyp, osy mamandar resmı túrde jumys isteı bastaıdy. Qazirgi kezde osy salanyń memlekettik deńgeıde qoldaý taýyp jatqany bizdi qatty qýantady. Respýblıkalyq forým da osy maqsatta uıymdastyrylyp otyr. Demek, maqsatymyz — Qazaqstanda jumys istep jatqan barlyq kásibı baǵdar berýshilerdiń basyn qosyp, baılanys ornatý, ortaq máselelerdi talqylaý jáne naqty sheshimder usyný».
Jadyra Toıbaı bul salamen on jyldan beri aınalysyp keledi. Ol elimizdegi kásibı baǵdar berý salasynyń qazirgi jaǵdaıy men bolashaǵy týraly bizge keńinen áńgimelep berdi.
– Bizdiń qoǵamda proforıentolog keńesine júginip, mamandyq tańdaý qanshalyqty keń taralǵan?
– Qazirgi tańda mamandyǵyn durys tańdaýǵa nıetti oqýshylar kóp. Biraq sol tańdaýǵa kómektesetin mamanǵa baratyn ata-analar az. Kópshiligi proforıentolog keńesiniń mańyzdylyǵyn áli de jete túsine bermeıdi. Sondyqtan bul mádenıet elimizde áli tómen deńgeıde. Bolashaqta ata-analar balasyn mamanǵa aparyp, baǵyt-baǵdar alýǵa kóbirek kóńil bóledi dep senemin.
– Sizge jyl saıyn qansha adam keńes alýǵa júginedi?
– Kóbine qalalyq mektepterden ata-analar men oqýshylar keledi. Aýyldyq jerlerde bul baǵyt áli de eleýsiz qalyp otyr. Kúnine 3-4 adam habarlasady, biraq sonyń ishinde 1-2-si ǵana naqty jeke keńeske jazylady. Jyl ishinde bar bolǵany 300-deı adam ǵana kásibı baǵdar alý úshin keńeske tirkeledi. Bul – elimizde jyl saıyn 150-170 myń oqýshy mektep bitiredi degendi eskersek, óte tómen kórsetkish.
– Balaǵa mamandyqty qandaı jastan bastap tańdatqan durys?
– 7-synyptan bastap balany mamandyqqa baǵyttaý mańyzdy. Bizde, ókinishke qaraı, kóbisi UBT tapsyryp bolǵan soń ǵana qaı oqý ornyna túse alatynyn zertteı bastaıdy. Al 8-9-synyptarda-aq balanyń qabileti, qyzyǵýshylyǵy, qandaı salaǵa beıim ekeni anyqtalýy tıis. Sonda ǵana ol bolashaǵyn durys josparlaı alady.
– Bir balany baǵyttaý úshin qansha ýaqyt qajet?
– Kemi úsh konsýltasıa qajet. Alǵashqy kezdesýde tanysyp, túrli testter ótkizemiz. Bul testterge 3-5 saǵat ýaqyt ketedi. Ekinshi kezdesýde nátıjelerdi saralap, balanyń beıimi men bolashaq mamandyǵyna baılanysty baǵyt usynamyz. Úshinshi kezdesý kezinde sol mamandyqqa qaı JOO-ǵa túsýge bolatyny, qansha upaı qajet ekeni, bolashaqta qaı salada jumys isteıtinine deıin tolyq aqparat beremiz.
– Proforıentologtardy JOO-da oqytý kerek pe, álde kýrstar jetkilikti me?
– Mindetti túrde JOO-da arnaıy bilim berý baǵdarlamasy bolýy kerek. Sebebi bul — balanyń taǵdyryna áser etetin sala. Sol sebepti kásibı baǵdar berýshi tolyqqandy bilim alýy tıis. Qazir kýrstar arqyly oqytylyp jatqandar bar, biraq bolashaqta 4 jyldyq arnaıy baǵdarlama engiziledi degen úmittemiz.
Aıta keteıik, bıylǵy naýryz aıynda ár mektepke kásibı baǵdar berýshi úshin jeke shtat bólý týraly buıryq qabyldandy. Bul — memlekettiń osy salaǵa bet buryp, mamandar jumysyna mán bere bastaǵanynyń naqty belgisi.
Qazirgi tańda elimiz mektepterinde 1 159 pedagog-proforıentolog qyzmet etýde.