Maýsymnyń aıaǵynda áleýmettik jeliler men aqparattyq saıttarda Atyraý oblysynyń týmasy, Inder aýylynyń turǵyny Asqar Imanǵalıdyń áreketi kópshiliktiń júregin tebirentti. Ol jumys barysynda qarlyǵashtardyń uıasy bar jerdi kómip tastamaý úshin qolynan kelgenniń bárin jasap baqty. Bul jaı ǵana sheshim emes, naǵyz adamgershilik pen tabıǵatqa janashyrlyqtyń úlgisi edi.
«Qustar shyryldap maǵan qaraı ushatyndaı kórindi…»
Asqar Imanǵalı maýsymnyń 30-y kúni «Intergaz Ortalyq Azıa» AQ-ǵa qarasty ýchaskedegi vahtalyq jumysyn aıaqtaýǵa tıis bolatyn. Kezekti aýysym aldynda bir kún buryn, ıaǵnı 29 maýsymda Batys Qazaqstan oblysy, Jańaqala aýdany aýmaǵyndaǵy gaz qubyrlaryn tehnıkamen kómip kele jatqan ol transheıalarǵa qarlyǵashtardyń uıa salyp qoıǵanyn baıqaıdy. Muny kórgen ol birden jumysyn toqtatyp, qus uıalaryn kómýge qoly barmaı, dáti de shydamaıdy.
«Áp-ádemi aıyr quıryq qarlyǵashtar transheıa ishine uıa salypty. Qarlyǵashtar balapan basyp jatyr. Myna qubyrdy qalaı kómemin?! Obal-aı. Qazir men úıilgen topyraqty ıtersem, bári shyryldap maǵan qaraı ushady. Japatarmaǵaı kóliktiń áınegine kelip soǵylaıyn dep tur. “Eı, adam, ne boldy saǵan? Sondaı qatigez bolyp kettiń be?” der edi, til bitse… Tap qazir jumystan shyǵyp ketsem de, mynadaı qıanat jasaı almaımyn», – deıdi ol áleýmettik jelide taraǵan beınejazbasynda.
Asqar qustardyń uıasy aman qalýy úshin ordy kómýden bas tartyp, áriptesterin de solaı isteýge úgitteıdi. Tipti ózi sıaqty bir-eki jigit te uıalardy kómbeı qoıady. Alaıda tehnıkalardyń kúshimen dál sol transheıa báribir kómilgen.
Qarlyǵashtarǵa qıanat jasamaǵanymen, júregi tynyshtalmady
Oqıǵadan keıin Asqar týǵan jeri – Atyraý oblysy Inder aýylyna oralady. Bul oqıǵa oǵan qatty áser etse kerek. Kóńili bosap, qatty kúızelgenin jasyrmaıdy.
«Sol kúni daýysym shyqpaı, jótel qysyp, qan qysymym kóterilip ketti. Jumysty tastap, aýylyma ketip qaldym. Biraq eshkim meni jumystan qýǵan joq, ondaı jerde jumys jasaýdan ózim bas tarttym», – deıdi ol.
Osy oraıda Asqar áleýmettik jeliler men saıttarda taraǵan keıbir jańsaq aqparattar tarap ketkenin aıtty. Ol aýysym boıynsha jumys ýchaskesindegi merdiger JSHS-nyń arnaıy tehnıkasyn júrgizedi eken. Shaǵyn eńbek ujymynyń bedeline nuqsan kelmesin dep, kompanıanyń atyn ataýdan bas tartty.
«Qudaı osy ustanymymnan taıdyrmasyn»
Asqardyń tabıǵatqa degen qurmeti tek bir sáttik sheshim emes – bul onyń ómirlik ustanymy eken.
«Ózen teris aǵyp, dúnıe tóńkerilip ketse de, men tabıǵatqa, týǵan jerime, halqyma, jalpy eshkimge qıanat jasaýǵa barmaımyn. Qudaı osy ustanymymnan taıdyrmasyn», – deıdi ol óziniń bul áreketi jaıly.
Asqardyń oqıǵasy el arasynda túrli pikir aıtylyp ta, jazylyp ta jatyr. Kópshilik negizinen onyń bul áreketine qoldaý bildirip, jaqsy tilekter jaýdyrǵan.
Tipti keıbir kompanıa oǵan jumys ornyn usynyp, keıbir kásipkerler qarjylaı demeý kórsetýge nıet tanytsa kerek.
Qarlyǵash – qazaq úshin qasıetti qus
Qarlyǵash qazaq halqy úshin ejelden kıeli qus sanalady. Halyq uıa salǵan úıdi, mekendi qasıetti dep bilgen. Balapanyna tıispgen. Jyl qusy sanalatyn - qarlyǵashtyń kún jylyǵasyn elge oralýyn jaqsylyqtyń nyshany sanaǵan.
Sýret: vıdeodan skrın
Halyq aýzynda «Qarlyǵash áýlıe» atanǵan Tóle bı týraly ańyz osyny rastaıdy. «Aqtaban shubyryndy, alqakól sulama» jyldarynda el údere kóshkende Tóle bı kıiz úıin jyqpaı qoıady. Sebebin suraǵan jońǵar qolbasyna bylaı dep jaýap beredi:
«Shańyraǵyma bir beıkúná qarlyǵash uıa salǵan. Ol – Nuq paıǵambardyń kemesin saqtaǵan, adamzatty jylannan qorǵaǵan kıeli qus. Uıasyn buzyp, balapandaryn shyryldatyp kete almadym».
Jońǵar qolbasshysy bı danalyǵyna bas ıip, artynan eshkimge tıispegen desedi.
Qazaqstandaǵy qustar týraly ne belgili?
• GBIF qory men inaturalist.org málimetine saı, sońǵy 20 jylda Qazaqstanda 489 qus túri tirkelgen.
• Al otandyq birds.kz (kz.birding.day) saıtynyń dereginshe, elimizde 528 qus túri kezdesedi.
Bul – ornıtologıamen aınalysatyn áýesqoılar men zertteýshiler úshin úlken ekojúıeniń kórsetkishi.
Asqar Imanǵalıdyń áreketi – úlken sheshim emes, kishkentaı tirshilik ıesine jasalǵan úlken qurmet. Qazirgideı qarbalas zamanda tirshilik úshin kúresip júrip, tabıǵatqa bir sát kóz toqtatyp qaraý kez kelgenniń qolynan kelmeıdi.
Bir adamnyń júrekten shyqqan sheshimi kópke úlgi bolsa, bul – naǵyz adamdyq jeńisi.