Búgingi tańda qarjylyq ınflásıaǵa baılanysty qaryzdy óteý ózekti máselelerdiń birine aınaldy. QMDB Ǵulamalar keńesi qaryz baılanysty óz úkimderin shyǵardy dep, habarlaıdy almaty-akshamy.kz.
Birinshiden, eger qaryz altyn, kúmis nemese ólshenetin nárse bolsa, quny ózgerýine qaramastan uqsasyn qaıtarady.
Ekinshiden, eger valúta qoldanystan shyqqan bolsa, onda qaryzdy basqa valútamen nemese altyn, kúmispen alǵan kúniniń qunymen qaıtarady.
Úshinshiden, valútanyń qunsyzdanýyna baılanysty qaryzdy qaıtarý. Buǵan baılanysty birneshe kózqaras bar:
1. Kópshilik ǵalymdardyń kózqarasy boıynsha, qaryz qaı valútamen berilse, ony arttyrmaı jáne kemitpeı sol valútamen qaıtarý kerek. Sondaı-aq qaryzdy berý barysynda basqa valútamen qaıtarýdy shart etý durys emes. Al qaryzdy qaıtaryp jatqanda basqa valútamen óteýge kelisse, sol kúngi valúta qunymen óteýdiń oqasy joq.
2. Imam Ábý Iýsýftyń pikiri boıynsha, valúta qunsyzdanǵan jaǵdaıda qaryzdy alǵan kúngi aqshanyń qunymen qaıtarady.
3. Málıkı mazhabynyń bir kózqarasynda aradaǵy aıyrmashylyq kóp bolsa, aqshanyń quny qaıtarylady. Al az bolsa, alǵan aqshanyń ózi qaıtarylady.
Valúta qunsyzdanǵan jaǵdaıda aqshanyń quny úshten biri nemese odan da kóp bolyp, taraptardyń arasynda daý-damaı týyndasa, eki tarap ózara bir bitimge kelýi kerek. Óıtkeni qaryzdyń ózin qaıtarsa, qaryz alýshy, al qunyn qaıtarsa, qaryz berýshi zıan shegip qalady.
1. Qaryz altyn, kúmis nemese ólshenetin nárse bolsa, quny ózgerýine qaramastan ózin qaıtarady.
2. Qalypty ári aqsha az mólsherde qunsyzdanǵan jaǵdaıda qaryz qaı valútamen berilse, sol valútamen qaıtarylady.
3. Qarjylyq ınflásıa jaǵdaıynda qaryzdy berý jáne qaıtarý ýaqytyndaǵy aqshanyń quny úshten biri nemese odan da kóp bolsa, onda taraptar ózara bir bitimge keledi nemese qazıǵa júginip, sheshimin alady.
4. Inflásıa kútiletin jaǵdaıda eki tarap qaryzdy (altyn, kúmis, t.s.s.) baǵasy qatty ózgermeıtin zattyń qunymen qaıtarýǵa kelisken jón.