Otbasyn qurý degen búginde jastardyń basym kópshiligi úshin mańyzdy maqsat bolýdan qaldy. Derekter sońǵy jyldary elimizde zańdy túrde tirkelgen neke sany aıtarlyqtaı azaıǵanyn kórsetedi. Tipti otaý qurǵandardyń ózi nekesin resmı túrde rásimdeýden kóbine bas tartatyn kórinedi.
Ǵalamtorǵa, áleýmettik jelilerge qarasań – jarnamalanbaıtyn nárse joq: óz-ózińdi qalaı damytý men qalaı baıýdan bastap, qaıda qydyrý, qalaı kóńil kóterý, ne iship-jeý kerektigine deıin jilikshe shaǵyp, qulaǵyńa quıyp beredi. Nasıhattalmaıtyn nárse kemde-kem. Esesine, jastardy ýaqytymen úılenýge, turmys qurýǵa úndep, jalpy, otbasy qundylyǵyn dáripteıtin jarnama joqtyń qasy.
Kerisinshe, otbasy, erli-zaıyptylyq, áke men bala, ene men kelin, olardyń qarym-qatynasy, turmys-tirshiligi keıbir beıpilaýyz syqaqshylardyń sahnadaǵy jónsiz ájýasyna, saıqymazaǵyna aınaldy. Osydan kelip otbasy – bergi jaǵyn aıtqanda, adam ómirindegi baǵaly qundylyq, al túptep kelgende, ulttyń, memlekettiń negizgi tiregi degen túsiniktiń ózine kóleńke túsip jatqanyn ańǵarmaýǵa aınaldyq.
Bas quraýǵa jastar ne sebepti qulyqsyz ekenin saralap kórýge tyrysqandardyń aıtýynsha, máseleniń mánisi kóp jaǵdaıda jaýapkershilikten qashqaqtaýdan, eki adamnyń ózara táýeldi, baǵynyshty bolǵysy kelmeýinen týyndaıtyn bolsa kerek. Bostandyqqa boıy ábden úırengender: «áli oqýym kerek, úılenýdi oılaýǵa mursha joq», «jumys kóp, qaıdaǵy otbasy!», «men áli jaspyn, áli de ózim úshin ómir súrýim kerek», «otbasyn qurǵan soń bala-shaǵa bolady, olardy asyraý kerek, onyń bári aıaqqa oralǵy», «ne úı, ne kúı joq, jaǵdaıyń bolmasa úılenip ne kerek» degen syńaılas syltaýmen salt basty, sabaý qamshyly júrisin aqtaýǵa tyrysady. Otbasy – eń aldymen, erli-zaıyptylardyń bir-biriniń jáne ózderi ómirge ákelgen perzentteriniń aldyndaǵy jaýapkershilik desek, jastardyń deni sol jaýapkershilikti moınyna alýdan júreksinedi.
Endi bireýler ata-anasynyń nemese jaqyndarynyń januıalyq ómirindegi ajyrasý, urys-keris, turmystyq zorlyq-zombylyq sıaqty keleńsiz jaıttardy alǵa tartyp, «otbasyn qurǵanda ne tapty, shekeleri qyzdy ma?!», «óıtip ıt-yrǵyljyń tirlik keshkenshe, qulaǵym tynysh, jalǵyz júrgenim jaqsy» dep azar da bezer bolady.
Saıyp kelgende, otbasy – memlekettiń ál-aýqaty men turaqtylyǵyna tikeleı áser etetin, senim men tatýlyqqa, adaldyq pen mahabbatqa negizdelgen mańyzdy áleýmettik ınstıtýt. Jas urpaqqa ómirlik, adamı qundylyqtardy sińirýde onyń mańyzy zor. Sol sebepti, memlekettiń otbasyna qatysty saıasatynda januıany nyǵaıtý men qorǵaý, onyń jan-jaqty damýyna qolaıly jaǵdaı týǵyzý sharalaryna basymdyq beriledi. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óz sóziniń birinde otbasy – elimizdiń ál-aýqaty men gúldenýiniń negizi ekenin basa aıtyp, sondyqtan otbasy ınstıtýtyna memlekettik turǵyda jan-jaqty qoldaý kórsetiletinin atap ótken bolatyn.
Ul-qyzdarynyń aıaqtanatyn jasqa áldeqashan jetkenine qaramastan teńin tappaýy – ata-ana úshin, árıne, ýaıym. Soǵan qaramastan jastardyń otbasylyq ómirge qatysty óz ustanymy, óz tańdaýy bar. Buryn qashan aq bosaǵa attaǵansha bolashaq serigimen jaqyn qarym-qatynasqa barmaıtyn qarakózderdiń de birqatary súıgenin aldyn ala jaqyn tanyp-bilý, minezi, tanym-talǵamy úılesetin-úılespeıtinin ańdaý maqsatynda búginde azamattyq neke úrdisimen birge júrip-turýdy oǵash sanamaıdy. Bul túsinik, mundaı qarym-qatynas «qyzǵa – qyryq úıden, qala berdi qara kúńnen – tyıym», «kimmen qaraısań – sonymen aǵar» qaǵıdasymen tárbıelengen aǵa býyn ókilderi úshin múlde jat.
Kúni keshege deıin tini úzilmegen úrdiske baqsaq, qanshama qazaq áıeli «kórgendi, tárbıeli qyz», «ınabatty, ıbaly kelinshek» beınesinde kóriný úshin de óziniń erkindigimen, erkeligimen ǵana emes, aldyna qoıǵan úlken maqsattarymen, ózindik «menimen» qoshtasty! Sol tusta jigitterdiń de talaıy «qamqor áke», «sharýaqor kúıeý» ataný, qoǵamdyq pikirge saı bolý jolynda qanshama armanynan qol úzdi!.. Qazirgi jaǵdaı basqa. Búginde qyzdar da, jigitter de áń áýeli óz-ózin kórsetkisi, aıaǵynan nyq turyp alǵysy keledi, oı-óresi, tanym-talǵamy ózderine saı, ózderimen deńgeıles, pikirles jup izdeıdi. Kózqarasy úılespese, sózi jaraspasa, ortaq qyzyǵýshylyǵy bolmasa ózderi keritartpa, aıaqqa oralǵy sanaıtyn ondaı qarym-qatynastan, juptan qashýǵa tyrysady. Mundaı jaǵdaıda qaıdaǵy otbasy, qaıdaǵy bala-shaǵa?!
Jalpy, adam faktory – memleket damýynyń negizgi shartynyń biri. Elde qalypty ósim bolýy úshin ár otbasynda kem degende 4 bala týylýǵa tıis. Kezinde Maqash Tátimov aıtyp ketkendeı, eki bala ata-anasynyń ornyn basady, úshinshi bala eldegi kem-ketik, múgedek jandardyń ornyn toltyrady, ıaǵnı tek tórtinshi bala ǵana ult ósimine sebepker bola alady.
Demografıalyq ahýal tyǵyryqqa tirelmes úshin mamandar eldegi otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa kúsh salý qajettigin eskertedi. Al bul oraıda meıli mádenıet, meıli oqý-aǵartý isi arqyly bolsa da, eń birinshiden, otbasyn qurý, nekelesý qundylyǵyn nasıhattaý, dáripteý óte qajet. Jas urpaqqa ata-ana roli men otbasy mańyzyn túsindiretin, olardyń boıyna jaýapkershilik, paryz sezimin erte bastan sińiretin arnaıy baǵdarlamalar jasaý, jarasymdy, berik januıa úlgisin dáripteý mańyzdy. Esesine otbasy músheleriniń turmys-tirshiligin, qarym-qatynasyn kelemejdep, kúlkige aınaldyratyn, qoǵamnyń osy bir qasıetti quthanasyn mazaq etip, teris pikir qalyptastyratyn jyrtaqaılardy jónge salý kerek.