Qytaıdyń eń iri basylymy China Daily Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Qazaqstan men Qytaıdyń berik ári senimdi qarym-qatynasy – tabysty yntymaqtastyqtyń kepili» atty maqalasyn jarıalady, dep habarlaıdy aqshamnews.kz Kazinform-ǵa silteme jasap.
Ǵasyrlardan tamyr tartatyn qazaq pen qytaıdyń tatý kórshilik qarym-qatynasy ózara senim, qoldaý men túsinistikke arqa súıeıdi.
Búgingi tańda osynaý berik dostyq baılanystarymyz strategıalyq seriktestik pen memleketaralyq yntymaqtastyqtyń úlgisine aınaldy.
Bizdi beıbit jáne tatý kórshiliktiń sımvolyna aınalǵan 1700 shaqyrymǵa sozylatyn ortaq shekara biriktiredi. Joǵary deńgeıdegi saparlar men eki el arasyndaǵy belsendi saıası dıalog máńgilik ári jan-jaqty strategıalyq seriktestik rýhyn kúsheıte túsedi.
Qytaı álemdik deńgeıdegi kórnekti saıasatker sanalatyn Tóraǵa Sı Szınpınniń salıqaly basshylyǵymen tańǵalarlyq tabystarǵa qol jetkizdi. Bul jaqyn kórshilerine, sonyń ishinde Qazaqstanǵa keremet tyń múmkindikterge jol ashyp otyr.
Bolashaǵynan kóp úmit kúttiretin jańa kezeńge qadam basqan kezde ýaqyt tezinen ótken seriktestigimizdiń qanshalyqty myqty ári tereń ekenin túısiný óte mańyzdy. Keleshekke kóz tikken ortaq murat pen barlyq baǵytta yntymaqtastyqty keńeıtý arqyly sońǵy jyldary ózara yqpaldastyǵymyz erekshe qarqyn alǵanyna bárimiz kýámiz.
Jahandy jaılaǵan ekonomıkalyq syn-qaterlerge qaramastan elderimizdiń saýda-ekonomıkalyq baılanystary aıtarlyqtaı damyp keledi. 2024 jyly ekijaqty saýda-sattyq kólemi 44 mıllıard dollarǵa jetti. Bul – tarıhı meje. Osylaısha, Qytaı Qazaqstannyń eń iri saýda-ekonomıkalyq seriktesi retinde pozısıasyn kúsheıtti.
2005 jyldan beri qytaılyq kásiporyndar Qazaqstanǵa 27 mıllıard dollardan astam ınvestısıa quıdy. Búgingi tańda qytaı kapıtalynyń úlesi bar alty myńǵa jýyq kompanıa jumys isteıdi. Olar elimizdiń tehnologıalyq turǵydan damýyna yqpal etip, ónerkásipti jańǵyrtý isinde mańyzdy ról atqarady.
Qazaqstan men Qytaı – Uly Jibek Joly zamanynan beri bir-birimen bite qaınasqan taǵdyrlas elder. Qazir biz osy tamyrlastyqtyń negizinde jańa kúre joldar salýǵa kiristik. Prezıdent Sı Szınpınniń alǵash ret 2013 jyly Astanada jarıalaǵan «Bir beldeý, bir jol» bastamasy tarıhı yqpaldastyqtyń jarqyn mysaly sanalady.
Saýda jáne kólik baǵyttarynyń zamanaýı jelisi Qazaqstannyń Eýrazıa qurlyǵyndaǵy basty tranzıt toraby retinde rólin kúsheıtip, Qytaıdyń ekonomıkalyq qýatyn pash etti.
Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵdarynyń nemese Orta dálizdiń órkendeýi – bizdiń ortaq kúsh-jigerimizdiń nátıjesi. Bul – Qytaı, Ortalyq Azıa jáne Eýropa arasynda úzdiksiz júk tasymaldaýǵa múmkindik beretin anaǵurlym qysqa ári ornyqty kólik baǵyty.
2024 jyly «Dostyq – Moıynty» ýchaskesinde qosymsha temirjol jelisiniń iske qosylýy Qazaqstan arqyly Qytaı – Eýropa dálizimen bes ese kóp júk jóneltýge múmkindik beredi.
Sondaı-aq ótken jyly qytaılyq seriktesterimizben birge Sıan qalasynda saýda-logıstıka ortalyǵyn ashtyq. Nátıjesinde ózara kólik baılanystarymyz aıtarlyqtaı nyǵaıdy.
Teńiz salasyndaǵy seriktestik te erekshe mańyzǵa ıe. Qazaqstannyń Aqtaý portynda Qytaıdyń Lánúngan portynyń ákimshiligimen birge konteıner habynyń qurylysy aıaqtaldy. Bul, óz kezeginde, Ortalyq Azıa men Kaspıı aımaǵyna logıstıkalyq qyzmettiń barlyq túrin usynatyn konteıner flotyn qurýǵa yqpal etti.
Munaı-gaz sektory árqashan bizdiń ekonomıkalyq baılanystarymyzdyń arqaýy bolǵan. Qazaqstan – Qytaı munaı qubyryn keńeıtý, munaı óńdeý zaýytyn jańǵyrtý jáne munaı hımıasy kásiporyndaryn salý osy saladaǵy ortaq jobalarymyzdyń bir parasy ǵana.
Aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy yntymaqtastyǵymyz da belsendi damyp keledi. Byltyr Qazaqstannan Qytaıǵa jóneltiletin aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń eksporty 10 paıyzǵa ulǵaıdy. Qytaı ınvestorlary kókónis, dándi daqyldar, júgeri jáne maqta sekildi aýyl sharýashylyǵy ónimderin tereń óndeıtin iri jobalardy júzege asyrý múmkindikterin belsendi qarastyryp jatyr.
Seriktestigimiz tek ekonomıkamen shektelmeıdi. Qos halyqtyń mádenı baılanystary burynnan berik bolǵan. Byltyr Qytaıdaǵy Qazaqstan týrızmi jyly tabysty ótti. Al 2025 jyldy «Qazaqstandaǵy Qytaı týrızminiń jyly» dep jarıaladyq. Eki eldiń salt-dástúrimen, tarıhymen jáne tabıǵatymen tanysýǵa múmkindik beretin bul bastama týrızm salasyndaǵy qarym-qatynasymyzdy jańa deńgeıge kóteredi.
Dıplomatıalyq turǵydan Qazaqstan men Qytaı Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń aıasynda tyǵyz jumys isteýge beıil.
SHYU turaqtylyqqa, ekonomıkalyq damýǵa jáne mádenı almasýǵa dáneker bolyp, Eýrazıadaǵy kópjaqty yntymaqtastyqtyń negizgi alańyna aınaldy.
Uıymnyń negizin qalaýshy elder retinde Qazaqstan men Qytaı óńirdi jan-jaqty damytý isine SHYU áleýetin tolyq paıdalaný úshin birge jumys istep jatyr.
Qytaıdyń qazirgi tóraǵalyǵy aıasynda SHYU óńirlik qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa, ekonomıkalyq ıntegrasıany tereńdetýge jáne mádenı-gýmanıtarlyq baılanystardy kúsheıtýge erekshe mán berip otyr. Atalǵan basymdyqtar Qazaqstannyń óz aımaǵymyzǵa qatysty ustanymymen barynsha úndesedi.
Tánszın qalasynda ótetin SHYU-nyń tarıhı samıti uıymnyń aldaǵy damý traektorıasyn aıqyndaıdy. Basqosý ózekti jahandyq máseleler boıynsha strategıamyzdy úılestirip, ınstıtýttyq reformalardy ilgeriletýge aıryqsha múmkindik beredi.
Samıt qazirgi almaǵaıyp zamanda SHYU-nyń álemdegi turaqtylyqty saqtaýǵa eleýli úles qosatyn birlestik retindegi rólin nyǵaıta túserine senimdimin. Qazirgi jaǵdaıda Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń ózara qurmetke jáne birge damýǵa negizdelgen ustanymynyń ózektiligi burynǵydan beter arta tústi.
Prezıdent Sı Szınpın durys atap ótkendeı, Qytaı men Qazaqstan – jańǵyrý jolyndaǵy serikter. Eki el ortaq murat pen úılesimdi áreket arqyly kóptegen zamanaýı syn-qaterlerdi eńserýge bolatynyn shartarapqa dáleldep, kópke úlgi kórsetedi.
Qazaqstan men Qytaı qazir jańa tarıhı kezeńniń toǵysynda tur. Sol sebepti biz qos memlekettiń ortaq maqsaty, bir-birine degen qurmeti jáne birlesken strategıadan aınymaýy ózara seriktestigimizdi jańa jetistikterge bastaıtynyna senimdimiz. Munyń ıgiligin elderimiz ǵana kórip qoımaıdy, sonymen birge bul tutas óńirdiń, tipti búkil álemniń ósip-órkendeýine septigin tıgizedi.