Qańtardyń 20 jańasynan Toqyraý amaly kórinis beredi. Muny «qara sýyq» dep te ataǵan. Úskiriktiń asa qatty kezi.
«Aqqala» demekshi, qazaqta qardy jınap, úıip, basyna shelek, tanaýyna sábiz shanshyp qoıatyn balalar oıyny bar. Sony «aqqala» deıdi. Qazaqta qardan úıdiń aınalasyna turǵyzylǵan yqtasyndy da «aqqala» dep ataıdy. Áýelgi ataý osydan shyqty degen de sóz bar.
Al aryǵa baryp, álemdik deńgeıden izdesek, «aqqala» jasaý XV ǵasyrdan bastaý alǵan kórinedi. Italıada músinshi ári sáýletshi Mıkelandjelo Býonarrotı qardan alǵash maqulyqtardyń músinin jasapty, keıin ár aýlada jaǵymdy keıipkerlerdiń músinderi boı kótere bastaıdy. XIX ǵasyrdan bastap, somdalǵan qar-músinder jańajyldyq atrıbýt bolyp qalyptasqan.
Sońǵy jyldary bul «oıynǵa» memleketter de kiriskeni belgili. Óıtkeni, keıingi kezde elder arasynda «aqqala» jasaýdan báseke bar. Mysaly, Eýropanyń Avstrıa elinde 16,7 metr qar músin jasalǵan bolsa, AQSH-tyń Betel qalasynda 37,21 metrlik «Olımpıa» dep atalatyn alyp aqqala turǵyzylǵan. «Olımpıany» turǵyzýǵa 5890 tonna qar jumsalǵan kórinedi. Qaısybir jyldary Almatyda qar tapshy bolyp, astanadan qar tasydy degen de sóz boldy.
Qazaq esepshileri kún men túnniń qysqarýy men uzarýyn baqylap, «Shildede kún shil adym qysqarady» (shildeniń 22-sinen bastap), «Qańtarda kún qarǵa adym uzarady» (qańtar aıynyń 22-sinen bastap) dep esep jasaǵan. Kún men túnniń teńelýin, qysqarýyn, uzarýyn durys anyqtaý halyqtyń turmysy men sharýasyna aıtarlyqtaı yqpal etedi. Mysaly, kún aınalyp, shyǵystan shyǵyp, batystan batady, jańa aı batystan týyp, batystan batady. Tabıǵattyń bul syrlaryn qazirgi zamanǵy astronomıa ǵylymy da dáleldep otyr.
Jeltoqsannyń 22-sinde eń qysqa kún boldy. Sol kúnnen bastap kún uzaryp, tún qysqara bastady. «Babalarymyz (saqtar, ǵundar) jeltoqsannyń 22-sin erekshe qurmetpen kútip alyp, toılaıtyn bolǵan. Ony «Shyrsha merekesi» dep ataǵan. «Kún uzaryp, maldyń órisi keńeıetin, sút kóbeıetin boldy» dep qýanǵan. Ótken joly paıymda sóz etken «Qaryqaıaq» amaly áli júrip jatyr.
Paıymda aıtylǵan boljamdardyń keıbiri kelgen joq. Ol, árıne, tabıǵı qubylystarǵa, tabıǵı zańdylyqtardyń saqtalmaýyna da baılanysty bolýy múmkin ǵoı.
Qańtardyń 20 jańasynan Toqyraý amaly kórinis beredi. Muny «qara sýyq» dep te ataǵan. Úskiriktiń asa qatty kezi. Bul amaldy «qyzyl soǵyp tur» dep te, «qyzyldatyp tur» dep te ataıdy. Osy mezgilde aıaz betti qaryp, úskirik jalap turady. Aǵash butaqtaryna súńgi qatyp, qar kesh batqansha qylaýlap jaýady. Qysqy toqyraý mezgili bolǵandyqtan toqyraý dep atalsa kerek. Esepshiler osy amaldan bastap kúnniń uzarýy qarqyn alady dep sanaǵan. Toqyraýdyń taǵy bir aty – qylaý.
Búgin qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, qańtardyń – 11-i. Aı esebi boıynsha, – 29-y. Qazaqsha 3 kúnnen keıin qańtar bastalady. Apta aıdyń basyn, ortasyn jáne sońyn túgel qamtyp tur. Aspan deneleriniń qozǵalysyna qaraǵanda aldaǵy aptada (11–18 qańtar aralyǵynda) Almatyda jylylyq saqtalady. Aıdyń ortasy bolǵandyqtan jaýyn-shashyn kórinis berýi de ǵajar emes...